CZĘŚĆ I
OBOWIĄZKI PAŃSTWA ORAZ PRAWA CHRONIONE


ROZDZIAŁ 1
ZOBOWIĄZANIA OGÓLNE

Artykuł 1 Obowiązek poszanowania praw
     1. Państwa-Strony niniejszej Konwencji podejmują się szanować prawa i wolności w niej uznane oraz zapewnić wszystkim osobom podległym ich jurysdykcji, wolne i pełne korzystanie z tych praw i wolności bez jakiejkolwiek dyskryminacji ze względu na rasę, kolor skóry, płeć, język, religijne, polityczne lub inne poglądy, pochodzenie narodowe lub społeczne, status ekonomiczny, urodzenie lub jakąkolwiek inną sytuację społeczną.
     2. Dla celów niniejszej Konwencji "osoba" oznacza każdą istotę ludzką.

Artykuł 2 Obowiązek przyjęcia środków w prawie krajowym
     W sytuacji, gdy korzystanie z któregokolwiek z praw lub wolności, o których mowa w Artykule 1, nie jest jeszcze zapewnione ustawowymi lub innymi postanowieniami, Państwa-Strony podejmują się przyjąć, zgodnie z własnymi trybami konstytucyjnymi oraz postanowieniami niniejszej Konwencji, takie środki ustawodawcze lub inne, które mogą być konieczne w celu realizacji tych praw i wolności.

ROZDZIAŁ 2
PRAWA OBYWATELSKIE I POLITYCZNE

Artykuł 3 Prawo do osobowości prawnej
     Każda osoba ma prawo do uznawania jej osobowości prawnej.

Artykuł 4 Prawo do życia
     1. Każda osoba ma prawo do poszanowania jej życia. Prawo to będzie chronione ustawą i, w zasadzie, od momentu poczęcia. Nikt nie będzie arbitralnie pozbawiony życia.
     2. W krajach, które nie zniosły kary śmierci, może być ona zastosowana tylko za najpoważniejsze przestępstwa i w wykonaniu prawomocnego wyroku wydanego przez właściwy sąd, zgodnie z prawem przewidującym taką karę wprowadzonym w życie przed popełnieniem przestępstwa. Stosowanie tej kary nie będzie rozszerzone na przestępstwa, do których obecnie jej się nie stosuje.
     3. Kara śmierci nie będzie ponownie ustanowiona w państwach, które ją zniosły.
     4. W żadnym razie kara śmierci nie będzie stosowana za przestępstwa polityczne lub związane z nimi przestępstwa pospolite.
     5. Kara śmierci nie będzie stosowana wobec osób, które w momencie popełnienia przestępstwa nie ukończyły 18 lat lub ukończyły 70 lat, ani nie będzie ona stosowana wobec kobiet ciężarnych.
     6. Każda osoba skazana na śmierć będzie miała prawo do ubiegania się o amnestię, łaskę lub zamianę wyroku, które mogą być przyznane we wszystkich sprawach. Kara śmierci nie będzie wykonywana w czasie rozpatrywania takiego wniosku przez właściwą władzę.

Artykuł 5 Prawo do ludzkiego traktowania
     1. Każda osoba ma prawo do poszanowania jej integralności fizycznej, psychicznej i moralnej.
     2. Nikt nie będzie poddany torturom albo okrutnemu, nieludzkiemu lub poniżającemu traktowaniu lub karaniu. Wszystkie osoby pozbawione wolności będą traktowane z poszanowaniem przyrodzonej godności osoby ludzkiej.
     3. Kara ma charakter osobisty i będzie dotyczyła tylko przestępcy.
     4. Osoby oskarżone będą, z zastrzeżeniem wyjątkowych okoliczności, oddzielone od osób skazanych oraz będą poddane odrębnemu traktowaniu, odpowiedniemu dla ich statusu osób nieskazanych.
     5. W trakcie postępowania karnego nieletni będą oddzieleni od osób dorosłych oraz będą postawieni przed wyspecjalizowanymi trybunałami tak szybko, jak to tylko możliwe, aby mogli być traktowani zgodnie z ich statusem nieletnich.
     6. Kary polegające na pozbawieniu wolności będą miały za swój zasadniczy cel poprawę i społeczną readaptację więźniów.

