Rozdział II

UNIA

Artykuł 20

Mienie Unii stanowią:

I - dobra, które aktualnie do niej należą lub zostaną jej przyznane;

II - określone w ustawie tereny niezagospodarowane, niezbędne do obrony granic, fortyfikacji i konstrukcji wojskowych oraz federalnych dróg komunikacyjnych, a także do ochrony środowiska;

III - jeziora, rzeki i wszelkie inne cieki wodne, które znajdują się na terenach do niej należących lub przepływają przez więcej niż jeden stan, albo stanowią granicę z innymi państwami bądź wpływają na terytorium obce lub z niego wypływają, a także tereny przybrzeżne i plaże rzeczne;

IV - wyspy na rzekach i jeziorach, które znajdują się na obszarach graniczących z innymi państwami, plaże morskie oraz wyspy oceaniczne i przybrzeżne, z wyjątkiem tych, o których mowa w art. 26, pkt II;

V - zasoby naturalne platformy kontynentalnej i wyłącznej strefy ekonomicznej;

VI - wody morskie terytorialne;

VII - obszary objęte pływami i obszary przylegające;

VIII - potencjał energii wodnej;

IX - zasoby mineralne, w tym także zasoby podziemne;

X - naturalne groty podziemne oraz miejsca o znaczeniu archeologicznym i prehistorycznym;

XI - ziemie tradycyjnie zajmowane przez Indian.

§ 1. Stanom, Dystryktowi Federalnemu i gminom, a także organom administracji bezpośredniej Unii zapewnia się, na zasadach określonych w ustawie, udział w dochodach z eksploatacji ropy naftowej lub gazu ziemnego, zasobów wodnych wykorzystywanych do wytwarzania energii elektrycznej oraz innych zasobów mineralnych znajdujących się na danym terytorium, szelfie kontynentalnym, wodach terytorialnych lub w wyłącznej strefie ekonomicznej bądź rekompensatę pieniężną za ich eksploatację.

§ 2. Uznaje się, że pas o szerokości do stu pięćdziesięciu kilometrów biegnący wzdłuż granic lądowych, określony jako pasmo graniczne, posiada podstawowe znaczenie dla obrony terytorium narodowego; sposób zajmowania i wykorzystywania tego pasa reguluje ustawa.

Artykuł 21

Do kompetencji Unii należy:

I - utrzymywanie stosunków z innymi państwami i udział w organizacjach międzynarodowych;

II - wypowiadanie wojny i zawieranie pokoju;

III - zapewnienie obrony narodowej;

IV - zezwalanie, w przypadkach przewidzianych w ustawie uzupełniającej, na przejście obcych sił przez terytorium narodowe lub na ich tymczasowy pobyt;

V - ogłaszanie stanu oblężenia, stanu obrony oraz interwencji federalnej;

VI - zezwalanie na produkcję sprzętu wojskowego i handel nim oraz kontrolowanie tej produkcji i handlu;

VII - emisja pieniądza;

VIII - administrowanie rezerwami dewizowymi kraju i kontrolowanie transakcji natury finansowej, a w szczególności transakcji kredytowych, dewizowych i kapitalizacji, a także kontrolowanie ubezpieczeń i prywatnych ubezpieczeń społecznych;

IX - opracowywanie i wykonywanie krajowych i regionalnych planów zagospodarowania terytorium oraz rozwoju gospodarczego i socjalnego;

X - utrzymywanie służb pocztowych i Państwowej Poczty Lotniczej;

XI - zapewnienie funkcjonowania służb telekomunikacyjnych, bezpośrednio lub przez wydawanie zezwoleń, koncesji i pozwoleń, na zasadach ustalonych w ustawie, która określa organizację usług, organ regulujący i inne zagadnienia instytucjonalne;

XII - zapewnienie funkcjonowania bezpośrednio lub przez udzielanie zezwoleń:

a) środków przekazu radiofonicznego i telewizyjnego;

b) służb i instalacji energii elektrycznej i wykorzystania potencjału energetycznego rzek, w porozumieniu ze stanami, w których znajdują się zasoby hydroenergetyczne;

c) ruchu powietrznego, kosmicznego oraz infrastruktury portów lotniczych;

d) służb transportu kolejowego i wodnego między portami brazylijskimi a granicami państwowymi lub przekraczającego granice stanu lub terytorium;

e) służb międzystanowego i międzynarodowego pasażerskiego transportu drogowego;

f) portów morskich, rzecznych i jeziorowych;

XIII - organizowanie i utrzymywanie władzy sądowniczej, prokuratury i obrony publicznej Dystryktu Federalnego i terytoriów;

XIV - organizowanie i utrzymywanie policji cywilnej, policji wojskowej i wojskowego korpusu strażaków Dystryktu Federalnego, a także udzielanie pomocy finansowej Dystryktowi Federalnemu przeznaczonej na świadczenie usług publicznych poprzez ustanowienie oddzielnego funduszu;

