Konstytucja Francji

Konstytucja Republiki Francuskiej

Rozdział 5
O stosunkach między rządem a parlamentem

Artykuł 34

Ustawy uchwala parlament.
Ustawa ustala zasady²³ dotyczące:
- praw obywatelskich i podstawowych gwarancji przyznanych obywatelom w celu realizacji wolności publicznych; świadczeń na rzecz obrony narodowej nakładanych na obywateli i na ich majątek;
- obywatelstwa, stanu cywilnego i zdolności prawnej jednostki, prawa małżeńskiego, dziedziczenia i darowizn;
- określenia zbrodni i występków, jak również orzekanych za nie kar; procedury karnej; amnestii; tworzenia nowych pionów sądownictwa i statusu sędziów;
- wymiaru stawek i sposobów pokrywania wszelkiego rodzaju podatków; systemu emisji pieniędzy.
Ustawa określa również zasady dotyczące:
- systemu wyborczego do zgromadzeń parlamentarnych i zgromadzeń lokalnych;
- tworzenia określonych kategorii zakładów publicznych;
- podstawowych gwarancji przyznanych państwowym funkcjonariuszom cywilnym i wojskowym;
- nacjonalizacji przedsiębiorstw i przenoszenia własności przedsiębiorstw sektora publicznego do sektora prywatnego.
Ustawa określa podstawowe zasady²⁴ : - ogólnej organizacji obrony narodowej; - samorządu wspólnot terytorialnych, ich kompetencji i źródeł dochodów²⁵ ;
- szkolnictwa;
- prawa własności i praw rzeczowych oraz zobowiązań cywilnych i handlowych;
- prawa pracy, praw związków zawodowych i ubezpieczeń społecznych²⁶ .
Ustawy finansowe określają dochody i wydatki państwa w myśl zasad i zgodnie z zastrzeżeniami przewidzianymi w ustawie organicznej.
Ustawy dotyczące finansowania zabezpieczenia społecznego wskazują ogólne warunki jego pokrycia finansowego i biorąc pod uwagę przewidywane dochody, określają wydatki w tym zakresie na warunkach i z zastrzeżeniami przewidzianymi w ustawie organicznej. Ustawy programowe określają cele działalności ekonomicznej i socjalnej państwa²⁷ .
Postanowienia niniejszego artykułu mogą być precyzowane i uzupełnione ustawą organiczną.

Artykuł 35

Wypowiedzenie wojny wymaga upoważnienia ze parlamentu.

Artykuł 36

Postanowienie o stanie wyjątkowym jest podejmowane przez Radę Ministrów działającą na posiedzeniu.
Jego przedłużenie powyżej dwunastu dni wymaga zgody parlamentu.

Artykuł 37

Materie nie należące do zakresu ustawy stanowią sferę działalności reglamentacyjnej władzy wykonawczej.
Teksty w formie ustawy wydane w tych sprawach mogą być zmieniane dekretami wydanymi po zasięgnięciu opinii Rady Stanu. Te z tekstów w formie ustawy, które zostałyby wydane po wejściu w życie niniejszej Konstytucji będą mogły być zmienione dekretem tylko wówczas, jeżeli Rada Konstytucyjna stwierdzi, iż należą one do zakresu reglamentacyjnej działalności, zgodnie z ustępem poprzednim.

Artykuł 37-1²⁸

Ustawy i rozporządzenia mogą zawierać jako przedmiot, w ograniczonym zakresie czasu, dyspozycje o charakterze eksperymentalnym.

Artykuł 38

Rząd może w celu wykonania swego programu zwrócić się do parlamentu o upoważnienie na czas ograniczony do wydawania ordonansów w dziedzinach normalnie należących do zakresu ustawy.
Ordonanse są uchwalane na posiedzeniu Rady Ministrów po uzyskaniu opinii Rady Stanu. Wchodzą w życie w momencie ich opublikowania, lecz tracą moc obowiązującą, jeżeli projekt ustawy zatwierdzającej je nie zostanie złożony w parlamencie przed upływem terminu określonego w ustawie upoważniającej.
Z upływem terminu określonego w ust. 1 niniejszego artykułu, ordonanse mogą być zmieniane, w zakresie należącym do materii ustawowej, tylko w drodze ustawy.

Artykuł 39

Inicjatywa ustawodawcza przysługuje zarówno premierowi, jak i członkom parlamentu.
Rządowe projekty ustaw²⁹ są rozpatrywane przez Radę Ministrów po zasięgnięciu opinii Rady Stanu i wnoszone do prezydium jednej z izb. Projekty ustaw finansowych i ustawy dotyczącej finansowania ubezpieczeń społecznych są wnoszone w pierwszej kolejności do Zgromadzenia Narodowego³⁰.
Z zachowaniem art. 44 ust. 1, projekty ustaw dotyczące wspólnot terytorialnych, jak też instytucji reprezentujących Francuzów zamieszkałych poza Francją są wnoszone w pierwszej kolejności do Senatu.