Artykuł 6 Wolność od niewolnictwa i poddaństwa
     1. Nikt nie będzie poddany niewolnictwu lub poddaństwu, które są zakazane w swoich wszelkich formach, tak jak handel niewolnikami i handel kobietami.
     2. Od nikogo nie będzie wymagane wykonywanie pracy przymusowej lub obowiązkowej. Po-
     stanowienie to nie będzie interpretowane tak, by oznaczać, że - w tych krajach, w których ustanowiona jest za pewne przestępstwa kara pozbawienia wolności z pracą przymusową - wykonanie takiego wyroku orzeczonego przez właściwy sąd jest zakazane. Praca przymusowa nie będzie niekorzystnie wpływała na godność albo fizyczną lub intelektualną zdolność więźnia.
     3. Dla celów niniejszego artykułu następujące przypadki nie stanowią pracy przymusowej lub obowiązkowej:
     a) każda praca lub świadczenie wymagane zwykle od osoby pozbawionej wolności wskutek wy-
     konania wyroku lub formalnej wydanej przez właściwą władzę sądową. Taka praca lub świadczenie będą wykonywane pod nadzorem i kontrolą władz publicznych, a osoby wykonujące taką pracę lub świadczenie nie będą oddane do dyspozycji jakiejkolwiek prywatnej osoby, towarzystwa lub osoby prawnej;
     b) wszelka służba wojskowa, a w krajach uznających uchylanie się od takiej służby z uwagi na nakazy sumienia, służba zastępcza, jaką prawo może przewidzieć w miejsce służby wojskowej;
     c) każde świadczenie wymagane w czasie niebezpieczeństwa lub klęski, która zagraża istnieniu lub dobrobytowi społeczeństwa;
     d) każda praca lub świadczenie, które stanowią część zwykłych obowiązków obywatelskich.

Artykuł 7 Prawo do wolności osobistej
     1. Każda osoba ma prawo do wolności i bezpieczeństwa osobistego.
     2. Nikt nie będzie pozbawiony swojej wolności fizycznej, z wyjątkiem przyczyn i na warunkach określonych wcześniej przez konstytucję danego Państwa-Strony lub ustawy zgodnie z nią promulgowane.
     3. Nikt nie będzie poddany arbitralnemu zatrzymaniu lub uwięzieniu.
     4. Każdy zatrzymany lub aresztowany będzie poinformowany o przyczynach swojego pozbawienia wolności oraz będzie niezwłocznie zawiadomiony o zarzucie lub zarzutach wysuwanych przeciwko niemu.
     5. Każdy zatrzymany lub aresztowany będzie niezwłocznie postawiony przed sędzią lub innym urzędnikiem, upoważnionym przez prawo do wykonywania władzy sądowej, oraz będzie miał prawo do osądzenia w rozsądnym czasie lub do zwolnienia, bez szkody dla dalszego toku postępowania. Zwolnienie takiej osoby może być uzależnione od gwarancji zapewniających jej stawiennictwo na rozprawę.
     6. Każdy pozbawiony wolności będzie miał prawo do odwołania się do właściwego sądu, po to, aby ten sąd mógł orzec niezwłocznie o legalności zatrzymania lub aresztowania oraz zarządzić zwolnienie, jeżeli zatrzymanie lub areszt są bezprawne. W Państwach-Stronach, których prawo zapewnia każdemu, czującemu się zagrożonym pozbawieniem wolności, możliwość odwołania się do właściwego sądu celem orzeczenia o legalności owego zagrożenia, środek taki nie może być ograniczony lub zniesiony. Zainteresowana strona lub osoba w jej imieniu ma prawo korzystać z tych środków zaradczych.
     7. Nikt nie będzie pozbawiony wolności za długi. Zasada ta nie będzie ograniczała zarządzeń właściwej władzy sądowej, wydanych w związku z niewypełnieniem obowiązków alimentacyjnych.

