Artykuł 170

Ład gospodarczy, oparty na uznaniu wartości pracy ludzkiej i na wolnej inicjatywie, ma na celu zapewnienie wszystkim godnej egzystencji, zgodnej z wymaganiami sprawiedliwości społecznej, przy poszanowaniu następujących zasad:

I - suwerenności narodowej;

II - własności prywatnej;

III - społecznej funkcji własności;

IV - wolnej konkurencji;

V - obrony konsumenta;

VI - ochrony środowiska, w tym także poprzez zróżnicowane traktowanie w zależności od wpływu na środowisko towarów i usług oraz procesów wytwarzania towarów i świadczenia usług;

VII - zmniejszania nierówności regionalnych i społecznych;

VIII - dążenia do pełnego zatrudnienia;

IX - uprzywilejowanego traktowania małych przedsiębiorstw, posiadających siedzibę i administrację w kraju, utworzonych na podstawie ustaw brazylijskich.

Paragraf jedyny. Wszystkim zapewnia się wolność wykonywania wszelkiej działalności gospodarczej bez zezwolenia organów publicznych, z wyjątkiem przypadków przewidzianych w ustawie.

Artykuł 171

[Uchylony poprawką do Konstytucji, nr 6 z 1995 r.]

Artykuł 172

Ustawa normuje, mając na uwadze interes narodowy, inwestycje kapitału zagranicznego, zachęca do ponownego inwestowania i reguluje przekazywanie zysków.

Artykuł 173

Z wyjątkiem przypadków przewidzianych w niniejszej Konstytucji, państwo może prowadzić bezpośrednią działalność gospodarczą jedynie wówczas, gdy wymagają tego imperatywy bezpieczeństwa narodowego lub ważny interes zbiorowy, zgodnie z zasadami określonymi w ustawie.

§ 1. Ustawa określa status prawny przedsiębiorstwa publicznego, spółki mieszanej i jej spółek pomocniczych, prowadzących działalność gospodarczą w zakresie produkcji lub sprzedaży dóbr albo świadczenia usług, stanowiąc o:

I - ich funkcji społecznej i o zasadach przeprowadzania kontroli przez państwo i społeczeństwo;

II - ich podporządkowaniu regulacjom prawnym właściwym dla przedsiębiorstw prywatnych, w tym także w zakresie praw i obowiązków cywilnych, handlowych, pracowniczych i podatkowych;

III - przetargach i zawieraniu umów dotyczących robót, usług, kupna i sprzedaży, zgodnie z zasadami administracji publicznej;

IV - tworzeniu i funkcjonowaniu rad administracyjnych i nadzorczych, z udziałem akcjonariuszy mniejszościowych;

V - pełnomocnictwach, nadzorze działalności i odpowiedzialności administratorów.

§ 2. Przedsiębiorstwa publiczne i spółki mieszane nie mogą korzystać z przywilejów podatkowych nie obejmujących sektora prywatnego.

§ 3. Ustawa reguluje stosunki pomiędzy przedsiębiorstwem publicznym a państwem i społeczeństwem.

§ 4. Ustawa ustanawia kary za nadużycia władzy gospodarczej, które mają na celu zdominowanie rynków, wyeliminowanie konkurencji i arbitralne zwiększanie zysków.

§ 5. Ustawa, bez uszczerbku dla odpowiedzialności indywidualnej kierowników osoby prawnej, ustanawia odpowiedzialność osoby prawnej, przewidując dla niej kary zgodne z jej naturą za czyny popełnione przeciw porządkowi gospodarczemu i finansowemu oraz przeciwko gospodarce ludowej.

Artykuł 174

Jako podmiot normodawczy i regulujący działalność gospodarczą, państwo wykonuje, na zasadach określonych w ustawie, funkcje kontroli, pobudzania i planowania; planowanie ma charakter wiążący dla sektora publicznego i indykatywny dla sektora prywatnego.

§ 1. Ustawa określa kierunki i podstawy planowania zrównoważonego rozwoju narodowego; planowanie obejmuje i koordynuje narodowe i regionalne plany rozwoju.

§ 2. Ustawa wspomaga i popiera spółdzielnie i inne formy ruchu stowarzyszeniowego.

§ 3. Państwo sprzyja organizowaniu, w formie spółdzielni, poszukiwania kamieni szlachetnych i minerałów, mając na uwadze ochronę środowiska i ekonomiczno-społeczny awans poszukiwaczy.

§ 4. Spółdzielnie, o których mowa w poprzednim paragrafie, mają pierwszeństwo przy uzyskiwaniu pozwolenia lub koncesji na poszukiwanie i wydobywanie zasobów i złóż mineralnych, na obszarach, na których prowadzą swoją działalność oraz na obszarach ustanowionych zgodnie z art. 21 pkt XXV, na zasadach określonych w ustawie.

Artykuł 175

Do władzy publicznej należy świadczenie usług publicznych, na zasadach określonych w ustawie, bezpośrednio lub w ramach systemu koncesji lub zezwoleń, zawsze udzielanych w wyniku przetargu.

Paragraf jedyny. Ustawa reguluje:

I - zasady funkcjonowania przedsiębiorstw świadczących usługi publiczne na podstawie koncesji lub zezwolenia, szczególny charakter umowy i jej przedłużania, a także warunki wygaśnięcia, kontroli i cofnięcia koncesji lub zezwolenia;

II - prawa użytkowników;

III - politykę taryfową;

IV - obowiązek świadczenia odpowiedniej usługi.

