Pochodził z małopolskiej rodziny szlacheckiej wzbogaconej dzięki wieloletniemu zarządzaniu żupami solnymi (ojciec marszałka, także Jan, sprawował ten urząd w 1647 i 1662-68, zaś sam marszałek w 1672).
Kształcił się w Krakowie i Strasburgu. Od 1661 wielokrotny poseł z Małopolski. Wierny stronnik króla Jana Kazimierza, godność marszałka izby poselskiej otrzymał z poparciem dworu.
Na sejmie pod jego przewodnictwem, mimo wysiłków Wielopolskiego, ostatecznie upadła kwestia elekcji vivente rege. Wśród szlachty był mniej popularny niż ojciec.
Zarzucano mu wynoszenie się ponad stan szlachecki - był pierwszym z rodu używającym tytułu hrabiego na Pieskowej Skale (tytuł ten w 1656 uzyskał od cesarza Jan Wielopolski senior podczas odbywanego poselstwa pieczętującego sojusz polski-habsburski).
Zręczny i obrotny w budowie potęgi i zamożności rodu - jego małżeństwo z Krystyną Komorowską spowodowało przejście w ręce Wielopolskich w 1729 (w następnym pokoleniu) bogatej ordynacji pińczowskiej Myszkowskich.
Pod koniec życia był w opozycji do polityki króla Jana III Sobieskiego.