Artykuł 8 Prawo do słusznej rozprawy
     1. Każda osoba ma prawo do rozpatrzenia, z zachowaniem stosownych gwarancji i w rozsądnym czasie, przez właściwy, niezawisły i bezstronny trybunał ustanowiony wcześniej prawem, sprawy co do zasadności wysuwanego przeciwko niej wszelkiego oskarżenia o charakterze karnym lub co do określenia jej praw i obowiązków o charakterze cywilnym, pracowniczym, skarbowym lub jakimkolwiek innym.
     2. Każda osoba oskarżona o przestępstwo ma prawo być uważana za niewinną dopóty, dopóki jej wina nie zostanie udowodniona zgodnie z prawem. W trakcie postępowania każda osoba jest uprawniona na zasadzie pełnej równości co najmniej do następujących gwarancji:
     a) prawa oskarżonego do bezpłatnej pomocy tłumacza, w sytuacji, gdy nie rozumie on lub nie mówi językiem używanym na rozprawie lub w sądzie;
     b) wcześniejszego szczegółowego zawiadomienia oskarżonego o zarzutach wysuwanych przeciwko niemu;
     c) odpowiedniego czasu i środków na przygotowanie swojej obrony;
     d) prawa oskarżonego do bronienia się osobiście lub z pomocą wybranego przez siebie obrońcy oraz do swobodnego porozumiewania się ze swoim obrońcą pod nieobecność innych osób;
     e) niezbywalnego prawa do pomocy obrońcy zapewnionego przez państwo, bezpłatnie lub opłaconego zgodnie z postanowieniami prawa krajowego, w sytuacji, gdy oskarżony nie broni się osobiście lub nie angażuje swojego obrońcy w czasie przewidzianym przez prawo;
     f) prawa obrony do przesłuchiwania obecnych w sądzie świadków oraz uzyskiwania stawiennictwa w charakterze świadków, ekspertów lub innych osób, które mogą naświetlić fakty;
     g) prawo do nieprzymuszania do świadczenia przeciwko sobie lub do przyznania się do winy; oraz
     h) prawo do odwołania się od wyroku do wyższej instancji.
     3. Przyznanie się przez oskarżonego do winy będzie ważne tylko wtedy, gdy jest uczynione bez jakiegokolwiek przymusu.
     4. Osoba oskarżona, uniewinniona wyrokiem nie podlegającym odwołaniu, nie będzie poddana nowemu procesowi w tej samej sprawie.
     5. Proces karny będzie publiczny, z zastrzeżeniem wyjątku na tyle, na ile może to być konieczne dla ochrony interesów wymiaru sprawiedliwości.

Artykuł 9 Zasada legalności i nieretroaktywności
     Nikt nie będzie skazany za jakiekolwiek działanie lub zaniechanie, które nie stanowiło przestępstwa w myśl prawa, stosowanego w momencie jego popełnienia. Nie będzie orzeczona kara surowsza, niż ta stosowana w momencie popełnienia przestępstwa. Jeżeli po popełnieniu przestępstwa zostanie ustanowiona przez prawo kara łagodniejsza za takie przestępstwo, to osoba winna będzie miała prawo z tego korzystać.

Artykuł 10 Prawo do odszkodowania
     Każda osoba ma prawo do odszkodowania zgodnie z prawem, w przypadku, gdy została skazana prawomocnym wyrokiem, stanowiącym pomyłkę sądową.

Artykuł 11 Prawo do prywatności
     1. Każdy ma prawo do poszanowania jego honoru oraz uznania jego godności.
     2. Nikt nie może być obiektem samowolnej lub niewłaściwej ingerencji w jego życie prywatne, rodzinne, mir domowy, korespondencję albo bezprawnych ataków na jego honor lub reputację.
     3. Każdy ma prawo do ochrony prawnej przed taką ingerencją lub atakami.

Artykuł 12 Wolność sumienia i religii
     1. Każdy ma prawo do wolności sumienia i religii. Prawo to obejmuje wolność posiadania lub zmiany swej religii lub przekonań oraz wolność praktykowania lub upowszechniania swej religii lub przekonań, indywidualnie lub wspólnie z innymi, publicznie lub prywatnie.
     2. Nikt nie będzie poddany ograniczeniom, które mogłyby stanowić zamach na jego wolność posiadania lub zmiany swej religii lub przekonań.
     3. Wolność uzewnętrzniania swej religii lub przekonań może podlegać jedynie takim ograniczeniom przewidzianym przez prawo, które są konieczne dla ochrony bezpieczeństwa publiczne-
     go, porządku, zdrowia lub moralności albo praw i wolności innych osób.
     4. Rodzice lub opiekunowie, w zależności od przypadku, mają prawo do zapewnienia swym dzieciom lub podopiecznym wychowania religijnego i moralnego, które jest zgodne z ich własnymi przekonaniami.