Artykuł 176

Złoża, eksploatowane lub nie, oraz pozostałe zasoby mineralne i wodny potencjał energetyczny stanowią, odnośnie do ich eksploatacji i wykorzystania, własność odrębną od własności ziemi, i należą do Unii; posiadaczowi koncesji zapewnia się własność uzyskanego produktu.

§ 1. Poszukiwanie i eksploatacja zasobów mineralnych oraz wykorzystanie potencjału, o których mowa w nagłówku niniejszego artykułu, są prowadzone w interesie narodowym, wyłącznie po uzyskaniu zezwolenia lub koncesji od Unii, przez Brazylijczyków lub przedsiębiorstwa utworzone na mocy ustaw brazylijskich i mające swoją siedzibę i administrację w kraju, na zasadach określonych w ustawie, która określa specyficzne warunki w przypadku, gdy działalność ta ma miejsce w strefie przygranicznej lub na ziemiach należących do autochtonów.

§ 2. Właścicielowi gruntu zapewnia się udział w wynikach eksploatacji, na zasadach i w wysokości określonych w ustawie.

§ 3. Zezwolenie na poszukiwanie jest zawsze wydawane na określony okres; zezwolenia i koncesje przewidziane w niniejszym artykule nie mogą zostać zbyte ani przeniesione na osoby trzecie, w całości lub częściowo, bez uprzedniej zgody władzy, która je wydała.

§ 4. Eksploatacja odnawialnego potencjału energetycznego o małej mocy nie wymaga zezwolenia lub koncesji.

Artykuł 177

Monopol Unii stanowi:

I - poszukiwanie i wydobycie złóż ropy naftowej i gazu ziemnego oraz innych węglowodorów płynnych;

II - rafinacja ropy naftowej krajowej lub zagranicznej;

III - import i eksport podstawowych produktów i pochodnych, pochodzących z działalności wymienionej w punktach poprzednich;

IV - transport morski nieprzetworzonej ropy naftowej pochodzenia krajowego lub podstawowych produktów pochodnych ropy naftowej wytwarzanych w kraju, a także transport, przez rurociąg, nieprzetworzonej ropy naftowej, jej wyrobów pochodnych i gazu ziemnego niezależnie od ich pochodzenia;

V - poszukiwanie, wydobywanie, wzbogacanie, przetwarzanie, wykorzystanie przemysłowe i handel minerałami i zasobami jądrowymi i ich produktami pochodnymi.

§ 1. Unia może zawrzeć umowę z przedsiębiorstwami stanowymi lub prywatnymi w sprawie realizacji działań przewidzianych w punktach od I do IV niniejszego artykułu, zgodnie z warunkami określonymi w ustawie.

§ 2. Ustawa, o której mowa w paragrafie poprzednim, określa:

I - gwarancje dostarczania produktów pochodnych ropy naftowej na całym terytorium narodowym;

II - warunki zawieranych umów;

III - strukturę i uprawnienia organu regulującego w dziedzinie objętej monopolem Unii.

§ 3. Ustawa określa zasady transportu i wykorzystania materiałów radioaktywnych na terytorium narodowym.

§ 4. Ustawa, która określa składki w ramach interwencji w dziedzinę gospodarczą związane z importem ropy naftowej i jej produktów pochodnych, gazu ziemnego i jego produktów pochodnych oraz alkoholu paliwowego albo handlem nimi, musi przestrzegać następujących zasad:

I - stawka składki może być:

a) zróżnicowana w zależności od produktu lub usługi;

b) zmniejszana lub przywracana aktem władzy wykonawczej; nie stosuje się do niej przepisu art. 150 pkt III b);

II - uzyskane wpływy są przeznaczane na:

a) wypłatę subsydiów do cen lub transportu alkoholu paliwowego, gazu naturalnego i jego pochodnych oraz pochodnych ropy naftowej;

b) finansowanie projektów w zakresie środowiska naturalnego; związanych z przemysłem naftowym i gazowym;

c) finansowanie programów w zakresie infrastruktur transportowych.

Artykuł 178

Ustawa określa zasady funkcjonowania transportu powietrznego, wodnego i lądowego; ustawa regulująca transport międzynarodowy musi być zgodna z umowami zawartymi przez Unię, przy uwzględnieniu zasady wzajemności.

Paragraf jedyny. Regulując zasady funkcjonowania transportu wodnego, ustawa określa warunki, na jakich statki zagraniczne przewożą towary w systemie kabotażowym i w żegludze śródlądowej.

Artykuł 179

Unia, stany, Dystrykt Federalny i gminy stosują wobec bardzo małych i małych przedsiębiorstw, określonych jako takie w ustawie, zróżnicowane środki prawne, w celu pobudzenia ich działalności poprzez uproszczenie ich obowiązków administracyjnych, podatkowych, kredytowych oraz w zakresie ubezpieczeń społecznych bądź poprzez zniesienie lub ograniczenie tych obowiązków na mocy ustawy.

Artykuł 180

Unia, stany, Dystrykt Federalny i gminy promują i pobudzają turystykę jako czynnik rozwoju społecznego i gospodarczego.

Artykuł 181

Uwzględnienie przez osobę fizyczną lub prawną, posiadającą miejsce zamieszkania lub siedzibę w kraju, wniosku o przekazanie dokumentu lub informacji o charakterze handlowym, złożonego przez władzę administracyjną lub sądowniczą innego państwa, wymaga zezwolenia właściwej władzy.