Konstytucja Republiki Francuskiej

Rozdział 12 53
O wspólnotach terytorialnych

Artykuł 72 54

Wspólnotami terytorialnymi Republiki są gminy, departamenty, regiony, wspólnoty o statusie szczególnym oraz wspólnoty zamorskie, których status jest określony przez art. 74. Wszystkie inne wspólnoty terytorialne tworzy się w drodze ustawy w miejsce jednej lub kilku wspólnot wymienionych w tym ustępie.
Wspólnoty terytorialne są powołane do podejmowania decyzji w pełnym zakresie kompetencji, które mogą być lepiej urzeczywistniane na ich szczeblu.
W warunkach przewidzianych w ustawie wspólnoty sprawują swobodnie swoją administrację przez wybierane rady i dysponują prawem wydawania aktów prawodawczych w celu realizacji swoich kompetencji.
W sytuacjach przewidzianych w ustawie organicznej i z wyjątkiem przypadków dotyczących istotnych warunków korzystania z wolności publicznych lub praw gwarantowanych konstytucyjnie, wspólnoty terytorialne lub ich związki mogą, w przypadkach gdy ustawy lub rozporządzenia to przewidują, uchylać tytułem eksperymentu w jednej sprawie i w ustalonym okresie dyspozycje ustawy lub rozporządzenia, które określają wykonywanie ich kompetencji.
Żadna wspólnota terytorialna nie może sprawować nadzoru nad inną wspólnotą. Jednakże jeśli wykonywanie kompetencji rodzi konieczność współdziałania wielu wspólnot terytorialnych, ustawa może upoważnić jedną z nich do zorganizowania szczegółów wspólnych działań.
We wspólnotach terytorialnych Republiki reprezentant państwa, reprezentant każdego z ministrów ma obowiązek kontrolować zarządzanie i przestrzeganie ustaw w interesie narodowym.

Artykuł 72-1 55

Ustawa określa warunki, w jakich wyborcy każdej wspólnoty terytorialnej mogą w drodze składania petycji żądać wpisania do porządku obrad zgromadzenia przedstawicielskiego tej wspólnoty sprawy z zakresu jej kompetencji.
Na zasadach określonych w ustawie organicznej, projekty wniesione pod obrady lub akty z zakresu kompetencji wspólnoty terytorialnej mogą być z jej inicjatywy poddane decyzji wyborców tej wspólnoty pod referendum.
Jeśli rozważa się utworzenie wspólnoty terytorialnej wyposażonej w statut szczególny albo zmianę jej organizacji, może być zarządzone w drodze ustawy zasięgnięcie opinii wyborców wpisanych do spisów tej wspólnoty. Zmiana granic wspólnoty terytorialnej także może stanowić powód zasięgania opinii wyborców na zasadach określonych w ustawie.

Artykuł 72-2 56

Wspólnoty terytorialne korzystają ze źródeł dochodów, którymi mogą swobodnie dysponować na zasadach określonych w ustawie.
Mogą one otrzymywać całość lub część podatków wszystkich rodzajów. Ustawa może upoważnić je do ustalania wymiaru i stawek podatku w określonych granicach.
Dochody fiskalne i inne źródła własne wspólnot terytorialnych stanowią, dla każdej kategorii wspólnot, podstawową część całości ich źródeł dochodów. Ustawa organiczna ustala warunki, na jakich wprowadza się te zasady.
Każdemu przekazaniu kompetencji między państwo a wspólnoty terytorialne towarzyszy przyznanie odpowiednich środków do ich wykonania. Każdemu przyznaniu lub poszerzeniu kompetencji powodujących wzrost wydatków wspólnot terytorialnych odpowiada wzrost środków określonych w ustawie.
Ustawa przewiduje dyspozycje wyrównawcze w celu wspierania zasady równości wspólnot terytorialnych.

Artykuł 72-3 57

Republika uznaje, w łonie ludu francuskiego, ludność terytoriów zamorskich w ramach wspólnego ideału wolności, równości i braterstwa.
Gwadelupa, Gujana, Martynika, Reunion, Mayote, Saint-Pierre et Miquelon, wyspy Wallis i Futtuna oraz Polinezja Francuska są zarządzane zgodnie z art. 73, który odnosi się do departamentów i regionów zamorskich oraz wspólnot terytorialnych utworzonych w ramach ostatniego ustępu art. 73, natomiast w odniesieniu do innych wspólnot zgodnie z art. 74.
Status Nowej Kaledonii określony został w rozdziale XIII.
Ustawa określa status i szczególną administrację francuskich ziem południowych i antarktycznych.

