Konstytucja Finlandii
Akt o formie rządu
II. PODSTAWOWE WOLNOŚCI I PRAWA
§ 5*
Wszyscy są równi wobec prawa.
Nikt nie może być traktowany inaczej, bez możliwej do zaakceptowania przyczyny, z powodu płci, wieku, pochodzenia, języka, religii, przekonań, poglądów, stanu zdrowia lub inwalidztwa, ani z innego powodu odnoszącego się do jego osoby.
Dzieci są traktowane jako równoprawne jednostki i mają prawo wpływania zgodnie ze swoim poziomem rozwoju na rozstrzyganie kwestii, które ich dotyczą.
Państwo wspiera równouprawnienie płci w działalności społecznej i w życiu zawodowym, w szczególności przy ustalaniu płac i innych warunków zatrudnienia, zgodnie z postanowieniami odrębnych ustaw.
* Treść ustalona ustawą z 17 lipca 1995 r.
§ 6*
Wszyscy mają prawo do życia i wolności osobistej, nienaruszalności swojej osoby i bezpieczeństwa.
Nikt nie może zostać skazany na śmierć czy tortury, ani też narażony na takie traktowanie, które stanowi naruszenie godności człowieka.
Nienaruszalność osobista nie może być ograniczona, nikt też nie może być pozbawiony wolności w sposób samowolny lub bez podstaw prawnych. Kara polegająca na pozbawieniu wolności orzekana jest przez sąd. W przypadku innych sytuacji pozbawienia wolności, ich zgodność z prawem może być poddana rozpatrzeniu przez sąd. Prawa osób pozbawionych wolności gwarantuje ustawa.
*Treść ustalona ustawami z 28 lipca 1972 r. i 17 lipca 1995 r.
§ 6a*
Nikt nie może być uznany winnym przestępstwa ani też skazany za popełnienie czynu, który nie był karalny w momencie jego popełnienia. Kara za czyn przestępczy nie może być bardziej surowa, niż to przewidziano prawem w momencie popełnienia czynu.
*Treść ustalona ustawą z 17 lipca 1995 r.
§ 7*
Obywatele finlandzcy oraz cudzoziemcy legalnie przebywający na obszarze kraju mają prawo do swobodnego poruszania się po jego terytorium i do wyboru miejsca zamieszkania.
Każdy ma prawo do opuszczenia kraju. Ustawa może określić przepisy szczegółowe dotyczące koniecznych ograniczeń tego uprawnienia w celu zabezpieczenia przeprowadzenia procedury prawnej lub wykonania orzeczonej kary. Prawo to może zostać również ograniczone ustawą w celu zapewnienia spełnienia obowiązku obrony kraju.
Nie wolno stawiać przeszkód obywatelowi finlandzkiemu przy wjeździe do kraju, nie wolno wydalać go z kraju, ani też wbrew jego woli deportować lub przenieść do innego kraju.
Prawa cudzoziemców do przyjazdu do Finlandii i przebywania w kraju określone są w ustawie. Cudzoziemiec nie może być wydalony z kraju, deportowany lub odesłany z powrotem, jeżeli z tego powodu grozi mu kara śmierci, tortury czy inne traktowanie naruszające prawa człowieka.
*Treść ustalona ustawą z 17 lipca 1995 r.
§ 8*
Ochronie podlega życie prywatne jednostki, jej honor i nienaruszalność spokoju domowego. Kwestię ochrony danych personalnych jednostki reguluje ustawa.
Tajemnica korespondencji i rozmów telefonicznych oraz tajemnica dotycząca innych poufnych informacji jest nienaruszalna.
Możliwość zezwolenia na przeprowadzenie czynności stanowiących naruszenie spokoju domowego, jeżeli są one konieczne dla ochrony podstawowych wolności i praw obywatelskich lub dla przeprowadzenia dochodzenia w sprawie przestępstwa określa ustawa. Ustawa może określać także takie ograniczenia tajemnicy informacji, które są niezbędne podczas przeprowadzania dochodzenia w sprawie przestępstwa zagrażającego bezpieczeństwu społeczeństwa lub spokojowi domowemu jednostki, podczas postępowania sądowego, kontroli bezpieczeństwa i podczas pozbawienia wolności.