Artykuł 40

Parlamentarne projekty ustaw³¹ i poprawki zgłaszane przez członków parlamentu są dopuszczalne, o ile ich uchwalenie nie spowoduje w konsekwencji zmniejszenia zasobów publicznych, bądź stworzenia nowych lub powiększenia istniejących wydatków publicznych.

Artykuł 41

Jeżeli w toku postępowania legislacyjnego okaże się, iż jakiś parlamentarny projekt ustawy lub poprawka nie należy do materii ustawowej lub pozostaje w sprzeczności z upoważnieniem udzielonym na podstawie art. 38, rząd może sprzeciwić się ich przyjęciu.
W przypadku braku porozumienia między rządem i przewodniczącym zainteresowanej izby, na wniosek jednej ze stron, Rada Konstytucyjna rozstrzyga spór w ciągu ośmiu dni. Artykuł 42 Dyskusja nad rządowymi projektami ustaw toczy się nad tekstem przedłożonym przez rząd w izbie, do której projekt został wniesiony.
Izba, do której wpłynął tekst uchwalony przez inną izbę, obraduje nad tekstem w takiej postaci, w jakiej został jej przedłożony.

Artykuł 43

Rządowe i parlamentarne projekty ustaw na wniosek rządu lub izby, do której wpłynęły, są przesyłane do rozpatrzenia przez specjalnie w tym celu powołane komisje.
Rządowe i parlamentarne projekty ustaw wobec których wniosek taki nie został zgłoszony są kierowane do jednej ze stałych komisji, których liczba jest ograniczona do sześciu w każdej z izb.

Artykuł 44

Członkowie parlamentu i rządu mają prawo wnoszenia poprawek. Po otwarciu debaty rząd może sprzeciwić się rozpatrzeniu każdej poprawki, która nie została uprzednio przedłożona komisji.
Na wniosek rządu izba, do której projekt został wniesiony, przeprowadza tylko jedno głosowanie nad całością lub częścią tekstu dyskutowanego, obejmującego wyłącznie poprawki złożone lub zaakceptowane przez rząd.

Artykuł 45

Każdy rządowy lub parlamentarny projekt ustawy jest rozpatrywany kolejno przez obie izby parlamentu w celu przyjęcia identycznego tekstu.
Jeżeli wskutek braku zgody między obiema izbami projekt ustawy nie został przyjęty po dwóch czytaniach w każdej z izb, bądź gdy Rząd po pierwszym czytaniu w każdej izbie zgłosił nagłość wniosku, premier może spowodować zebranie się komisji mieszanej, utworzonej na zasadzie parytetu, uprawnionej do zaproponowania tekstu opartego na postanowieniach stanowiących przedmiot dyskusji.
Tekst opracowany przez komisję mieszaną może być przedłożony przez Rząd do zatwierdzenia obydwu izbom. Żadna poprawka nie może być przyjęta bez zgody Rządu.
Jeżeli komisja mieszana nie zdoła przyjąć wspólnego tekstu lub jeżeli tekst nie zostanie przyjęty w trybie przewidzianym w poprzednim ustępie, Rząd może, po ponownym czytaniu w Zgromadzeniu Narodowym i Senacie, zażądać od Zgromadzenia Narodowego ostatecznego rozstrzygnięcia. W takim przypadku Zgromadzenie Narodowe może rozpatrzyć bądź tekst wypracowany przez komisję mieszaną, bądź ostatni tekst uchwalony przez siebie, zmieniony w określonych przypadkach przez jedną lub wiele poprawek przyjętych przez Senat.

Artykuł 46

Ustawy, którym Konstytucja przyznaje charakter ustaw organicznych są uchwalane i zmieniane w następującym trybie.
Rządowy lub parlamentarny projekt ustawy nie może być poddany debacie i głosowaniu w izbie, do której został wniesiony, wcześniej niż po upływie piętnastu dni od daty wniesienia.
Stosuje się postępowanie przewidziane w art. 45. Jednakże w razie braku zgody między obiema izbami, tekst może być przyjęty przez Zgromadzenie Narodowe w ostatnim czytaniu tylko bezwzględną większością głosów jego członków.
Ustawy organiczne dotyczące Senatu muszą być uchwalone przez obie izby w identycznym brzmieniu. Ustawy organiczne są promulgowane dopiero po stwierdzeniu przez Radę Konstytucyjną ich zgodności z Konstytucją.