XV - organizowanie i utrzymywanie publicznych służb statystycznych, geograficznych, geologicznych i kartograficznych o zasięgu ogólnonarodowym;

XVI - dokonywanie w celach informacyjnych klasyfikacji rozrywek publicznych oraz programów radiowych i telewizyjnych;

XVII - ogłaszanie amnestii;

XVIII - planowanie i promowanie stałej ochrony przed klęskami żywiołowymi, przede wszystkim suszą i powodzią;

XIX - ustanawianie narodowego systemu zarządzania zasobami wodnymi i określanie kryteriów przyznawania prawa ich używania;

XX - ustanawianie dyrektyw w sprawie rozwoju miejskiego, w tym mieszkalnictwa, podstawowych instalacji sanitarnych i komunikacji miejskiej;

XXI - ustanawianie zasad i dyrektyw dotyczących narodowego systemu transportu;

XXII - zapewnianie funkcjonowania służb policji morskiej, lotniskowej i granicznej;

XXIII - zapewnianie funkcjonowania służb i instalacji jądrowych wszelkiego rodzaju i wykonywanie monopolu państwowego na badania nad substancjami jądrowymi i ich pochodnymi, na ich wydobycie, wzbogacanie, przetwarzanie, wykorzystanie przemysłowe i na handel nimi, pod warunkiem, że przestrzega się następujących przepisów i warunków:

a) jakakolwiek działalność w dziedzinie jądrowej na terytorium narodowym jest dozwolona wyłącznie w celach pokojowych i wymaga zgody Kongresu Narodowego;

b) używanie izotopów radioaktywnych w celu prowadzenia badań nad nimi i ich wykorzystania w medycynie, rolnictwie, przemyśle i podobnych dziedzinach działalności jest dozwolone pod warunkiem uzyskania koncesji lub pozwolenia;

c) odpowiedzialność cywilna za szkody jądrowe nie zależy od zaistnienia winy;

XXIV - organizowanie, utrzymywanie i zapewnianie funkcjonowania inspekcji pracy;

XXV - określanie obszarów oraz warunków poszukiwania i eksploatacji kamieni szlachetnych i minerałów w formie zrzeszeń.

Artykuł 22

Do kompetencji własnych Unii należy stanowienie aktów ustawodawczych w zakresie:

I - prawa cywilnego, handlowego, karnego, procesowego, wyborczego, rolnego, morskiego, lotniczego, kosmicznego i pracy;

II - wywłaszczenia;

III - rekwizycji cywilnych i wojskowych, w przypadku nieuchronnego zagrożenia i w czasie wojny;

IV - zasobów wodnych, energii, informatyki, telekomunikacji i radiofonii;

V - służb pocztowych;

VI - systemu monetarnego, miar, certyfikatów i gwarancji jakości metali;

VII - polityki kredytowej, dewizowej, ubezpieczeniowej i polityki w zakresie obrotu papierami wartościowymi;

VIII - handlu zagranicznego i międzystanowego;

IX - wytycznych dotyczących narodowej polityki transportowej;

X - zasad działania portów, żeglugi na jeziorach, rzekach i morzu, ruchu powietrznego i kosmicznego;

XI - ruchu drogowego i transportu;

XII - złóż naturalnych, kopalń i innych zasobów mineralnych oraz metalurgii;

XIII - narodowości, obywatelstwa i naturalizacji;

XIV - ludności autochtonicznej;

XV - emigracji i imigracji, wjazdu, ekstradycji i wydalania cudzoziemców;

XVI - organizacji narodowego systemu zatrudnienia i warunków wykonywania zawodów;

XVII - organizacji sądownictwa, prokuratury i obrony publicznej Dystryktu Federalnego i terytoriów, w tym także organizacji administracyjnej wymienionych instytucji;

XVIII - narodowego systemu statystycznego, narodowego systemu kartograficznego i narodowego systemu geologicznego;

XIX - systemu oszczędzania, sposobu gromadzenia i gwarancji drobnych oszczędności;

XX - konsorcjów konsumentów i loterii;

XXI - ogólnych norm dotyczących organizacji i liczebności sił zbrojnych, sprzętu wojskowego, gwarancji, powoływania i mobilizacji policji wojskowych i korpusów strażaków wojskowych;

XXII - kompetencji policji federalnej oraz federalnej policji drogowej i kolejowej;

XXIII - zabezpieczenia społecznego;

XXIV - zasad funkcjonowania i podstaw edukacji narodowej;

XXV - rejestrów publicznych;

XXVI - wszelkiej działalności w dziedzinie jądrowej;

XXVII - ogólnych norm w sprawie przetargów i zamówień, we wszystkich ich aspektach, obowiązujących administrację publiczną bezpośrednią, organy administracji specjalnej i fundacje Unii, stanów, Dystryktu Federalnego i gmin zgodnie z przepisem art. 37 pkt XXI, oraz przedsiębiorstwa publiczne i spółki mieszane na zasadach określonych w art. 173 § 1 pkt III;

XXVIII - obrony terytorialnej, obrony powietrznej, obrony morskiej, obrony cywilnej i mobilizacji narodowej;

XXIX - reklamy handlowej.