*Treść ustalona ustawą z 17 lipca 1995 r.
§ 9*
Każdy ma prawo do wolności wyznania i sumienia.
Wolność wyznania i sumienia obejmuje prawo do wyznawania i praktykowania religii, prawo do głoszenia swoich przekonań oraz prawo przynależności lub nienależenia do związku wyznaniowego. Nikt nie jest zobowiązany wbrew swoim przekonaniom do udziału w wykonywaniu praktyk religijnych.
*Treść ustalona ustawą z 17 lipca 1995 r.
§ 10*
Każdy ma prawo do wolności słowa. Wolność słowa obejmuje prawo wyrażania, rozpowszechniania i otrzymywania publikacji, tekstów i innych informacji bez uprzednio stawianych przeszkód. Szczegółowe regulacje dotyczące wolności słowa określone są w odrębnych ustawach. Ustawa może określić ograniczenia dotyczące programów filmowych mające na celu ochronę dzieci.
Dokumenty i nagrania będące w posiadaniu władz są jawne, jeżeli ich jawność nie została prawnie ograniczona z ważnych powodów. Każdy obywatel ma prawo dostępu do jawnych programów i nagrań.
*Treść ustalona ustawą z 17 lipca 1995 r.
§ 10a*
Każdy ma prawo organizować spotkania i manifestacje, a także brać w nich udział nie występując w tym celu o specjalne zezwolenie.
Każdy ma prawo do zrzeszania się. Wolność zrzeszania się obejmuje prawo do tworzenia związków bez zezwolenia, przynależności lub nienależenia do różnych związków oraz udziału w działalności związkowej. Prawnie chroniona jest związkowa wolność zrzeszania i prawo organizowania się w celu ochrony interesów innych osób.
Szczegółowe przepisy dotyczące prawa organizowania spotkań i manifestacji oraz tworzenia zrzeszeń określone są w odrębnych ustawach.
*Treść ustalona ustawą z 17 lipca 1995 r.
§ 11*
Każdy obywatel finlandzki, który ukończył 18 lat, jest uprawniony do głosowania w wyborach państwowych i referendach. Szczegółowe przepisy dotyczące czynnego prawa wyborczego określone są w aktach konstytucyjnych.
Każdy obywatel finlandzki i każdy cudzoziemiec na stałe zamieszkujący w Finlandii, który ukończył 18 lat, jest uprawniony do głosowania w wyborach gminnych i gminnych referendach, zgodnie z przepisami prawa. Uprawnienia do uczestniczenia we władzach gminnych określone są ustawą.
Państwo wspomaga obywateli w wykorzystywaniu możliwości uczestniczenia w działalności społecznej i wpływania na decyzje, które ich osobiście dotyczą.
*Treść ustalona ustawami z 17 lipca 1995 r. i 22 grudnia 1995 r.
§ 12*
Prawo własności podlega ochronie.
Warunki wywłaszczenia własności prywatnej na potrzeby publiczne za pełnym odszkodowaniem określa ustawa.
*Treść ustalona ustawą z 17 lipca 1995 r.
§ 13*
Każdy ma prawo do bezpłatnego wykształcenia podstawowego. Obowiązek nauki uregulowany jest ustawowo.
Państwo, zgodnie ze szczegółowymi przepisami ustawy, zapewnia wszystkim, bez ograniczeń wynikających z posiadanych środków materialnych, jednakowe możliwości uzyskania wykształcenia innego niż podstawowe oraz rozwijania się zgodnie z posiadanymi zdolnościami.
Zagwarantowane są wolność nauki, sztuki i wyższego wykształcenia.
*Treść ustalona ustawą z 17 lipca 1995 r.
§ 14*
Językami narodowymi Finlandii są język fiński i szwedzki.
Ustawowo zagwarantowane jest prawo każdego obywatela do używania własnego języka, tj. fińskiego lub szwedzkiego, przed sądem lub w innych instytucjach państwowych w sprawach dotyczących jego samego, jak również prawo do obsługi w urzędach we własnym języku. Państwo zaspokaja kulturalne i społeczne potrzeby ludności fińskojęzycznej i szwedzkojęzycznej na równoprawnych zasadach.
