1. Wszyscy Grecy są równi wobec prawa3.
2. Grecy i Greczynki mają równe prawa i równe obowiązki.
3. Obywatelami greckimi są wszyscy ci, którzy spełniają warunki określone w ustawie. Pozbawienie obywatelstwa greckiego jest dopuszczalne jedynie w przypadku dobrowolnego przyjęcia innego obywatelstwa lub podjęcia na rzecz obcego państwa służby zagrażającej interesom narodowym; warunki i procedury pozbawienia obywatelstwa określa ustawa.
4. Tylko obywatele greccy mogą być powoływani do służby publicznej, z wyjątkami określonymi w odrębnej ustawie.
5. Obywatele greccy uczestniczą bez wyjątku w ponoszeniu ciężarów publicznych, stosownie do swoich możliwości.
6. Każdy Grek, zdolny do noszenia broni, jest obowiązany uczestniczyć w obronie Ojczyzny zgodnie z postanowieniami ustawy.
7. Żaden tytuł szlachecki lub różnicujący nie może być uznany ani nadany obywatelom greckim.
Postanowienia ust. 6 nie wykluczają, aby ustawa przewidziała obowiązkowe odbywanie służby zastępczej, w obrębie sił zbrojnych lub poza nimi, przez tych, którzy z uzasadnionych względów sumienia wyrażają sprzeciw wobec odbywaniu służby wojskowej z użyciem broni lub wobec służby wojskowej w ogóle.
1. Każdy ma prawo swobodnie rozwijać swoją osobowość i uczestniczyć w życiu społecznym, ekonomicznym i politycznym kraju pod warunkiem, że nie narusza to praw innych ani nie stanowi naruszenia Konstytucji lub dobrych obyczajów.
2. Każdy, kto znajduje się na terytorium greckim, korzysta z pełnej ochrony swojego życia, honoru i wolności, bez względu na narodowość, przynależność rasową, język, przekonania religijne lub polityczne. Dopuszczalne są wyjątki w przypadkach przewidzianych w prawie międzynarodowym.
Ekstradycja cudzoziemca prześladowanego za działalność na rzecz wolności jest zabroniona.
3. Wolność osobista jest nienaruszalna. Nikt nie może być ścigany, aresztowany, uwięziony ani niczyja wolność nie może zostać ograniczona w jakikolwiek inny sposób, z wyjątkiem przypadków określonych w ustawie i w sposób w niej określony.
4. Zabronione są wszelkie środki administracyjne o charakterze indywidualnym ograniczające swobodę Greków do przemieszczania się i wyboru miejsca zamieszkania na terenie kraju, jak również swobodę wjazdu do kraju i jego opuszczenia. Takiego rodzaju ograniczenia mogą być ustanowione tylko jako kara dodatkowa, na mocy orzeczenia sądu karnego, w wypadkach nadzwyczajnej konieczności i jedynie w celu zapobieżenia czynom kryminalnym, na zasadach określonych w ustawie.
5. Każdy ma prawo do ochrony swojego zdrowia i swojej tożsamości genetycznej. Ustawa reguluje kwestie dotyczące ochrony każdej osoby przed interwencjami biomedycznymi.
Deklaracja wyjaśniająca
Postanowienia ust. 4 nie dotyczą zakazu wyjazdu z kraju zarządzonego przez prokuratora w ramach dochodzenia karnego lub zastosowania środków usprawiedliwionych potrzebą ochrony zdrowia publicznego lub osób chorych, na zasadach określonych w ustawie.
1. Każdy ma prawo dostępu do informacji na zasadach określonych w ustawie. Ograniczenia tego prawa mogą zostać ustanowione przez ustawę, jeżeli są one bezwzględnie konieczne i uzasadnione względami bezpieczeństwa narodowego, walki z przestępczością lub ochroną praw i interesów osób trzecich.
2. Każdy ma prawo przynależeć do Społeczeństwa Informacyjnego. Państwo ma obowiązek ułatwić dostęp do informacji przekazywanych w formie elektronicznej, jak również ich tworzenie, wymianę i rozpowszechnianie, przestrzegając zawsze gwarancji zawartych w art. 9, art. 9A i art.19.