Artykuł 72-4 58

Żadna zmiana dotycząca całości lub części jednej ze wspólnot wymienionych w art. 72-3 ust. 2 ani systemu określonego w art. 73 i 74 nie może być wprowadzona bez zgody wyborców wspólnoty lub części zainteresowanej wspólnoty, wyrażonej uprzednio w trybie określonym w następnym ustępie. Zmiany te są dokonywane ustawą organiczną.
Prezydent Republiki, na wniosek rządu podczas trwania sesji lub na wspólny wniosek obu izb opublikowany w Journal Officiel, może zarządzić zasięgnięcie opinii wyborców wspólnoty terytorialnej terytoriów zamorskich w sprawach dotyczących jej organizacji, kompetencji lub systemu legislacyjnego. Jeśli zasięgnięcie opinii dotyczy zmian przewidzianych w poprzednim ustępie i jest przeprowadzane na wniosek rządu, ma on obowiązek wobec każdej z izb złożenia stosownej deklaracji, po której następuje debata parlamentarna.

Artykuł 73 59

W departamentów i regionach zamorskich ustawy i rozporządzenia stosuje się z mocy prawa. Mogą one być poddawane zabiegom dostosowawczym w celu ich dostosowania do szczególnych cech i konieczności w tych wspólnotach.
Te zabiegi dostosowawcze mogą być podejmowane przez wspólnoty w sprawach, w których wspólnoty te mają przyznane kompetencje i jeśli zabiegi te są dopuszczone przez ustawy.
Odstępując od ust. 1 i w celu zapewnienia ich specyfiki, wspólnoty do których ma zastosowanie niniejszy artykuł, mogą zostać upoważnione przez ustawę do samodzielnego określenia reguł stosowanych na ich obszarze, jednak w ograniczonej liczbie spraw należących do domeny ustawy.
Reguły te nie mogą dotyczyć obywatelstwa, praw cywilnych, gwarancji wolności publicznych, stanu cywilnego i zdolności prawnej osób, organizacji wymiaru sprawiedliwości, prawa karnego, procedury karnej, polityki zagranicznej, obrony, bezpieczeństwa i porządku publicznego, pieniądza, kredytu i wymiany, a także prawa wyborczego. Wyliczenie to może zostać sprecyzowane i uzupełnione przez ustawę organiczną.
Dyspozycje zawarte w ust. 2 i 3 nie mają zastosowania w departamentach i regionie Reunion.
Upoważnienia przewidziane w ust. 2 i 3 są podejmowane na wniosek zainteresowanej wspólnoty, na zasadach i z zastrzeżeniami przewidzianymi w ustawie organicznej. Nie mogą one znajdować zastosowania, gdy wchodzą w grę istotne warunki wykonywania i korzystania z wolności publicznych lub gwarancji prawa konstytucyjnego.
Utworzenie w drodze ustawy wspólnoty terytorialnej zastępującej departament i region zamorski lub instytucje wspólnego zgromadzenia przedstawicielskiego dla tych dwóch wspólnot jest dopuszczalne tylko po uzyskaniu zgody wyborców tych wspólnot w formie przewidzianej w art., 72-4 ust. 2.

