Rozdział II
UNIA
Artykuł 20
Mienie Unii stanowią:
I - dobra, które aktualnie do niej należą lub zostaną jej przyznane;
II - określone w ustawie tereny niezagospodarowane, niezbędne do obrony granic, fortyfikacji i konstrukcji wojskowych oraz federalnych dróg komunikacyjnych, a także do ochrony środowiska;
III - jeziora, rzeki i wszelkie inne cieki wodne, które znajdują się na terenach do niej należących lub przepływają przez więcej niż jeden stan, albo stanowią granicę z innymi państwami bądź wpływają na terytorium obce lub z niego wypływają, a także tereny przybrzeżne i plaże rzeczne;
IV - wyspy na rzekach i jeziorach, które znajdują się na obszarach graniczących z innymi państwami, plaże morskie oraz wyspy oceaniczne i przybrzeżne, z wyjątkiem tych, o których mowa w art. 26, pkt II;
V - zasoby naturalne platformy kontynentalnej i wyłącznej strefy ekonomicznej;
VI - wody morskie terytorialne;
VII - obszary objęte pływami i obszary przylegające;
VIII - potencjał energii wodnej;
IX - zasoby mineralne, w tym także zasoby podziemne;
X - naturalne groty podziemne oraz miejsca o znaczeniu archeologicznym i prehistorycznym;
XI - ziemie tradycyjnie zajmowane przez Indian.
§ 1. Stanom, Dystryktowi Federalnemu i gminom, a także organom administracji bezpośredniej Unii zapewnia się, na zasadach określonych w ustawie, udział w dochodach z eksploatacji ropy naftowej lub gazu ziemnego, zasobów wodnych wykorzystywanych do wytwarzania energii elektrycznej oraz innych zasobów mineralnych znajdujących się na danym terytorium, szelfie kontynentalnym, wodach terytorialnych lub w wyłącznej strefie ekonomicznej bądź rekompensatę pieniężną za ich eksploatację.
§ 2. Uznaje się, że pas o szerokości do stu pięćdziesięciu kilometrów biegnący wzdłuż granic lądowych, określony jako pasmo graniczne, posiada podstawowe znaczenie dla obrony terytorium narodowego; sposób zajmowania i wykorzystywania tego pasa reguluje ustawa.
Artykuł 21
Do kompetencji Unii należy:
I - utrzymywanie stosunków z innymi państwami i udział w organizacjach międzynarodowych;
II - wypowiadanie wojny i zawieranie pokoju;
III - zapewnienie obrony narodowej;
IV - zezwalanie, w przypadkach przewidzianych w ustawie uzupełniającej, na przejście obcych sił przez terytorium narodowe lub na ich tymczasowy pobyt;
V - ogłaszanie stanu oblężenia, stanu obrony oraz interwencji federalnej;
VI - zezwalanie na produkcję sprzętu wojskowego i handel nim oraz kontrolowanie tej produkcji i handlu;
VII - emisja pieniądza;
VIII - administrowanie rezerwami dewizowymi kraju i kontrolowanie transakcji natury finansowej, a w szczególności transakcji kredytowych, dewizowych i kapitalizacji, a także kontrolowanie ubezpieczeń i prywatnych ubezpieczeń społecznych;
IX - opracowywanie i wykonywanie krajowych i regionalnych planów zagospodarowania terytorium oraz rozwoju gospodarczego i socjalnego;
X - utrzymywanie służb pocztowych i Państwowej Poczty Lotniczej;
XI - zapewnienie funkcjonowania służb telekomunikacyjnych, bezpośrednio lub przez wydawanie zezwoleń, koncesji i pozwoleń, na zasadach ustalonych w ustawie, która określa organizację usług, organ regulujący i inne zagadnienia instytucjonalne;
XII - zapewnienie funkcjonowania bezpośrednio lub przez udzielanie zezwoleń:
a) środków przekazu radiofonicznego i telewizyjnego;
b) służb i instalacji energii elektrycznej i wykorzystania potencjału energetycznego rzek, w porozumieniu ze stanami, w których znajdują się zasoby hydroenergetyczne;
c) ruchu powietrznego, kosmicznego oraz infrastruktury portów lotniczych;
d) służb transportu kolejowego i wodnego między portami brazylijskimi a granicami państwowymi lub przekraczającego granice stanu lub terytorium;
e) służb międzystanowego i międzynarodowego pasażerskiego transportu drogowego;
f) portów morskich, rzecznych i jeziorowych;
XIII - organizowanie i utrzymywanie władzy sądowniczej, prokuratury i obrony publicznej Dystryktu Federalnego i terytoriów;
XIV - organizowanie i utrzymywanie policji cywilnej, policji wojskowej i wojskowego korpusu strażaków Dystryktu Federalnego, a także udzielanie pomocy finansowej Dystryktowi Federalnemu przeznaczonej na świadczenie usług publicznych poprzez ustanowienie oddzielnego funduszu;
