Rozdział III

WŁADZA SĄDOWNICZA

Sekcja I

ZASADY OGÓLNE

Artykuł 92

Organami władzy sądowniczej są:

I - Federalny Sąd Najwyższy;

II - Wyższy Sąd Sprawiedliwości;

III - federalne sądy regionalne i sędziowie federalni;

IV - sądy i sędziowie pracy;

V - sądy i sędziowie wyborczy;

VI - sądy i sędziowie wojskowi;

VII - sądy i sędziowie stanowi, Dystryktu Federalnego i terytoriów.

Paragraf jedyny. Federalny Sąd Najwyższy i sądy wyższe mają siedzibę w stolicy federalnej, a ich obszar własciwości obejmuje całe terytorium narodowe.

Artykuł 93

Ustawa uzupełniająca, z inicjatywy Federalnego Sądu Najwyższego, określa statut sędziów, zgodnie z następującymi zasadami:

I - przyjęcie do służby, w której pierwszym stopniem jest stanowisko zastępcy sędziego, następuje w drodze konkursu publicznego obejmującego egzamin i ocenę kwalifikacji; we wszystkich fazach konkursu uczestniczy Rada Adwokacka Brazylii; przy powoływaniu bierze się pod uwagę miejsce w klasyfikacji;

II - awansowanie następuje ze stopnia na stopień, na przemian na podstawie kryteriów czasu i przebiegu służby, zgodnie z następującymi normami:

a) sędzia, który po raz trzeci z kolei lub po raz piąty został umieszczony na liście opartej na kryterium przebiegu służby, jest awansowany obowiązkowo;

b) warunkiem awansu z tytułu przebiegu służby jest posiadanie dwuletniego okresu służby na danym stanowisku oraz zajmowanie miejsca na liście opartej na kryterium czasu służby wśród jednej piątej najlepszych kandydatów, chyba że nikt, kto spełnia te warunki nie przyjmie wakującego stanowiska;

c) ocena przebiegu służby opiera się na kryteriach sprawności i poszanowania bezpieczeństwa prawnego przy sprawowaniu funkcji sędziowskich oraz uczestnictwa w uznanych szkoleniach i ich wynikach;

d) w przypadku awansu z tytułu czasu służby, sąd może odrzucić sędziego posiadającego najdłuższy okres służby jedynie większością dwóch trzecich swoich członków, zgodnie ze swoim regulaminem wewnętrznym; głosowanie powtarza się aż do wyboru kandydata.

III - mianowanie do sądów drugiego szczebla następuje na przemian na podstawie kryteriów czasu i przebiegu służby, ocenianych w ramach dotychczasowego szczebla sądownictwa lub przez sąd apelacyjny21 tam, gdzie on istnieje, w przypadku awansowania do Sądu Sprawiedliwości, zgodnie z pkt II oraz pierwotną kategorią kandydata;

IV - oficjalne szkolenia przygotowawcze i doskonalące dla sędziów stanowią warunek przyjęcia do służby i awansu;

V - wysokość wynagrodzenia członków sądów wyższych odpowiada dziewięćdziesięciu pięciu procentom miesięcznego wynagrodzenia ustalonego dla członków Federalnego Sądu Najwyższego; wynagrodzenia pozostałych sędziów określa ustawa; są one zróżnicowane, na szczeblu federalnym i stanowym, stosownie do odpowiednich kategorii narodowej struktury sądownictwa; różnice pomiędzy jedną a drugą kategorią nie mogą przekraczać dziesięciu procent ani być mniejsze niż pięć procent i nie mogą też przekraczać dziewięćdziesięciu pięciu procent miesięcznego wynagrodzenia członków sądów wyższych; w każdym przypadku przestrzega się przepisów art. 37 pkt XI i art. 39 § 4;

VI - emerytury sędziów oraz renty dla osób, które pozostawały na ich utrzymaniu, są ustalane zgodnie z art. 40;

VII - sędzia powołany na stałe zamieszkuje w swoim okręgu;

VIII - akt przeniesienia w interesie publicznym sędziego na inne stanowisko, w stan nieczynny lub na emeryturę opiera się na decyzji przyjętej większością dwóch trzecich członków właściwego sądu, przy czym zainteresowanemu zapewnia się pełne prawo do obrony;

IX - wszystkie wyroki organów władzy sądowniczej są publiczne i wszystkie orzeczenia wymagają uzasadnienia pod rygorem nieważności; jeżeli wymaga tego interes publiczny, ustawa może ograniczyć uczestnictwo w określonych czynnościach do stron i ich adwokatów lub tylko do tych ostatnich;

X - orzeczenia administracyjne sądów wymagają uzasadnienia; orzeczenia dyscyplinarne są wydawane bezwzględną większością głosów;

XI - w sądach liczących ponad dwudziestu pięciu sędziów może zostać ustanowiony specjalny organ, złożony z nie mniej niż jedenastu i nie więcej niż dwudziestu pięciu członków, wykonujący uprawnienia administracyjne i sądownicze należące do całego sądu.