Artykuł 74 60

Wspólnoty zamorskie określone w niniejszym artykule posiadają statut, który uwzględnia interesy każdej z nich w ramach Republiki. Statut, który określa ustawa organiczna uchwalona po wyrażeniu opinii przez zgromadzenie przedstawicielskie, ustala:
- warunki, w których ustawy i rozporządzenia są tam stosowane;
- kompetencje tej wspólnoty: z zastrzeżeniem tych, które już są przez nią wykonywane, przekazanie przez państwo kompetencji nie może obejmować spraw wymienionych w art. 73 ust. 4, sprecyzowanych i uzupełnionych w każdym przypadku przez ustawę organiczną;
- reguł organizacji i funkcjonowania instytucji wspólnoty i system wyborczy do jej zgromadzenia przedstawicielskiego;
- warunków, w których jej instytucje są konsultowane w sprawach dotyczących projektów i propozycji ustaw, i projektów ordonansów 61 lub dekretów zawierających postanowienia szczególne dla wspólnoty, jak też ratyfikacji bądź zatwierdzania międzynarodowych zobowiązań zawartych w materiach z zakresiu ich kompetencji.
Ustawa organiczna może także określać w odniesieniu do tych wspólnot, które korzystają z autonomii, warunki w których:
- Rada Stanu wykonuje specyficzny nadzór jurysdykcyjny w odniesieniu do aktów zgromadzenia przedstawicielskiego podejmowanych z tytułu kompetencji, które posiada w ramach ustawy;
- zgromadzenie przedstawicielskie może zmienić ustawę promulgowaną po wejściu w życie statutu wspólnoty, jeżeli Rada Konstytucyjna orzekająca na wniosek wspólnoty stwierdzi, że ustawa ta wkracza w zakres kompetencji tej wspólnoty;
- mają być podjęte przez wspólnotę środki uzasadnione potrzebami lokalnymi na rzecz ludności w dziedzinie zatrudnienia, prawa osiedlania się, w celu wykonywania aktywności zawodowej lub ochrony posiadanego majątku;
- wspólnota może partycypować, pod nadzorem państwa w wykonywaniu kompetencji, które państwo zachowuje, z poszanowaniem gwarancji przyznanych na całości terytorium państwowego dla wykonywania wolności publicznych.
Inne sposoby organizacji szczególnej wspólnot wskazanych w niniejszym artykule są określane i zmieniane w drodze ustawy przyjętej po zasięgnięciu opinii ich zgromadzeń przedstawicielskich.

Artykuł 74-1 62

We wspólnotach zamorskich, wymienionych w art. 74 i w Nowej Kaledonii, rząd – w drodze ordonansu niezbędne adaptacje - może w sprawach należących do kompetencji państwa rozszerzyć na wspólnoty zamorskie, wymienione w art. 74 i na Nową Kaledonię przepisy o charakterze legislacyjnym obowiązujące w metropolii, chyba że ustawa wyklucza w sposób wyraźny zastosowanie tej procedury.
Ordonanse 63 te są podejmowane w Radzie Ministrów po zasięgnięciu opinii zainteresowanego zgromadzenia przedstawicielskiego i Rady Stanu. Wchodzą w życie po ich publikacji. Stają się nieważne w braku ich akceptacji przez parlament w terminie osiemnastu miesięcy od opublikowania.

Artykuł 75

Obywatele Republiki posiadający inny status prawny, niż przewidziany w art. 34, zachowują ten status tak długo, dopóki się go nie zrzekną.

53 Niniejszy rozdział, początkowo XI, obecnie XII na mocy art. 3 ustawy konstytucyjnej nr 93-952 z 27 VI 1993 r.
54 Treść art. 72 zmieniona ustawą konstytucyjną nr 2003-276 z 28 marca 2003 r.
55 Art. 72-1 wprowadziła ustawa konstytucyjna nr 2003-276 z 28 marca 2003 r. w art. 6.
56 Art. 72-2 wprowadziła ustawa konstytucyjna nr 2003-276 z 28 marca 2003 r. w art. 7.
57 Art. 72-3 wprowadziła ustawa konstytucyjna nr 2003-276 z 28 marca 2003 r. w art. 8.
58 Art. 72-4 wprowadziła ustawa konstytucyjna nr 2003-276 z 28 marca 2003 r. w art. 8.
59 Art. 73 w brzmieniu nadanym mu przez art. 9 ustawy konstytucyjnej nr 2003-276 z 28 marca 2003 r.
60 Art. 74 zmieniony ustawą konstytucyjną nr 92-554 z 25 czerwca 1992 r., obecne brzmienie nadane przez art. 9 ustawy konstytucyjnej nr 2003-276 z 28 marca 2003 r.
61 Zob. przypis 13.
62 Art. 74-1 został wprowadzony przez art. 11 ustawy konstytucyjnej nr 2003-276 z 28 marca 2003 r.
63 Zob. przypis 13.