XV - organizowanie i utrzymywanie publicznych służb statystycznych, geograficznych, geologicznych i kartograficznych o zasięgu ogólnonarodowym;
XVI - dokonywanie w celach informacyjnych klasyfikacji rozrywek publicznych oraz programów radiowych i telewizyjnych;
XVII - ogłaszanie amnestii;
XVIII - planowanie i promowanie stałej ochrony przed klęskami żywiołowymi, przede wszystkim suszą i powodzią;
XIX - ustanawianie narodowego systemu zarządzania zasobami wodnymi i określanie kryteriów przyznawania prawa ich używania;
XX - ustanawianie dyrektyw w sprawie rozwoju miejskiego, w tym mieszkalnictwa, podstawowych instalacji sanitarnych i komunikacji miejskiej;
XXI - ustanawianie zasad i dyrektyw dotyczących narodowego systemu transportu;
XXII - zapewnianie funkcjonowania służb policji morskiej, lotniskowej i granicznej;
XXIII - zapewnianie funkcjonowania służb i instalacji jądrowych wszelkiego rodzaju i wykonywanie monopolu państwowego na badania nad substancjami jądrowymi i ich pochodnymi, na ich wydobycie, wzbogacanie, przetwarzanie, wykorzystanie przemysłowe i na handel nimi, pod warunkiem, że przestrzega się następujących przepisów i warunków:
a) jakakolwiek działalność w dziedzinie jądrowej na terytorium narodowym jest dozwolona wyłącznie w celach pokojowych i wymaga zgody Kongresu Narodowego;
b) używanie izotopów radioaktywnych w celu prowadzenia badań nad nimi i ich wykorzystania w medycynie, rolnictwie, przemyśle i podobnych dziedzinach działalności jest dozwolone pod warunkiem uzyskania koncesji lub pozwolenia;
c) odpowiedzialność cywilna za szkody jądrowe nie zależy od zaistnienia winy;
XXIV - organizowanie, utrzymywanie i zapewnianie funkcjonowania inspekcji pracy;
XXV - określanie obszarów oraz warunków poszukiwania i eksploatacji kamieni szlachetnych i minerałów w formie zrzeszeń.
Artykuł 22
Do kompetencji własnych Unii należy stanowienie aktów ustawodawczych w zakresie:
I - prawa cywilnego, handlowego, karnego, procesowego, wyborczego, rolnego, morskiego, lotniczego, kosmicznego i pracy;
II - wywłaszczenia;
III - rekwizycji cywilnych i wojskowych, w przypadku nieuchronnego zagrożenia i w czasie wojny;
IV - zasobów wodnych, energii, informatyki, telekomunikacji i radiofonii;
V - służb pocztowych;
VI - systemu monetarnego, miar, certyfikatów i gwarancji jakości metali;
VII - polityki kredytowej, dewizowej, ubezpieczeniowej i polityki w zakresie obrotu papierami wartościowymi;
VIII - handlu zagranicznego i międzystanowego;
IX - wytycznych dotyczących narodowej polityki transportowej;
X - zasad działania portów, żeglugi na jeziorach, rzekach i morzu, ruchu powietrznego i kosmicznego;
XI - ruchu drogowego i transportu;
XII - złóż naturalnych, kopalń i innych zasobów mineralnych oraz metalurgii;
XIII - narodowości, obywatelstwa i naturalizacji;
XIV - ludności autochtonicznej;
XV - emigracji i imigracji, wjazdu, ekstradycji i wydalania cudzoziemców;
XVI - organizacji narodowego systemu zatrudnienia i warunków wykonywania zawodów;
XVII - organizacji sądownictwa, prokuratury i obrony publicznej Dystryktu Federalnego i terytoriów, w tym także organizacji administracyjnej wymienionych instytucji;
XVIII - narodowego systemu statystycznego, narodowego systemu kartograficznego i narodowego systemu geologicznego;
XIX - systemu oszczędzania, sposobu gromadzenia i gwarancji drobnych oszczędności;
XX - konsorcjów konsumentów i loterii;
XXI - ogólnych norm dotyczących organizacji i liczebności sił zbrojnych, sprzętu wojskowego, gwarancji, powoływania i mobilizacji policji wojskowych i korpusów strażaków wojskowych;
XXII - kompetencji policji federalnej oraz federalnej policji drogowej i kolejowej;
XXIII - zabezpieczenia społecznego;
XXIV - zasad funkcjonowania i podstaw edukacji narodowej;
XXV - rejestrów publicznych;
XXVI - wszelkiej działalności w dziedzinie jądrowej;
XXVII - ogólnych norm w sprawie przetargów i zamówień, we wszystkich ich aspektach, obowiązujących administrację publiczną bezpośrednią, organy administracji specjalnej i fundacje Unii, stanów, Dystryktu Federalnego i gmin zgodnie z przepisem art. 37 pkt XXI, oraz przedsiębiorstwa publiczne i spółki mieszane na zasadach określonych w art. 173 § 1 pkt III;
XXVIII - obrony terytorialnej, obrony powietrznej, obrony morskiej, obrony cywilnej i mobilizacji narodowej;
XXIX - reklamy handlowej.