Artykuł 94

Jedną piątą stanowisk w federalnych sądach regionalnych, w sądach stanowych, sądach Dystryktu Federalnego i terytoriów obsadza się spośród prokuratorów posiadających ponad dziesięcioletni okres służby oraz adwokatów o uznanej wiedzy prawniczej i nieposzlakowanej opinii, posiadających ponad dziesięcioletni okres czynnej działalności zawodowej, przedstawionych przez organy reprezentujące daną grupę zawodową na liście obejmującej sześć razy więcej kandydatów niż stanowisk do obsadzenia.

Paragraf jedyny. Po otrzymaniu wniosku sąd ustala listę obejmującą trzy razy więcej kandydatów niż stanowisk do obsadzenia i przekazuje ją władzy wykonawczej, która w ciągu dwudziestu kolejnych dni wybiera jedną osobę z listy na każde stanowisko w celu jej powołania.

Artykuł 95

Sędziowie korzystają z następujących gwarancji:

I - dożywotniego powołania, które uzyskują, w sądach pierwszego stopnia, dopiero po dwóch latach wykonywania zawodu; utrata stanowiska w tym okresie następuje na podstawie orzeczenia sądu, do którego sędzia należy, a w pozostałych przypadkach na podstawie prawomocnego wyroku sądowego;

II - nieusuwalności, z wyjątkiem przypadków uzasadnionych interesem publicznym, na zasadach określonych w art. 93 pkt VIII;

III - zakazu zmniejszania wynagrodzenia, z wyjątkiem przypadków określonych w art. 37 pkt X i XI, art. 39 § 4, art. 150 pkt II, art. 153 pkt III i art. 153 § 2 pkt I.

Paragraf jedyny. Sędziom zabrania się:

I - sprawowania, nawet w stanie nieczynnym, innych funkcji lub stanowisk, z wyjątkiem stanowisk dydaktycznych;

II - przyjmowania, z jakiegokolwiek tytułu lub pod jakimkolwiek pretekstem, kosztów sądowych lub udziałów w postępowaniu;

III - podejmowania działalności polityczno-partyjnej.

Artykuł 96

Należy do kompetencji własnych:

I - sądów:

a) wybieranie swoich organów kierowniczych i ustanawianie regulaminów wewnętrznych przy poszanowaniu norm postępowania i gwarancji proceduralnych dla stron oraz ustalanie kompetencji i zasad działania właściwych organów sądowniczych i administracyjnych;

b) organizowanie własnych sekretariatów i służb pomocniczych oraz sekretariatów i służb pomocniczych sądów, które są z nimi powiązane, a także czuwanie nad realizacją odpowiedniej działalności inspekcyjnej;

c) obsadzanie, na zasadach określonych w niniejszej Konstytucji, stanowisk sędziów zawodowych na obszarze swojej właściwości;

d) proponowanie tworzenia nowych okręgów sądowych;

e) obsadzanie, w drodze konkursu publicznego obejmującego egzamin lub egzamin i ocenę kwalifikacji, zgodnie z zasadami art. 169, paragraf jedyny, stanowisk niezbędnych do administrowania sądownictwem, z wyjątkiem stanowisk zaufania określonych w ustawie;

f) udzielanie urlopów wypoczynkowych i okolicznościowych oraz innych zwolnień swoim członkom oraz sędziom i urzędnikom, którzy są z nimi bezpośrednio powiązani;

II - Federalnego Sądu Najwyższego, sądów wyższych i sądów sprawiedliwości – przedstawianie odpowiedniej władzy ustawodawczej, przy poszanowaniu przepisu art. 169 - propozycji:

a) zmian liczby członków sądów niższej instancji;

b) tworzenia i znoszenia stanowisk oraz wynagrodzenia służb pomocniczych i sędziów z nimi powiązanych, a także wysokości uposażeń swoich członków i sędziów, w tym także dla sądów niższej instancji, jeżeli takie istnieją;

c) tworzenia i znoszenia sądów niższej instancji;

d) zmian w organizacji sądownictwa i podziale na okręgi sądowe.

III - sądów sprawiedliwości - sądzenie sędziów stanowych, sędziów Dystryktu Federalnego i terytoriów, a także prokuratorów, w przypadku przestępstw22 i deliktów konstytucyjnych, bez uszczerbku dla kompetencji sądownictwa wyborczego.

Artykuł 97

Sądy mogą stwierdzać niezgodność z Konstytucją ustawy lub aktu normatywnego władzy publicznej jedynie bezwzględną większością głosów swoich członków lub członków właściwego organu specjalnego.

