Artykuł 29

Gmina rządzi się na zasadach określonych w ustawie organicznej, przyjętej w dwóch głosowaniach, w odstępie co najmniej dziesięciu dni, większością dwóch trzecich członków Izby Gminnej, która ją promulguje; ustawa ta musi być zgodna z zasadami wyrażonymi w niniejszej Konstytucji, w Konstytucji danego stanu oraz przestrzega następujących zasad:

I - bezpośrednie wybory burmistrza, wiceburmistrza i radnych, na czteroletnią kadencję, odbywają się równocześnie w całym kraju;

II - wybory burmistrza i wiceburmistrza odbywają się w pierwszą niedzielę października w roku poprzedzającym dzień upływu kadencji poprzedników; w przypadku gmin liczących ponad dwieście tysięcy wyborców stosuje się reguły art. 77;

III - objęcie urzędu przez burmistrza i wiceburmistrza ma miejsce pierwszego stycznia roku następującego po wyborach;

IV - liczba radnych jest proporcjonalna do liczby ludności gminy przy następujących ograniczeniach:

a) nie mniej niż dziewięciu i nie więcej niż dwudziestu jeden w gminach liczących mniej niż milion mieszkańców;

b) nie mniej niż trzydziestu trzech i nie więcej niż czterdziestu jeden w gminach liczących ponad milion mieszkańców i mniej niż pięć milionów mieszkańców;

c) nie mniej niż czterdziestu dwóch i nie więcej niż pięćdziesięciu pięciu w gminach liczących ponad pięć milionów mieszkańców;

V - wynagrodzenie burmistrza, wiceburmistrza i sekretarzy gminnych określone jest w ustawie uchwalonej z inicjatywy Izby Gminnej, zgodnie z przepisami art. 37 pkt XI, art. 39 § 4, art. 150 pkt II, art. 153 pkt III i art. 153 § 2 pkt I;

VI - uposażenie radnych ustalane jest przez właściwe Izby Gminne podczas każdej kadencji na okres następnej kadencji, zgodnie z przepisami niniejszej Konstytucji i kryteriami określonymi we właściwej ustawie organicznej oraz następującymi ograniczeniami:

a) w gminach liczących do dziesięciu tysięcy mieszkańców maksymalne uposażenie radnych wynosi dwadzieścia procent uposażenia deputowanych stanowych;

b) w gminach liczących od dziesięciu do pięćdziesięciu tysięcy mieszkańców maksymalne uposażenie radnych wynosi trzydzieści procent uposażenia deputowanych stanowych;

c) w gminach liczących od pięćdziesięciu do stu tysięcy mieszkańców maksymalne uposażenie radnych wynosi czterdzieści procent uposażenia deputowanych stanowych;

d) w gminach liczących od stu do trzystu tysięcy mieszkańców maksymalne uposażenie radnych wynosi pięćdziesiąt procent uposażenia deputowanych stanowych;

e) w gminach liczących od trzystu do pięciuset tysięcy mieszkańców maksymalne uposażenie radnych wynosi sześćdziesiąt procent uposażenia deputowanych stanowych;

f) w gminach liczących ponad pięćset tysięcy mieszkańców maksymalne uposażenie radnych wynosi siedemdziesiąt pięć procent uposażenia deputowanych stanowych;

VII - suma wydatków związanych z wynagrodzeniem radnych nie może wynosić więcej niż pięć procent dochodów gminy.

VIII - radnym przysługuje nietykalność za poglądy, wypowiedzi i sposób głosowania podczas sprawowania mandatu na obszarze gminy;

IX - ograniczenia i zakazy łączenia stanowisk podczas sprawowania funkcji radnego na szczeblu gminnym są analogiczne, na ile jest to możliwe, do tych, które zostały określone w niniejszej Konstytucji dla członków Kongresu Narodowego i w Konstytucji właściwego stanu dla członków Zgromadzenia Ustawodawczego;

X - burmistrz ponosi odpowiedzialność przez Sądem Sprawiedliwości⁸ ;

XI - organizacja funkcji ustawodawczych i kontrolnych Izby Gminnej;

XII - reprezentatywne zrzeszenia współdziałają przy planowaniu na szczeblu gminnym;

XIII - inicjatywa ludowa w sprawie projektów ustaw o znaczeniu gminnym, miejskim lub dzielnicowym następuje w drodze wystąpienia co najmniej pięciu procent wyborców;

XIV - utrata urzędu burmistrza następuje na zasadach określonych w art. 28, paragraf jedyny.