Lapończycy będący autochtonami oraz Cyganie i inne grupy etniczne mają prawo do zachowania i rozwijania swojego języka ojczystego i kultury. Prawo Lapończyków do używania języka ojczystego w urzędach państwowych uregulowane będzie w odrębnych ustawach. Prawa osób używających języka migowego oraz tych, którzy z powodu swojego inwalidztwa potrzebują pomocy tłumaczy języka pisanego i mówionego, zagwarantowane są w ustawie.
*Treść ustalona ustawą z 17 lipca 1995 r.
§ 14a*
Każdy ponosi odpowiedzialność za przyrodę i jej różnorodność biologiczną oraz za środowisko i dziedzictwo kulturowe.
Państwo dołoży starań, by zapewnić wszystkim zdrowe środowisko oraz by każdy obywatel miał możliwość wpływania na proces podejmowania decyzji w sprawach dotyczących własnego środowiska życia.
*Treść ustalona ustawą z 17 lipca 1995 r.
§ 15*
Każdy ma ustawowe prawo do zapewnienia utrzymania wykonując pracę, zawód lub działalność dobrowolnie wybraną. Państwo dba o ochronę siły roboczej.
Państwo wspiera rozwój zatrudnienia i czyni starania mające na celu zapewnienie wszystkim prawa do pracy. Uprawnienie do wykształcenia mającego na celu rozwój zatrudnienia uregulowane jest ustawą.
Nikt nie może być zwolniony z pracy bez ustawowych przyczyn.
*Treść ustalona ustawą z 17 lipca 1995 r.
§ 15a*
Każdy, kto nie jest w stanie zapewnić sobie bezpieczeństwa potrzebnego do prowadzenia godnego życia, ma prawo do otrzymania niezbędnych środków utrzymania i opieki.
Każdy ma zagwarantowane ustawowo prawo do uzyskania podstawowych środków utrzymania w przypadku bezrobocia, choroby, niezdolności do pracy i podeszłego wieku, jak również w przypadku narodzin dziecka i utraty jedynego żywiciela.
Państwo zapewnia każdemu, zgodnie ze szczegółowymi uregulowaniami zawartymi w ustawie, wystarczające świadczenia socjalne i usługi medyczne, jak również będzie dbać o zdrowie obywateli. Państwo wspiera rodzinę i te osoby, które są odpowiedzialne za opiekę nad dziećmi, tak by miały możliwość zapewnienia dzieciom dobrobytu i indywidualnych warunków dorastania.
Państwo troszczy się o prawo wszystkich obywateli do mieszkania i możliwości samodzielnego zapewnienia sobie miejsca do mieszkania.
*Treść ustalona ustawą z 17 lipca 1995 r.
§ 16*
Każdy ma prawo, aby jego sprawa została w należyty sposób, bez nieuzasadnionej zwłoki, rozpatrzona przez sąd lub inny urząd państwowy właściwy ustawowo, jak również by decyzje dotyczące jego praw i obowiązków rozpatrywane były przez sąd lub inny niezależny organ wymiaru sprawiedliwości.
Jawność rozpatrywania sprawy, prawo do złożenia zeznań, prawo do otrzymania uzasadnienia decyzji i prawo do starania się o zmianę decyzji, jak również inne gwarancje sprawiedliwego procesu i dobrej administracji zagwarantowane są w ustawie.
*Treść ustalona ustawą z 17 lipca 1995 r.
§ 16a*
Państwo czuwa nad przestrzeganiem podstawowych wolności i praw obywatelskich, a także praw człowieka.
Tymczasowe ograniczenia odnoszące się do podstawowych wolności i praw obywatelskich, zgodne z międzynarodowymi zobowiązaniami Finlandii dotyczącymi przestrzegania praw człowieka i konieczne w przypadku zagrożenia Finlandii napaścią zbrojną lub w przypadku pojawienia się warunków wyjątkowych, na tyle niebezpiecznych, że mogą być zgodnie z prawem porównywane z taką napaścią i które stanowią zagrożenie dla narodu, mogą być określone ustawą.
*Treść ustalona ustawą z 17 lipca 1995 r.