Artykuł 47

Parlament uchwala ustawy finansowe w sposób przewidziany w ustawie organicznej.
Jeżeli Zgromadzenie Narodowe nie zakończy pierwszego czytania w terminie czterdziestu dni od wniesienia projektu, rząd przesyła projekt ustawy do Senatu, który winien zająć stanowisko w ciągu piętnastu dni. Dalsze postępowanie odbywa się w trybie określonym w art. 45.
Jeżeli parlament nie zajmie stanowiska w ciągu siedemdziesięciu dni, postanowienia projektu ustawy mogą zostać wprowadzone w życie w drodze ordonansu³² .
Jeżeli ustawa finansowa ustanawiająca dochody i wydatki na dany rok budżetowy nie została przedłożona w terminie umożliwiającym jej promulgowanie przed rozpoczęciem roku budżetowego, rząd zwraca się do parlamentu z wnioskiem nagłym o upoważnienie do pobierania podatków i otwiera, w drodze dekretu, kredyty będące przedmiotem uchwały parlamentu przyjętej w roku ubiegłym.
Terminy przewidziane w niniejszym artykule ulegają zawieszeniu, jeżeli parlament nie jest zebrany na sesję.
Izba Obrachunkowa służy pomocą parlamentowi i rządowi w kontroli wykonania ustaw finansowych.

Artykuł 47-1³⁴

Parlament uchwala projekty ustaw w zakresie finansowania ubezpieczeń społecznych w sposób przewidziany w ustawie organicznej.
Jeżeli Zgromadzenie Narodowe nie zakończy pierwszego czytania w terminie dwudziestu dni od wniesienia projektu, rząd przesyła projekt do Senatu, który winien zająć stanowisko w ciągu piętnastu dni. Dalsze postępowanie odbywa się w trybie określonym w art. 45.
Jeżeli parlament nie zajmie stanowiska w ciągu pięćdziesięciu dni, postanowienia projektu mogą zostać wprowadzone w życie w drodze ordonansu.
Terminy przewidziane w niniejszym artykule ulegają zawieszeniu, jeżeli parlament nie jest zebrany na sesję, a także w odniesieniu do każdej z izb w trakcie tygodni, w których postanowiły one nie odbywać posiedzeń, zgodnie z art. 28 ust. 2.
Izba Obrachunkowa służy pomocą parlamentowi i rządowi w kontroli stosowania ustaw dotyczących finansowania ubezpieczeń społecznych.

Artykuł 48³⁵

Z zachowaniem trzech ostatnich ustępów art. 28, porządek dzienny izb obejmuje, z utrzymaniem priorytetu i kolejności określonej przez rząd, dyskusję nad rządowymi projektami ustaw i projektami parlamentarnymi zaakceptowanymi przez rząd.
Co najmniej jedno posiedzenie w tygodniu jest zarezerwowane na zapytania członków parlamentu i odpowiedzi rządu.
Jedno posiedzenie w miesiącu jest z góry zarezerwowane na przyjęcie porządku dziennego ustalanego przez każdą z izb.

Artykuł 49

Premier, po obradach Rady Ministrów, stawia przed Zgromadzeniem Narodowym wniosek o udzielenie rządowi wotum zaufania w związku z programem rządu lub ewentualnie w związku z deklaracją dotyczącą ogólnej polityki.
Zgromadzenie Narodowe pociąga rząd do odpowiedzialności w drodze uchwalenia wotum nieufności. Wniosek taki jest dopuszczalny tylko, jeżeli został podpisany przez co najmniej jedną dziesiątą członków Zgromadzenia Narodowego. Głosowanie nie może się odbyć przed upływem 48 godzin od momentu złożenia wniosku. Oblicza się jedynie głosy popierające wniosek o wotum nieufności, który to wniosek może być przyjęty tylko większością głosów członków tworzących Zgromadzenie. Z wyjątkiem przypadków przewidzianych w ustępie następnym, ten sam deputowany może podpisać w ciągu jednej sesji zwyczajnej najwyżej trzy wnioski o wotum nieufności i tylko jeden w toku sesji nadzwyczajnej³⁶ .
Premier może, po obradach Rady Ministrów, postawić wobec Zgromadzenia Narodowego wniosek o wotum zaufania w związku z głosowaniem nad określonym tekstem. W takim przypadku tekst uważa się za przyjęty, chyba że w ciągu 24 godzin po postawieniu kwestii zaufania, zostanie złożony wniosek o udzielenie wotum nieufności i wniosek ten zostanie uchwalony w sposób przewidziany w ustępie poprzednim.
Premier może zwrócić się do Senatu o aprobatę rządowej deklaracji dotyczącej ogólnej polityki.

Artykuł 50

W przypadku gdy Zgromadzenie Narodowe uchwali wotum nieufności bądź odrzuci rządowy program lub deklarację dotyczącą ogólnej polityki, premier składa Prezydentowi Republiki dymisję rządu.

Artykuł 51³⁷

Zamknięcie sesji zwyczajnej lub nadzwyczajnej ulega z mocy prawa wstrzymaniu w celu umożliwienia, w danym przypadku, zastosowania postanowień art. 49. W tym samym celu przewiduje się dodatkowe posiedzenia z mocy prawa.

Rozdział 5 O stosunkach między rządem a parlamentem