1. Nikt nie może zostać zatrzymany ani uwięziony bez umotywowanego nakazu sądowego, wręczonego w momencie aresztowania lub zatrzymania tymczasowego. Wyjątek stanowią przypadki zatrzymania na gorącym uczynku przestępstwa.
2. Każda osoba, zatrzymana na gorącym uczynku przestępstwa lub na mocy nakazu sądowego, powinna być doprowadzona do właściwego sędziego śledczego nie później niż w ciągu 24 godzin od momentu zatrzymania lub jeżeli zatrzymanie nastąpiło w miejscu oddalonym od siedziby sędziego śledczego, w najkrótszym czasie niezbędnym do przewiezienia zatrzymanego. Sędzia śledczy obowiązany jest w ciągu 3 dni od dnia stawienia się zatrzymanego w sądzie uwolnić go lub wydać nakaz aresztowania. Termin ten może być przedłużony o 2 dni na prośbę zatrzymanego lub w przypadku działania siły wyższej, co powinno zostać stwierdzone orzeczeniem właściwego organu sądowego.
3. Jeżeli po upływie wymienionych dwóch terminów nie zostanie podjęta żadna decyzja, wówczas strażnik więzienny lub inny funkcjonariusz cywilny lub wojskowy, któremu powierzono strzeżenie zatrzymanego, powinien bezzwłocznie go uwolnić. Naruszający powyższe postanowienia są karani za bezprawne zatrzymanie i obowiązani do naprawienia szkody wyrządzonej osobie pokrzywdzonej, a także do wypłacenia jej odpowiedniej sumy pieniężnej jako zadośćuczynienia za poniesione straty moralne, zgodnie z postanowieniami ustawy.
4. Ustawa określa maksymalny okres aresztu tymczasowego, który nie powinien przekraczać jednego roku w przypadku zbrodni i 6 miesięcy w przypadku przestępstwa. W wypadkach zupełnie wyjątkowych okresy maksymalne mogą być przedłużone odpowiednio o 6 i 3 miesiące, na mocy orzeczenia właściwego organu sądowego.
Przekroczenie maksymalnego okresu aresztu tymczasowego poprzez ponawianie tego środka za poszczególne działania objęte tą samą sprawą jest zabronione.
1. Nie ma przestępstwa i nie można wymierzyć żadnej kary, jeżeli w momencie popełnienia czynu nie obowiązywała ustawa określająca jego znamiona. W żadnym wypadku nie można wymierzyć kary surowszej od przewidzianej w ustawie obowiązującej w momencie popełnienia przestępstwa.
2. Tortury, przemoc fizyczna, wszelkie działania przynoszące uszczerbek na zdrowiu lub presja psychologiczna, jak również wszelkie naruszanie godności ludzkiej są zabronione i karalne, zgodnie z postanowieniami ustawy.
3. Całkowita konfiskata mienia jest zabroniona. Kara śmierci nie może być orzeczona, z wyjątkiem przypadków przewidzianych w ustawie za zbrodnie popełnione podczas wojny i w związku z nią.
4. Ustawa określa warunki, na jakich państwo, na mocy orzeczenia sądowego, przyznaje odszkodowania osobom skazanym niesprawiedliwie lub niezgodnie z prawem, więzionym lub w jakikolwiek inny sposób pozbawionym wolności osobistej.
Artykuł 8
Nikt nie może zostać, wbrew swojej woli, pozbawiony prawa sądzenia go przez sędziego przysługującego mu zgodnie z ustawą.
Tworzenie komisji sądowych lub sądów nadzwyczajnych, niezależnie od nazw im nadawanych, jest zabronione.
Artykuł 9
1. Mieszkanie każdej osoby jest nienaruszalne. Życie prywatne i rodzinne jednostki jest nietykalne. Przeszukanie mieszkania może nastąpić jedynie w przypadkach określonych w ustawie i w sposób w niej określony, zawsze w obecności przedstawicieli władzy sądowej.