Artykuł 13 Wolność myśli i wyrażania opinii
     1. Każdy ma prawo do wolności myśli i wypowiedzi. Prawo to obejmuje wolność poszukiwania, otrzymywania i rozpowszechniania wszelkich informacji i poglądów, niezależnie od granic państwowych, ustnie, pismem, drukiem, w postaci dzieła sztuki lub w jakikolwiek inny sposób według własnego wyboru.
     2. Korzystanie z prawa, o którym mowa w poprzednim ustępie, nie będzie poddane uprzedniej
     cenzurze, ale będzie nakładać odpowiedzialność, która będzie wyraźnie określona prawem, w zakresie niezbędnym do zapewnienia:
     a) poszanowania praw i dobrego imienia innych: lub
     b) ochrony bezpieczeństwa narodowego, porządku publicznego albo publicznego zdrowia lub moralności.
     3. Prawo do wyrażania opinii nie może być ograniczone pośrednimi metodami lub środkami, zwłaszcza przez monopole państwowe albo prywatne kontrole prasowe, częstotliwość audycji radiowych lub sprzęt używany do rozpowszechniania informacji albo przez jakiekolwiek inne środki zmierzające do przeszkodzenia w porozumiewaniu się lub w obiegu idei i poglądów.
     4.Niezależnie od postanowień paragrafu 2, przedstawienia publiczne mogą być prawnie poddane wcześniejszej cenzurze wyłącznie w celu regulowania do nich dostępu, z powodu ochrony moralnej dzieci i młodzieży.
     5. Wszelka propaganda wojenna oraz wszelka obrona nienawiści narodowej, rasowej lub religijnej, która stanowi zachętę do bezprawnej przemocy lub jakiegokolwiek innego, podobnego nielegalnego działania przeciwko osobie lub grupie osób ze względu na jakiekolwiek przyczyny, włącznie z takimi, jak rasa, kolor skóry, religia, język lub pochodzenie narodowe, będą uznane za przestępstwa karane przez prawo.

Artykuł 14 Prawo do odpowiedzi
     1. Każdy pokrzywdzony przez niedokładne lub obraźliwe stwierdzenia lub idee, przekazane ogólnie społeczeństwu za pośrednictwem legalnie funkcjonującego środka przekazu, ma prawo do odpowiedzi lub sprostowania przy użyciu tego samego środka przekazu, na takich samych warunkach , określonych przez prawo.
     2. Sprostowanie lub odpowiedź w żadnym razie nie będzie uwalniała od innego rodzaju odpowiedzialności, którą można by ponieść.
     3. Dla skutecznej ochrony honoru i dobrego imienia, każda publikacja oraz każde przedsięwzięcie prasowe, kinematograficzne, radiowe i telewizyjne będzie miało osobę odpowiedzialną, której nie chronią immunitety lub specjalne przywileje.

Artykuł 15 Prawo do zgromadzania się
     Uznaje się prawo do spokojnego zgromadzania się. Na korzystanie z tego prawa nie mogą być nałożone ograniczenia inne, niż zgodne z prawem i konieczne w społeczeństwie demokratycznym w interesie bezpieczeństwa narodowego, bezpieczeństwa publicznego lub porządku publicznego albo praw lub wolności innych osób.

Artykuł 16 Wolność zrzeszania się
     1. Każdy ma prawo do swobodnego zrzeszania się dla celów ideologicznych, religijnych, politycznych, gospodarczych, pracowniczych, społecznych, kulturalnych, sportowych lub jakichkolwiek innych.
     2. Korzystanie z tego prawa będzie poddane tylko takim ograniczeniom, określonym przez prawo, które mogą być konieczne w społeczeństwie demokratycznym w interesie bezpieczeństwa narodowego, bezpieczeństwa publicznego lub porządku publicznego, albo dla ochrony innych osób.
     3. Postanowienia niniejszego artykułu nie stoją na przeszkodzie nałożeniu ograniczeń prawnych, włącznie nawet z pozbawieniem możliwości korzystania z prawa do zrzeszania się, członków sił zbrojnych i policji.