Paragraf jedyny. Ustawa uzupełniająca może zezwolić stanom na stanowienie aktów ustawodawczych w sprawach specyficznych należących do materii wymienionych w niniejszym artykule.
Artykuł 23
Do kompetencji wspólnych Unii, stanów, Dystryktu Federalnego i gmin należy:
I - dbanie o przestrzeganie Konstytucji i ustaw oraz o zachowanie instytucji demokratycznych, a także ochrona mienia publicznego;
II - dbanie o zdrowie i pomoc społeczną, o ochronę i gwarancje dla osób upośledzonych;
III - ochrona dokumentów, dzieł i innych dóbr o wartości historycznej, artystycznej i kulturowej, zabytków, wartościowych krajobrazów naturalnych i miejsc o wartości archeologicznej;
IV - zapobieganie nielegalnemu wywozowi, niszczeniu i wynaturzeniu dzieł sztuki i innych dóbr o wartości historycznej, artystycznej i kulturowej;
V - zapewnianie środków dostępu do kultury, edukacji i nauki;
VI - ochrona środowiska naturalnego i zwalczanie zanieczyszczenia we wszystkich jego przejawach;
VII - ochrona lasów, fauny i flory;
VIII - wspieranie produkcji rolnej i hodowlanej oraz organizowanie zaopatrzenia w żywność;
IX - wspieranie programów budowy mieszkań i polepszania warunków mieszkalnych oraz podstawowych warunków sanitarnych;
X - zwalczanie przyczyn ubóstwa i czynników marginalizacji poprzez popieranie integracji społecznej grup pokrzywdzonych;
XI - prowadzenie rejestru, kontrolowanie i nadzorowanie koncesji w zakresie prawa do poszukiwania i eksploatacji zasobów wodnych i mineralnych na danym terytorium;
XII - określanie i prowadzenie polityki edukacyjnej w dziedzinie bezpieczeństwa ruchu drogowego.
Paragraf jedyny. Ustawa uzupełniająca określa normy dotyczące współpracy między Unią a stanami, Dystryktem Federalnym i gminami, mając na uwadze równowagę rozwoju i dobrobyt na szczeblu narodowym.
Artykuł 24
Do kompetencji Unii, stanów i Dystryktu Federalnego należy równoległe stanowienie aktów ustawodawczych w zakresie:
I - prawa daninowego, finansowego, więziennego, gospodarczego i urbanistycznego;
II - budżetu;
III - izb handlowych;
IV - kosztów sądowych;
V - produkcji i spożycia;
VI - lasów, polowań, rybołóstwa, ochrony przyrody, zabezpieczenia ziemi i zasobów naturalnych, ochrony środowiska i kontroli zanieczyszczeń;
VII - ochrony dóbr historycznych, kulturowych, artystycznych, turystycznych i krajobrazowych;
VIII - odpowiedzialności za szkody wyrządzone środowisku, konsumentowi, dobrom i prawom o wartości artystycznej, estetycznej, historycznej, turystycznej i krajobrazowej;
IX - edukacji, kultury, szkolnictwa i sportu;
X - tworzenia i funkcjonowania sądów właściwych w drobnych sprawach oraz postępowania przed tymi sądami;
XI - procedur sądowych;
XII - ubezpieczeń społecznych, ochrony i obrony zdrowia;
XIII - pomocy prawnej i obrony publicznej;
XIV - ochrony i integracji społecznej osób upośledzonych;
XV - ochrony dzieci i młodzieży;
XVI - organizacji, gwarancji, praw i obowiązków policji cywilnych.
§ 1. W zakresie aktów ustawodawczych stanowionych równolegle, kompetencja Unii ogranicza się do stanowienia norm ogólnych.
§ 2. Kompetencja Unii w zakresie aktów ustawodawczych ustanawiających normy ogólne nie wyklucza kompetencji dodatkowej stanów.
§ 3. Jeżeli nie istnieje ustawa federalna ustanawiająca normy ogólne, stany korzystają z pełnej kompetencji ustawodawczej w celu uwzględnienia ich odrębności.
§ 4. Uchwalenie ustawy federalnej ustanawiającej normy ogólne zawiesza skuteczność ustawy stanowej w zakresie zaistniałej sprzeczności.