2. Naruszający powyższe postanowienia są karani za przestępstwo przeciw nienaruszalności mieszkania i nadużycie władzy i są obowiązani do pełnego wynagrodzenia szkody wyrządzonej osobie pokrzywdzonej, na zasadach określonych w ustawie.
Każdy ma prawo do ochrony przed gromadzeniem, przetwarzaniem i wykorzystywaniem, zwłaszcza za pośrednictwem środków elektronicznych, swoich danych osobowych, na zasadach określonych w ustawie. Ochrona danych osobowych jest zagwarantowana przez niezależny urząd, który jest tworzony i funkcjonuje zgodnie z postanowieniami ustawy.
1. Każda osoba lub kilka osób działających wspólnie mają prawo, przestrzegając obowiązujących ustaw, składać pisemne petycje do władz, które są obowiązane, zgodnie z obowiązującymi przepisami, bezzwłocznie podjąć działania i udzielić składającym petycje umotywowanej pisemnej odpowiedzi, zgodnie z postanowieniami ustawy.
2. Ściganie składającego petycję, jeżeli treści zawarte w petycji naruszają prawo, jest dozwolone wyłącznie po podjęciu ostatecznej decyzji przez władzę, do której petycja była adresowana i za jej zgodą.
3. Właściwy urząd lub władza są obowiązane do odpowiedzi na wniosek o udzielenie informacji lub o wydanie dokumentów, zwłaszcza świadectw, zaświadczeń i poświadczeń, w terminie nie dłuższym niż 60 dni, zgodnie z postanowieniami ustawy. W razie braku odpowiedzi w określonym terminie lub niezgodnej z prawem odmowy, poza ewentualnymi innymi sankcjami i skutkami prawnymi, składającemu wniosek wypłacane jest odrębne odszkodowanie pieniężne na zasadach określonych w ustawie.
Artykuł 11
1. Grecy mają prawo do pokojowego gromadzenia się, bez broni.
2. Policja może być obecna tylko przy zgromadzeniach publicznych, organizowanych na wolnym powietrzu. Zgromadzenia na wolnym powietrzu mogą zostać zabronione na mocy umotywowanej decyzji władz policyjnych obowiązującej w całym kraju, jeżeli istnieje poważne zagrożenie dla bezpieczeństwa publicznego, lub na określonym obszarze, jeżeli istnieje groźba poważnego zakłócenia życia społecznego i ekonomicznego, na zasadach określonych w ustawie.
1. Grecy mają prawo do tworzenia związków i stowarzyszeń nienastawionych na zysk, przestrzegając przy tym ustaw, które w żadnym razie nie mogą uzależnić korzystania z tego prawa od uprzedniego zezwolenia.
2. Stowarzyszenie może być rozwiązane za naruszenie prawa lub podstawowego postanowienia swoich statutów jedynie na mocy orzeczenia sądowego.
3. Postanowienia poprzedniego ustępu stosuje się odpowiednio do związków osób, które nie tworzą stowarzyszenia.
4. Wszelkiego rodzaju spółdzielnie rolnicze i miejskie są zarządzane przez nie same, zgodnie z postanowieniami ustawy oraz statutów tych spółdzielni, i znajdują się pod opieką i nadzorem państwa obowiązanego sprzyjać ich rozwojowi.
5. Ustawa może tworzyć spółdzielnie z obowiązkowym członkostwem, mające na celu użyteczność publiczną lub interes ogółu, lub wspólne użytkowanie terenów rolnych lub innych źródeł bogactwa pod warunkiem, że zapewnione będzie równe traktowanie wszystkich członków.
Artykuł 13
1. Wolność sumienia jest nienaruszalna. Korzystanie z wolności i praw obywatelskich nie zależy od przekonań religijnych.
2. Zapewnia się wolność wszystkich znanych religii; praktyki religijne związane z ich wyznawaniem mogą odbywać się bez przeszkód i są chronione ustawowo. Odbywanie praktyk religijnych nie może być zagrożeniem dla porządku publicznego lub dobrych obyczajów. Prozelityzm jest zabroniony.
3. Duchowni wszystkich znanych religii podlegają takim samym formom nadzoru ze strony państwa i mają wobec niego takie same obowiązki, jak duchowni religii dominującej.