Paragraf jedyny. Ustawa uzupełniająca może zezwolić stanom na stanowienie aktów ustawodawczych w sprawach specyficznych należących do materii wymienionych w niniejszym artykule.

Artykuł 23

Do kompetencji wspólnych Unii, stanów, Dystryktu Federalnego i gmin należy:

I - dbanie o przestrzeganie Konstytucji i ustaw oraz o zachowanie instytucji demokratycznych, a także ochrona mienia publicznego;

II - dbanie o zdrowie i pomoc społeczną, o ochronę i gwarancje dla osób upośledzonych;

III - ochrona dokumentów, dzieł i innych dóbr o wartości historycznej, artystycznej i kulturowej, zabytków, wartościowych krajobrazów naturalnych i miejsc o wartości archeologicznej;

IV - zapobieganie nielegalnemu wywozowi, niszczeniu i wynaturzeniu dzieł sztuki i innych dóbr o wartości historycznej, artystycznej i kulturowej;

V - zapewnianie środków dostępu do kultury, edukacji i nauki;

VI - ochrona środowiska naturalnego i zwalczanie zanieczyszczenia we wszystkich jego przejawach;

VII - ochrona lasów, fauny i flory;

VIII - wspieranie produkcji rolnej i hodowlanej oraz organizowanie zaopatrzenia w żywność;

IX - wspieranie programów budowy mieszkań i polepszania warunków mieszkalnych oraz podstawowych warunków sanitarnych;

X - zwalczanie przyczyn ubóstwa i czynników marginalizacji poprzez popieranie integracji społecznej grup pokrzywdzonych;

XI - prowadzenie rejestru, kontrolowanie i nadzorowanie koncesji w zakresie prawa do poszukiwania i eksploatacji zasobów wodnych i mineralnych na danym terytorium;

XII - określanie i prowadzenie polityki edukacyjnej w dziedzinie bezpieczeństwa ruchu drogowego.

Paragraf jedyny. Ustawa uzupełniająca określa normy dotyczące współpracy między Unią a stanami, Dystryktem Federalnym i gminami, mając na uwadze równowagę rozwoju i dobrobyt na szczeblu narodowym.

Artykuł 24

Do kompetencji Unii, stanów i Dystryktu Federalnego należy równoległe stanowienie aktów ustawodawczych w zakresie:

I - prawa daninowego, finansowego, więziennego, gospodarczego i urbanistycznego;

II - budżetu;

III - izb handlowych;

IV - kosztów sądowych;

V - produkcji i spożycia;

VI - lasów, polowań, rybołóstwa, ochrony przyrody, zabezpieczenia ziemi i zasobów naturalnych, ochrony środowiska i kontroli zanieczyszczeń;

VII - ochrony dóbr historycznych, kulturowych, artystycznych, turystycznych i krajobrazowych;

VIII - odpowiedzialności za szkody wyrządzone środowisku, konsumentowi, dobrom i prawom o wartości artystycznej, estetycznej, historycznej, turystycznej i krajobrazowej;

IX - edukacji, kultury, szkolnictwa i sportu;

X - tworzenia i funkcjonowania sądów właściwych w drobnych sprawach oraz postępowania przed tymi sądami;

XI - procedur sądowych;

XII - ubezpieczeń społecznych, ochrony i obrony zdrowia;

XIII - pomocy prawnej i obrony publicznej;

XIV - ochrony i integracji społecznej osób upośledzonych;

XV - ochrony dzieci i młodzieży;

XVI - organizacji, gwarancji, praw i obowiązków policji cywilnych.

§ 1. W zakresie aktów ustawodawczych stanowionych równolegle, kompetencja Unii ogranicza się do stanowienia norm ogólnych.

§ 2. Kompetencja Unii w zakresie aktów ustawodawczych ustanawiających normy ogólne nie wyklucza kompetencji dodatkowej stanów.

§ 3. Jeżeli nie istnieje ustawa federalna ustanawiająca normy ogólne, stany korzystają z pełnej kompetencji ustawodawczej w celu uwzględnienia ich odrębności.

§ 4. Uchwalenie ustawy federalnej ustanawiającej normy ogólne zawiesza skuteczność ustawy stanowej w zakresie zaistniałej sprzeczności.