Artykuł 17 Prawa rodziny
     1. Rodzina jest naturalną i podstawową, zbiorową komórką społeczeństwa i jest uprawniona do ochrony ze strony społeczeństwa i państwa.
     2. Uznaje się prawo mężczyzn i kobiet w wieku małżeńskim do zawarcia małżeństwa i założenia rodziny, jeżeli odpowiadają oni warunkom wymaganym przez prawo krajowe, z zastrzeżeniem , że warunki te nie naruszają zasady niedyskryminacji, ustanowionej w niniejszej Konwencji.
     3. Żadne małżeństwo nie będzie zawarte bez swobodnej i pełnej zgody przyszłych małżonków.
     4. Państwa-Strony podejmą właściwe kroki celem zapewnienia równości praw i odpowiedniego zrównoważenia obowiązków w odniesieniu do zawarcia małżeństwa, w czasie jego trwania oraz na wypadek jego rozwiązania. W przypadku rozwiązania małżeństwa będą podjęte środki zapewniające niezbędną ochronę wszystkich dzieci, a oparte o ich własne, najlepsze interesy.
     5. Prawo uzna równe prawa dzieci zrodzonych w małżeństwie oraz tych urodzonych poza małżeństwem.

Artykuł 18 Prawo do imienia i nazwiska
     Każda osoba ma prawo do własnego imienia i nazwiska swoich rodziców lub jednego z nich. Prawo ureguluje sposób, w jaki prawo to będzie realizowane wobec wszystkich osób, z wykorzystaniem, jeżeli to konieczne, wykazu potencjalnych imion.

Artykuł 19 Prawa dziecka
     Każde małoletnie dziecko ma prawo do środków ochrony, których wymaga jego stan jako małoletniego, ze strony rodziców, społeczeństwa oraz państwa.

Artykuł 20 Prawo do obywatelstwa
     1. Każda osoba ma prawo do obywatelstwa.
     2. Każda osoba ma prawo do obywatelstwa tego państwa, na którego terytorium się urodziła, o ile nie posiada prawa do jakiegokolwiek innego obywatelstwa.
     3. Nikt nie będzie samowolnie pozbawiony swojego obywatelstwa lub prawa do jego zmiany.

Artykuł 21 Prawo do własności
     1. Każdy ma prawo do używania i korzystania ze swojej własności. Prawo może podporządkować takie użytkowanie lub korzystanie interesowi społecznemu.
     2. Nikt nie będzie pozbawiony swojej własności, z wyjątkiem spłaty słusznego odszkodowania, ze względu na użyteczność publiczną lub interes społeczny oraz w przypadkach i formach określonych prawem.
     3. Lichwa oraz wszelkie inne formy wykorzystywania człowieka przez człowieka będą prawnie zakazane.

Artykuł 22 Swoboda poruszania się i zamieszkania
     1. Każda osoba legalnie przebywająca na terytorium Państwa-Strony ma prawo poruszać się w jego granicach oraz zamieszkać w nim, zgodnie z przepisami prawa.
     2. Każda osoba ma prawo do swobodnego opuszczenia kraju, włącznie z jego własnym.
     3. Korzystanie z powyższych praw może być ograniczone tylko zgodnie z prawem i w zakresie koniecznym w społeczeństwie demokratycznym dla zapobieżenia przestępstwu bądź dla ochrony bezpieczeństwa państwowego, bezpieczeństwa publicznego, porządku publicznego, moralności
     publicznej, zdrowia publicznego albo praw lub wolności innych osób.
     4. Korzystanie z praw uznanych w ustępie 1 może być także ograniczone przez prawo w wyznaczonych sferach, ze względu na interes publiczny.
     5. Nikt nie będzie wydalony z terytorium państwa, którego jest obywatelem, ani pozbawiony prawa wstępu na jego terytorium.
     6. Cudzoziemiec, legalnie przebywający na terytorium Państwa-Strony niniejszej Konwencji, może być z niego wydalony tylko na mocy decyzji wydanej zgodnie z prawem.
     7. Każda osoba ma prawo zwracać się o azyl oraz uzyskać azyl na obcym terytorium, zgodnie z ustawodawstwem danego państwa oraz konwencjami międzynarodowymi, w przypadku, gdy jest ścigana za przestępstwa polityczne lub pokrewne przestępstwa pospolite.
     8. W żadnym przypadku cudzoziemiec nie może być deportowany lub odesłany do kraju, niezależnie od tego, czy jest to jego kraj ojczysty, czy nie, jeżeli w tym kraju jego prawo do życia lub wolności osobistej jest w niebezpieczeństwie pogwałcenia z powodu jego rasy, narodowości, religii, statusu społecznego lub przekonań politycznych.
     9. Zbiorowe wydalanie cudzoziemców jest zabronione.