4. Nikt nie może zostać zwolniony od wypełniania obowiązków wobec państwa ani nie może odmawiać podporządkowania się prawu ze względu na swoje przekonania religijne.
5. Obowiązek składania przysięgi może być ustanowiony tylko w drodze ustawy, która określa też jej rotę.
1. Każdy, przestrzegając obowiązujących ustaw, może wyrażać i rozpowszechniać swoje poglądy w mowie, w piśmie i poprzez prasę.
2. Zapewnia się wolność prasy. Cenzura i wszelkie inne środki prewencyjne są zabronione.
3. Konfiskata gazet i innych druków jest zabroniona zarówno przed ich ukazaniem się, jak i po ich rozpowszechnieniu.
Wyjątkowo, na zarządzenie prokuratora, zezwala się na konfiskatę prasy po jej rozpowszechnieniu w razie:
a) znieważenia religii chrześcijańskiej lub każdej innej znanej religii,
b) znieważenia osoby Prezydenta Republiki,
c) publikacji ujawniającej informacje dotyczące składu, wyposażenia i rozmieszczenia sił zbrojnych lub fortyfikacji kraju, nakłaniającej do obalenia siłą istniejącego ustroju lub zagrażającej integralności terytorialnej państwa,
d) publikacji o nieprzyzwoitych treściach, naruszających normy obyczajności publicznej, w przypadkach określonych w ustawie.
4. We wszystkich przypadkach określonych w poprzednim ustępie prokurator jest obowiązany, w ciągu 24 godzin od momentu konfiskaty, przekazać sprawę organowi sądowemu, który w ciągu 24 godzin powinien orzec o utrzymaniu lub uchyleniu konfiskaty; jeżeli takie orzeczenie nie zostanie wydane, konfiskata zostaje cofnięta z mocy prawa. Wydawca gazety lub każdego innego skonfiskowanego druku oraz prokurator mogą złożyć apelację i żądać zmiany orzeczenia organu sądowego.
5. Każdy pokrzywdzony w wyniku ukazania się publikacji lub nadania audycji zawierających nieścisłości ma prawo do odpowiedzi, a wydawca lub nadawca mają obowiązek niezwłocznego zamieszczenia pełnego sprostowania. Każdy pokrzywdzony w wyniku ukazania się publikacji lub nadania audycji zawierających obraźliwe lub zniesławiające treści również ma prawo do odpowiedzi, a wydawca lub nadawca mają obowiązek niezwłocznego jej opublikowania lub nadania. Ustawa określa szczegóły korzystania z prawa do odpowiedzi oraz gwarantuje zamieszczenie pełnego i natychmiastowego sprostowania lub publikacji i nadania odpowiedzi.
6. W razie co najmniej trzech orzeczeń skazujących w ciągu 5 lat za przestępstwa, o których mowa w ust. 3 niniejszego artykułu, sąd może orzec o całkowitym lub tymczasowym zawieszeniu wydawania pisma, a w szczególnie ciężkich przypadkach, o zakazie wykonywania zawodu dziennikarza przez oskarżonego, na zasadach określonych w ustawie. Orzeczenie o zawieszeniu wydawnictwa lub o zakazie wykonywania zawodu dziennikarza wchodzi w życie po uprawomocnieniu się.
7. Ustawa reguluje kwestie dotyczące cywilnej i karnej odpowiedzialności prasy oraz innych środków przekazu, jak również procesu w trybie pilnym w odnośnych sprawach.