Artykuł 29-A

Suma wydatków gminnej władzy ustawodawczej obejmująca uposażenia radnych, ale nie obejmująca wydatków na personel w stanie spoczynku, nie może przekraczać następujących proporcji procentowych, odnoszących się do całości wpływów z podatków i przekazów, przewidzianych w § 5 art. 153 oraz w artykułach 158 i 159, rzeczywiście uzyskanych w poprzednim roku budżetowym:

I - osiem procent dla gmin liczących do stu tysięcy mieszkańców;

I - siedem procent dla gmin liczących od stu do trzystu tysięcy mieszkańców;

III - sześć procent dla gmin liczących od trzystu do pięciuset tysięcy mieszkańców;

IV - pięć procent dla gmin liczących ponad pięćset tysięcy mieszkańców

§ 1. Izba Gminna nie może przeznaczyć więcej niż siedemdziesiąt procent swoich dochodów na wynagrodzenia, w tym także na uposażenia radnych.

§ 2. Stanowi delikt konstytucyjny burmistrza gminy:

I - przekazywanie środków przekraczających limity określone w niniejszym artykule;

II - nieprzekazanie środków do dwudziestego dnia każdego miesiąca;

III - przekazanie środków w wysokości niższej niż określona w ustawie budżetowej.

§ 3. Stanowi delikt konstytucyjny przewodniczącego Izby Gminnej nieprzestrzeganie § 1 niniejszego artykułu.

Artykuł 30

Do kompetencji gmin należy:

I - stanowienie prawa w sprawach o znaczeniu lokalnym;

II - uzupełnianie ustawodawstwa federalnego i stanowego w sprawach dotyczących gmin;

III - ustanawianie i pobieranie danin w zakresie swoich kompetencji, a także dysponowanie wpływami, z zastrzeżeniem obowiązku prowadzenia księgowości i publikowania sprawozdań finansowych w terminach określonych w ustawie;

IV - tworzenie, organizowanie i znoszenie okręgów, przy poszanowaniu ustawodawstwa stanowego;

V - organizowanie i świadczenie, bezpośrednio lub przez wydawanie koncesji lub pozwoleń, usług publicznych o znaczeniu lokalnym, w tym usług komunikacji zbiorowej posiadającej zasadnicze znaczenie;

VI - realizowanie, przy technicznej i finansowej współpracy Unii i stanu, programów edukacji przedszkolnej i szkolnictwa podstawowego;

VII - świadczenie, przy technicznej i finansowej współpracy Unii i stanu, usług zdrowotnych dla ludności;

VIII - podejmowanie, w miarę potrzeby, działań na rzecz zapewnienia odpowiedniego ładu przestrzennego, poprzez planowanie i kontrolę użytkowania, podziału i zajmowania terenów miejskich;

IX - podejmowanie działań na rzecz ochrony lokalnych dóbr historyczno-kulturowych, zgodnie z ustawodawstwem federalnym i stanowym i pod kontrolą Unii i stanu.

Artykuł 31

Kontrolę gminy sprawują: gminna władza ustawodawcza, do której należy kontrola zewnętrzna, oraz systemy kontroli wewnętrznej gminnej władzy wykonawczej, na zasadach określonych w ustawie.

§ 1. Kontrola zewnętrzna Izby Gminnej jest sprawowana przy pomocy trybunałów obrachunkowych stanu lub gminy albo rad bądź trybunałów obrachunkowych dla gmin, jeżeli takie istnieją.

§ 2. Wstępna opinia na temat sprawozdania finansowego, które burmistrz zobowiązany jest przedstawiać co roku, wyrażona przez właściwy organ, może zostać odrzucona wyłącznie decyzją przyjętą większością dwóch trzecich członków Izby Gminnej.

§ 3. Rachunki gmin udostępnia się co roku przez sześćdziesiąt dni każdemu podatnikowi w celu sprawdzenia i oceny; może on zakwestionować ich zgodność z prawem, na zasadach określonych w ustawie.

§ 4. Tworzenie gminnych trybunałów, rad lub organów obrachunkowych jest zakazane.