Artykuł 23 Prawo do udziału w rządzie
     1. Każdy obywatel będzie korzystał z następujących praw i możliwości:
     a) uczestniczenia w prowadzeniu spraw publicznych, bezpośrednio lub za pośrednictwem swobodnie wybranych przedstawicieli;
     b) głosowania oraz bycia wybranym w autentycznych, okresowych wyborach odbywanych w drodze powszechnego, równego i tajnego głosowania, tak by zagwarantować wolne wyrażenie woli głosujących; oraz
     c) zapewnienia dostępu, na ogólnych warunkach równości, do służby publicznej swojego kraju.
     2. Prawo może regulować korzystanie z praw i możliwości, o których mowa w poprzednim paragrafie, tylko ze względu na wiek, obywatelstwo, miejsce zamieszkania, język, wykształcenie, zdolność obywatelską i psychiczną oraz fakt skazania przez właściwy sąd w postępowaniu karnym.

Artykuł 24 Prawo do równej ochrony
     Wszystkie osoby są równe wobec prawa. Skutkiem tego, są one uprawnione, bez jakiejkolwiek dyskryminacji, do równej ochrony prawnej.

Artykuł 25 Prawo do sądowej ochrony
     1. Każda osoba ma prawo do zwyczajnego i niezwłocznego zwrócenia się, lub jakiegokolwiek innego skutecznego odwołania się, do właściwego sądu lub trybunału o ochronę przeciwko czynom naruszającym jej podstawowe prawa uznane w konstytucji lub przez prawa danego państwa bądź w niniejszej Konwencji, nawet gdyby takie naruszenie było popełnione przez osoby działające w związku z wykonywaniem ich obowiązków urzędowych.
     2. Państwa-Strony podejmują się:
     a) zapewnić, że prawa każdej osoby wnoszącej takie odwołanie będą określone przez właściwą władzę, zgodnie z systemem prawnym państwa;
     b) rozwijać możliwość sądowych środków odwoławczych; oraz
     c) zapewnić, że właściwe władze wyegzekwują takie odwołania, jeżeli zostały one uwzględnione.

ROZDZIAŁ 3
PRAWA GOSPODARCZE, SOCJALNE I KULTURALNE

Artykuł 26 Stopniowy rozwój
     Państwa-Strony zobowiązują się przyjąć środki, zarówno wewnętrznie, jak i w drodze współpracy międzynarodowej, a zwłaszcza te o charakterze gospodarczym i technicznym, w celu stopniowego osiągania, ustawodawczymi lub innymi właściwymi środkami, pełnej realizacji praw wynikających z gospodarczych, socjalnych, oświatowych, naukowych i kulturalnych standardów w karcie Organizacji Państw Amerykańskich, w jej poprawionej przez Protokół z Buenos Aires postaci.