8. Ustawa określa warunki i kwalifikacje wymagane do wykonywania zawodu dziennikarza.
9. Stan własności, sytuacja finansowa i sposoby finansowania środków przekazu mają zostać ujawnione na zasadach określonych w ustawie. Ustawa określa środki i restrykcje konieczne do pełnego zagwarantowania przejrzystości i różnorodności punktów widzenia w informacji. Skupienie w jednym ręku kontroli nad wieloma środkami przekazu tego samego lub różnych rodzajów jest zabronione. W szczególności zabronione jest skupienie w jednym ręku wielu elektronicznych środków przekazu tego samego rodzaju, na zasadach określonych w ustawie. Statusu właściciela, wspólnika, głównego udziałowca lub członka dyrekcji przedsiębiorstwa będącego środkiem przekazu nie można łączyć ze statusem właściciela, wspólnika, głównego udziałowca lub członka dyrekcji przedsiębiorstwa, które wykonuje prace, świadczy usługi lub zapewnia zaopatrzenie dla państwa lub osoby prawnej sektora publicznego w znaczeniu szerokim. Zakaz, o którym mowa w poprzednim zdaniu, obejmuje również wszelkiego rodzaju osoby pośrednie, jak współmałżonkowie, krewni, zależne finansowo osoby lub spółki. Ustawa określa uregulowania szczególne, sankcje, które mogą obejmować nawet odebranie zezwolenia stacji radiowej lub telewizyjnej oraz zakaz podpisywania umów lub unieważnienie odnośnej umowy, a także środki kontroli i gwarancje pozwalające uniknąć ominięcia zakazów wymienionych powyżej.
1. Postanowień poprzedniego artykułu dotyczących ochrony prasy nie stosuje się do kinematografii, fonografii, radiofonii, telewizji ani do żadnych innych środków przekazu słowa lub obrazu.
2. Radiofonia i telewizja znajdują się pod bezpośrednią kontrolą państwa. Kontrola i stosowanie sankcji administracyjnych leży w wyłącznej kompetencji Krajowej Rady Radiotelewizji, która jest organem niezależnym, zgodnie z postanowieniami ustawy. Bezpośrednia kontrola państwa, również w postaci zezwoleń wstępnych, ma na celu zapewnienie obiektywnego i dokonywanego na równych zasadach rozpowszechniania informacji i wiadomości, jak również dzieł literatury i sztuki, zagwarantowania odpowiedniego poziomu audycji, wynikającego ze społecznej misji radiofonii i telewizji, rozwoju kulturalnego kraju oraz zachowania szacunku dla jednostki, jak również ochronę dzieci i młodzieży.
Ustawa reguluje kwestie dotyczące obowiązkowej i bezpłatnej transmisji za pośrednictwem środków radiotelewizyjnych prac Izby Deputowanych i jej komisji, jak również audycji wyborczych partii politycznych.
Artykuł 16
1. Zapewnia się wolność sztuki i nauki, badań i nauczania. Ich rozwój i wspieranie są obowiązkiem państwa. Wolność uniwersytecka i wolność nauczania nie zwalniają od obowiązku przestrzegania Konstytucji.
2. Kształcenie jest podstawowym zadaniem państwa i ma na celu edukację moralną, kulturalną, zawodową i fizyczną Greków, jak również rozwój ich świadomości narodowej i religijnej oraz wychowanie na wolnych i odpowiedzialnych obywateli.
3. Obowiązkowa nauka w szkole nie może trwać krócej niż 9 lat.
4. Wszyscy Grecy mają prawo do bezpłatnej nauki w szkołach państwowych wszystkich szczebli. Państwo wspiera wyróżniających się uczniów i studentów, a także tych, którzy potrzebują pomocy lub szczególnej ochrony, stosownie do ich zdolności.
5. Wykształcenie na poziomie uniwersyteckim zapewniają samorządne jednostki będące osobami prawnymi prawa publicznego. Jednostki te znajdują się pod opieką państwa i mają prawo do pomocy finansowej z jego strony; działają zgodnie z ustawami określającymi ich organizację. Łączenie lub podział jednostek szkolnictwa wyższego może mieć miejsce pomimo odmiennych przepisów, jeżeli przewiduje to ustawa.
Odrębna ustawa reguluje kwestie dotyczące stowarzyszeń studenckich i udziału w nich studentów.
6. Profesorowie jednostek szkolnictwa wyższego są pracownikami państwowymi. Pozostały personel nauczający także pełni funkcje przypisane pracownikom państwowym, zgodnie z warunkami określonymi w ustawie. Status wymienionych pracowników określają akty organizacyjne danej jednostki.
