SOŁTYK STANISŁAW (1753-1831)
Marszałek sejmu
- Księstwa Warszawskiego (9-23.XII.1811)
Urodzony w Krysku koło Płońska 1753, zmarł 1831. Pochodził z zamożnej rodziny szlacheckiej.
Szambelan królewski 1780, podstoli wielki koronny 1784, odznaczony Orderem Św. Stanisława
1783 i Orderem Orła Białego 1788. Członek lóż wolnomularskich bardzo czynny zwolennik reform państwa, poseł z województwa krakowskiego na drugą kadencję Sejmu Czteroletniego od 1790, wielokrotnie popierał dążenia emancypacyjne miast i naprawy skarbu poprzez sprzedaż starostw.
Członek Klubu Radziwiłłowskiego przygotowującego przeprowadzenie w sejmie Ustawy Rządowej, a po jej uchwaleniu, członek założyciel Zgromadzenia Przyjaciół Konstytucji Rządowej. Uczestniczył w przygotowaniach do insurekcji kościuszkowskiej, lecz w walkach nie wziął udziału. Wysłany w tajnej misji dyplomatycznej na dwór wiedeński, został aresztowany 1794
i uwięziony przez władze austriackie.Wraz z upadkiem Rzeczypospolitej włączył się w działalność
konspiracyjnych organizacji niepodległościowych w kraju i na emigracji, został działaczem legionowym. Wobec braku realnych perspektyw zaniechał działalności politycznej, powrócił do swojego majątku w Chlewiskach koło Radomia. Rozwinął produkcję agrarną i hutniczą, stając się jednym z większych przemysłowców w kraju.
Uczestniczył w życiu kulturalnym "pruskiej" Warszawy, a w jego salonie towarzyskim, miejscu spotkań uczonych i pisarzy, zostało zawiązane Towarzystwo Przyjaciół Nauk 1800. Wraz z Tadeuszem Czackim i innymi założył Towarzystwo Handlowe 1802. Powrócił do życia politycznego w czasie Księstwa Warszawskiego, powołany przez
marszałka Joachima Murata na członka Najwyższej Izby Sprawiedliwości 1807. Uczestniczył
w pracach parlamentu 1811 - 1812. Poseł z powiatu szydłowieckiego 1811 - 1812, mianowany
marszałkiem sejmu 1811 (nominacja 7.12). Popierał wystąpienia rządu, tonując głosy opozycji.
W okresie Królestwa Polskiego (Kongresowego) poseł powiatu szydłowieckiego 1825, znacząco
wpływał na obrady, zarówno jako członek sejmowej komisji praw cywilnych i kryminalnych, jak
też organizator nieformalnych spotkań poselskich. W ostatnim dniu obrad (13.06.1825) z pominięciem decyzji Namiestnika i senatu mianowany przez cara Aleksandra I senatorem-kasztelanem. Członek władz tajnego Towarzystwa Patriotycznego od ok.1823, aresztowany 1826, poddany śledztwu a następnie postawiony przed Sądem Sejmowym 1828 pod zarzutem zdrady stanu.
Uniewinniony odzyskuje wolność 1829, uczestniczy w pracach senackich komisji na burzliwych obradach sejmu 1830. Poparł powstanie listopadowe 1830 lecz ze względu na podeszły wiek i ciężki stan zdrowia nie uczestniczył w obradach sejmowych, swój akces pod aktem detronizacji cara Mikołaja I (25.01.1831) przekazał listownie. W dowód uznania jego działalności patriotycznej został podniesiony przez sejm do godności senatora-wojewody 28.05.1831.
Portret Stanisława Sołtyka, ok. 1788.
- Malował Józef Grassi
- olej, płótno, 78,5 x 61 cm
- Muzeum Narodowe w Poznaniu, nr inw. MNP.391.