ROZDZIAŁ 4
ZAWIESZENIE GWARANCJI, INTERPRETACJA ORAZ STOSOWANIE

Artykuł 27 Zawieszenie gwarancji
     1. W czasie wojny, niebezpieczeństwa publicznego bądź innej wyjątkowej sytuacji, która zagraża niepodległości lub bezpieczeństwu Państwa-Strony, może ono podjąć środki uchylające jego zobowiązania wynikające z niniejszej Konwencji, w zakresie i na czas ściśle wymagany koniecznością sytuacji, z zastrzeżeniem, że takie środki nie są niezgodne z innymi zobowiązaniami państwa wynikającymi z prawa międzynarodowego oraz nie pociągają za sobą dyskryminacji ze względu na rasę, kolor skóry, płeć, język, religię lub pochodzenie społeczne.
     2. Powyższe postanowienie nie upoważnia do jakiegokolwiek zawieszenia stosowania następujących artykułów: Artykułu 3 (prawo do osobowości prawnej), Artykułu 4 (prawo do życia), Artykułu 5 (prawo do ludzkiego traktowania), Artykułu 6 (wolność od niewolnictwa), Artykułu 9 (wolność od praw ex post facto), Artykułu 12 (wolność sumienia i wyznania), Artykułu 17 (prawa rodziny), Artykułu 18 (prawo do nazwiska), Artykułu 19 (prawa dziecka), Artykułu 20 (prawo do obywatelstwa) oraz Artykułu 23 (prawo do udziału w rządach), a także zasadniczych gwarancji sądowych dla ochrony takich praw.
     3. Każde Państwo-Strona korzystające z prawa do zawieszenia gwarancji, poinformuje niezwłocznie inne Państwa-Strony, za pośrednictwem Sekretarza Generalnego Organizacji Państw Amerykańskich, o postanowieniach, których stosowanie zawiesza, przyczynach uzasadniających zawieszenie oraz czasie trwania takiego zawieszenia.

Artykuł 28 Klauzula federalna
     1. W sytuacji, gdy Państwo-Strona jest państwem federalnym, narodowy rząd krajowy takiego Państwa-Strony będzie stosował wszystkie postanowienia niniejszej Konwencji w podległym mu zakresie, w którym wykonuje jurysdykcję ustawodawczą i sądową.
     2. W odniesieniu do przepisów regulujących zakres, w którym jednostki składowe państwa federalnego posiadają jurysdykcję, rząd narodowy podejmie niezwłocznie odpowiednie kroki, zgodnie z własną konstytucją i prawem, w celu zapewnienia, że właściwe władze takich jednostek składowych będą mogły przyjąć stosowne postanowienia dla realizacji niniejszej Konwencji.
     3. Zawsze, gdy dwa lub więcej Państw-Stron zgadzają się na utworzenie federacji lub innego rodzaju związku, zatroszczą się one o to, by powstająca umowa federalna lub inna, zawierała postanowienia niezbędne dla kontynuacji i uskuteczniania standardów niniejszej konwencji w nowym państwie, które jest organizowane.

Artykuł 29 Ograniczenia dotyczące interpretacji
     Żadne z postanowień niniejszej Konwencji nie będzie interpretowane jako:
     a) zezwalające któremukolwiek Państwu-Stronie, grupie lub osobie na ograniczenie korzystania lub wykonywania praw i wolności uznanych w niniejszej konwencji albo zawężaniu ich w większym zakresie, niż ten przewidziany w niniejszej konwencji;
     b) ograniczające korzystanie lub wykonywanie jakiegokolwiek prawa lub wolności uznanego na mocy prawa jakiegokolwiek Państwa-Strony albo na mocy innej konwencji międzynarodowej, której jedno ze wskazanych państw jest stroną;
     c) wykluczające inne prawa lub gwarancje, które są przyrodzone osobowości ludzkiej lub wywodzą się z demokracji przedstawicielskiej, jako formy rządów; lub
     d) wyłączające lub ograniczające potencjalny skutek Amerykańskiej Deklaracji Praw i Obowiązków Człowieka oraz innych międzynarodowych dokumentów o podobnym charakterze.

Artykuł 30 Zakres ograniczeń
     Ograniczenia, które w myśl niniejszej Konwencji mogą być nałożone na korzystanie lub wykonywanie praw lub wolności niniejszym uznanych, nie mogą być stosowane inaczej, jak zgodnie z ustawami uchwalonymi w interesie ogólnym oraz zgodnie z celem, dla którego takie ograniczenia zostały ustanowione.

Artykuł 31 Uznanie innych praw
     Inne prawa i wolności, uznane zgodnie z trybem ustalonym w Artykułach 76 i 77, mogą być włączone do systemu ochrony niniejszej Konwencji.

ROZDZIAŁ 5
OBOWIĄZKI OSOBISTE

Artykuł 32 Stosunek między obowiązkami i prawami
     1. Każda osoba ma obowiązki wobec swojej rodziny, społeczeństwa i ludzkości.
     2. Prawa każdej osoby są ograniczone prawami innych osób, bezpieczeństwem ogółu oraz słusznymi wymogami ogólnego dobrobytu w społeczeństwie demokratycznym.


Część następna