Profesorowie jednostek szkolnictwa wyższego nie mogą być odwołani ani zwolnieni wcześniej, niż przewiduje okres ich służby, z wyjątkiem przypadków zgodnie z warunkami określonymi w art. 88 ust. 4 i po podjęciu decyzji przez radę złożoną w większości z wyższych funkcjonariuszy sądownictwa , zgodnie z postanowieniami ustawy.
Ustawa określi granicę wieku emerytalnego profesorów jednostek szkolnictwa wyższego. Do czasu jej uchwalenia profesorowie sprawujący swoje funkcje odchodzą po zakończeniu roku akademickiego, w trakcie którego osiągnęli wiek 67 lat.
7. Państwo zapewnia kształcenie zawodowe i wszelkie inne formy kształcenia specjalnego, które realizowane są szkołach stopnia wyższego, w cyklu studiów nieprzekraczającym 3 lat, zgodnie z postanowieniami ustawy, która określa ponadto uprawnienia zawodowe absolwentów tych szkół.
8. Warunki i zasady, na jakich przyznawane są zezwolenia na tworzenie i prowadzenie placówek nauczania nienależących do państwa, formy nadzoru nad nimi oraz status kadry nauczającej określa ustawa.
Zakładanie szkół wyższych przez osoby prywatne jest zabronione.
9. Sport znajduje się pod ochroną i ścisłym nadzorem państwa.
Państwo subwencjonuje i kontroluje związki stowarzyszeń sportowych wszelkiego rodzaju, zgodnie z postanowieniami ustawy. Zakres pomocy przyznawanej w postaci subwencji państwowych stosownie do celów, jakie stawiają sobie te związki, określa ustawa.
1. Własność znajduje się pod ochroną państwa. Korzystanie z prawa własności nie może być sprzeczne z interesem powszechnym.
2. Nikt nie może być pozbawiony swojej własności, chyba że w należycie uzasadnionym interesie publicznym, w przypadkach określonych w ustawie i zgodnie z procedurą w niej określoną, i zawsze za uprzednim pełnym odszkodowaniem, odpowiadającym wartości wywłaszczonej własności w chwili rozprawy sądowej, na której rozpatrywana jest sprawa wstępnego określenia wysokości odszkodowania. W razie żądania natychmiastowego określenia ostatecznej wysokości odszkodowania, brana jest pod uwagę wartość własności w chwili rozprawy, na której sąd rozpatruje to żądanie.
Jeżeli rozprawa mająca określić ostateczną wysokość odszkodowania ma miejsce ponad rok po rozprawie w sprawie wstępnego określenia wysokości odszkodowania, dla określenia wysokości odszkodowania brana jest pod uwagę wartość własności w chwili rozprawy w sprawie ostatecznego określenia wysokości odszkodowania. Postanowienie sądu powinno wskazywać źródła pokrycia odszkodowania. Jeżeli osoba, której przysługuje odszkodowanie, wyrazi na to zgodę, odszkodowanie może również być wypłacone w naturze, zwłaszcza w postaci przyznania własności innego dobra nieruchomego lub praw do innej nieruchomości.
3. Zmiana wartości wywłaszczonej własności po ogłoszeniu aktu wywłaszczenia i wyłącznie z niego wynikająca nie jest uwzględniana.
4. Odszkodowanie określane jest przez właściwy organ sądowy. Może ono być także określone wstępnie przez sąd po wysłuchaniu lub wezwaniu osób uprawnionych, które sąd może według uznania zobligować przed odbiorem odszkodowania do złożenia kaucji w odpowiedniej wysokości, na zasadach określonych w ustawie. Ustawa może przewidywać ustanowienie jednolitego organu sądowego, czyniąc odstępstwo od postanowień art. 94, dla wszystkich sporów i spraw związanych z wywłaszczeniem oraz ustalić priorytet w przeprowadzaniu odnośnych procesów sądowych. Ta sama ustawa może określić tryb prowadzenia spraw zawisłych.
Do momentu wypłacenia określonego ostatecznie lub wstępnie odszkodowania, wszelkie prawa właściciela pozostają nietknięte, a zajęcie jego własności jest niedopuszczalne.