Artykuł 98

Unia w Dystrykcie Federalnym i terytoriach oraz stany tworzą:

I - sądy specjalne, w skład których wchodzą sędziowie zawodowi lub sędziowie zawodowi i niezawodowi, właściwe w zakresie prowadzenia postępowania pojednawczego, sądzenia i wykonywania orzeczeń w sprawach cywilnych o niewielkim stopniu złożoności oraz w sprawach o przestępstwa o niewielkiej szkodliwości, przy zastosowaniu postępowań ustnych i uproszczonych; w przypadkach przewidzianych w ustawie dozwolone jest rozpoznawanie środków odwoławczych i wydawanie orzeczeń w tych sprawach przez składy sędziowskie złożone z sędziów pierwszego szczebla;

II - sądownictwo pokoju, złożone z obywateli otrzymujących wynagrodzenie, wybranych w głosowaniu bezpośrednim, powszechnym i tajnym na czteroletnią kadencję, wyposażone, na zasadach określonych w ustawie, w kompetencję do udzielania ślubów, kontroli z urzędu lub w wyniku przedstawionej skargi, procedur umożliwiających korzystanie z określonych uprawnień oraz wykonywania uprawnień pojednawczych, nie mających charakteru sądowego, obok innych uprawnień przewidzianych w ustawie.

Paragraf jedyny. Ustawa federalna reguluje sprawy związane z tworzeniem sądów specjalnych podlegających sądownictwu federalnemu.

Artykuł 99

Władzy sądowniczej zapewnia się autonomię administracyjną i finansową.

§ 1. Sądy opracowują swoje propozycje budżetowe w granicach określonych wspólnie z innymi władzami w ustawie o dyrektywach budżetowych.

§ 2. Przekazywanie propozycji, po wysłuchaniu innych zainteresowanych sądów, należy:

I - na szczeblu Unii, do przewodniczących Federalnego Sądu Najwyższego i sądów wyższych, za zgodą właściwych sądów;

II - na szczeblu stanów, Dystryktu Federalnego oraz terytoriów, do przewodniczących sądów sprawiedliwości, za zgodą właściwych sądów.

Artykuł 100

Z wyjątkiem środków utrzymania, należności zasądzone wyrokiem sądowym od skarbu federalnego, stanowego lub gminnego są wypłacane wyłącznie w porządku chronologicznym przedstawiania tytułów, w ramach kredytów budżetowych przewidzianych na ten cel; zakazane jest wskazywanie spraw lub osób w dotacjach budżetowych i kredytach dodatkowych otwartych w tym celu.

§ 1. W budżetach jednostek prawa publicznego uwzględnia się obowiązkowo kredyty na spłatę długów tych jednostek, uznanych prawomocnym wyrokiem sądu, określonych w tytułach sądowych przedstawionych do pierwszego lipca; spłat dokonuje się do końca następnego roku budżetowego, po waloryzacji ich wartości pieniężnej.

§ 1A. Środki utrzymania obejmują należności z tytułu płac, wynagrodzeń, dochodów, emerytur i rent wraz z dodatkami, świadczeń socjalnych oraz odszkodowań z tytułu śmierci lub kalectwa, opartych na odpowiedzialności cywilnej, zgodnie z prawomocnym wyrokiem sądowym.

§ 2. Dotacje budżetowe i otwarte kredyty budżetowe są przyznawane bezpośrednio władzy sądowniczej; do prezesa sądu, który wydał orzeczenie podlegające wykonaniu, należy zarządzenie zapłaty stosownie do możliwości depozytu oraz zezwalanie, na prośbę wierzyciela i wyłącznie w przypadku, gdy nie jest respektowane prawo pierwszeństwa, na zajęcie odpowiedniej kwoty w celu spłaty długu.

§ 3. Przepisu w nagłówku niniejszego artykułu, dotyczącego realizacji tytułów, nie stosuje się do spłaty zobowiązań określonych w ustawie jako zobowiązania o niewielkiej wartości, których spłaty skarb federalny, stanowy, gminny lub skarb Dystryktu musi dokonać na mocy prawomocnego orzeczenia sądowego.

§ 4. Zabrania się realizacji tytułu uzupełniającego lub dodatkowego w stosunku do wypłacanej należności, a także podziału na części, rozdzielania lub zmniejszania egzekwowanej należności, w taki sposób, aby jej wypłata miała miejsce częściowo na zasadach określonych w § 3 niniejszego artykułu, a częściowo poprzez wykonanie danego tytułu.

§ 5. Ustawa może określić różne wartości w celu wykonania przepisu § 3 niniejszego artykułu, w zależności od możliwości jednostek prawa publicznego.

§ 6. Prezes właściwego sądu, który w wyniku działania lub zaniechania opóźni lub usiłuje przeszkodzić w prawidłowym wykonaniu tytułu, popełnia delikt konstytucyjny.


21 W oryginale: “Tribunal de Alçada”.
22 W oryginale: “crimes comuns”.