W razie wykonywania robót o powszechnym znaczeniu dla gospodarki kraju dopuszcza się, na mocy odrębnego postanowienia organu sądowego właściwego w przedmiocie określania we wstępny lub ostateczny sposób wysokości odszkodowania, wykonywanie robót przed określeniem wysokości i wypłaceniem odszkodowania pod warunkiem, że wypłacona zostanie rozsądna część odszkodowania i że osoba, której przysługuje odszkodowanie, otrzyma pełną gwarancję, na zasadach określonych w ustawie. W tych przypadkach stosuje się odpowiednio drugie zdanie ust. 1.
Odszkodowanie jest obowiązkowo wypłacane najpóźniej w terminie półtora roku od ogłoszenia orzeczenia sądu w sprawie wstępnego określenia wysokości odszkodowania lub, w razie żądania ostatecznego określenia wysokości odszkodowania, od ogłoszenia odnośnego orzeczenia sądu, a jeżeli to nie nastąpi, wywłaszczenie staje się nieważne z mocy prawa.
Odszkodowanie jako takie nie podlega żadnemu opodatkowaniu, opłatom ani potrąceniom.
5. Ustawa określa przypadki przyznania osobom uprawnionym obowiązkowego odszkodowania za straty dochodu z wywłaszczonej własności powstałe do czasu wypłacenia odszkodowania.
6. W razie wykonywania robót społecznie użytecznych lub mających powszechne znaczenie dla gospodarki kraju, ustawa może zezwolić na wywłaszczenie na rzecz państwa większych obszarów, znajdujących się poza terenami niezbędnymi dla wykonywania tych robót. Ta sama ustawa określa warunki i zasady tego typu wywłaszczenia oraz reguluje kwestie dotyczące wykorzystania na cele publiczne lub w interesie publicznym terenów wywłaszczonych w celu wykonania tych robót.
7. Ustawa może przewidywać, że w razie wykonywania robót w sposób oczywisty społecznie użytecznych, podejmowanych w interesie państwa, osób prywatnych prawa publicznego, samorządów terytorialnych lub organizacji użyteczności publicznej i przedsiębiorstw publicznych zezwala się na budowę tuneli na odpowiedniej głębokości. Budowa tuneli odbywa się bez odszkodowania, o ile normalne korzystanie z nieruchomości usytuowanych nad nimi nie jest utrudnione.
Artykuł 18
1. Odrębne ustawy regulują kwestie dotyczące własności i udzielania koncesji na kopalnie, kamieniołomy, groty, stanowiska i wykopaliska archeologiczne, naziemne i podziemne wody mineralne i ogólnie, bogactwa podziemne.
2. Ustawa reguluje kwestie dotyczące własności, eksploatacji i zarządzania lagunami, dużymi jeziorami, jak również zasady udzielania koncesji na tereny uzyskiwane w wyniku osuszenia.
3. Odrębne ustawy regulują zasady rekwizycji na potrzeby sił zbrojnych w razie wojny lub mobilizacji, lub w warunkach najwyższej konieczności spowodowanej bezpośrednim zagrożeniem porządku lub zdrowia publicznego.
4. Komasowanie terenów rolnych w celu bardziej racjonalnego użytkowania ziemi jest dozwolone, zgodnie z procedurą określoną w odrębnej ustawie, która jednocześnie dopuszcza stosowanie odpowiednich środków zapobiegających rozdrabnianiu własności rolnej oraz sprzyjających jej wzmocnieniu.
5. Poza przypadkami, o których mowa w poprzednich ustępach, ustawa może przewidywać stosowanie innych form pozbawienia swobodnego używania i użytkowania własności, jeżeli jest to niezbędne ze względu na szczególne okoliczności. Ustawa określa osobę obowiązaną do wypłaty odszkodowania osobom mającym prawo używania lub użytkowania własności oraz procedurę wypłaty, która powinna każdorazowo odpowiadać istniejącym warunkom.
Działania związane z zastosowaniem postanowień niniejszego ustępu muszą być wstrzymane natychmiast po ustaniu szczególnych okoliczności, które spowodowały ich podjęcie. W razie nieusprawiedliwionego kontynuowania tych działań Rada Stanu podejmuje decyzję o wstrzymaniu poszczególnych ich kategorii, na żądanie każdej uprawnionej osoby.
6. Ustawa może regulować dysponowanie opuszczonymi gruntami w celu ich wykorzystania w interesie gospodarki narodowej oraz przydzielania rolnikom niemającym ziemi. Ta sama ustawa określa zasady wypłaty częściowego lub pełnego odszkodowania właścicielom, o ile odnajdą się oni w określonym czasie.
7. Obowiązkowa współwłasność obszarów przylegających do terenów miejskich może być ustanowiona w drodze ustawy, jeżeli budownictwo indywidualne na tych obszarach nie spełnia warunków zabudowy, które obecnie lub w przyszłości powinno spełniać.
8. Własność ziemska klasztorów patriarszych Świętej Anastazji Pharmacolytria na Półwyspie Chalcydyckim, Świętego Wlatadesa w Salonikach i Świętego Jana Ewangelisty Teologa w Patmos, z wyjątkiem terenów zależnych, nie może być wywłaszczona. Wywłaszczeniu nie podlegają także dobra patriarchatów: Aleksandrii, Antiochii i Jerozolimy oraz Świętego Klasztoru na Synaju.
1. Tajemnica korespondencji oraz wszystkich innych form swobodnego porozumiewania się i komunikowania jest absolutnie nienaruszalna. Ustawa określa gwarancje, przy których spełnieniu władza sądownicza nie jest obowiązana do przestrzegania tajemnicy ze względu na bezpieczeństwo narodowe lub dla celów śledztwa w sprawie szczególnie ciężkich przestępstw.
2. Ustawa określa zasady powoływania i funkcjonowania oraz kompetencje niezależnego organu, który zapewnia ochronę tajemnicy, o której mowa w ust.1.
3. Wykorzystywanie środków dowodowych, które uzyskane zostały z pogwałceniem postanowień niniejszego artykułu oraz postanowieniami art. 9 i art. 9A jest zabronione.
Artykuł 20
1. Każdy ma prawo do sądowej ochrony prawnej i przedstawienia przed sądem swoich racji w kwestii swych praw i interesów, zgodnie z postanowieniami ustawy.
2. Prawo osoby zainteresowanej do wstępnego wysłuchania stosuje się także do każdej czynności lub środków administracyjnych podjętych z uszczerbkiem dla jej praw lub interesów.
1. Rodzina jako podstawa zachowania i rozwoju narodu, a także małżeństwo, macierzyństwo i dzieci znajdują się pod ochroną państwa.
2. Rodziny wielodzietne, inwalidzi wojenni i czasu pokoju, ofiary wojny, wdowy i sieroty wojenne, jak również osoby cierpiące na nieuleczalne choroby fizyczne i psychiczne mają prawo do szczególnej opieki ze strony państwa.
3. Państwo chroni zdrowie obywateli i stosuje specjalne środki służące ochronie młodzieży, osób w podeszłym wieku, inwalidów oraz udziela pomocy ubogim.
4. Zapewnienie mieszkania osobom bezdomnym lub mieszkającym w trudnych warunkach jest przedmiotem szczególnej troski ze strony państwa.
5. Planowanie i wprowadzanie w czyn polityki demograficznej oraz stosowanie wszelkich niezbędnych środków są obowiązkiem państwa.
6. Osoby niepełnosprawne mają prawo korzystać ze środków zapewniających im niezależne funkcjonowanie, aktywność zawodową oraz udział w życiu społecznym, gospodarczym i politycznym kraju.
1. Praca jest prawem i znajduje się pod ochroną państwa, które czuwa nad tworzeniem warunków pełnego zatrudnienia wszystkich obywateli, jak również nad rozwojem moralnym i materialnym osób aktywnych zawodowo na wsi i w mieście.
Wszyscy pracujący, niezależnie od płci i innych różnic, mają prawo do jednakowego wynagrodzenia za pracę jednakowej wartości.
2. Ogólne warunki pracy określa ustawa uzupełniona zbiorowymi umowami pracy zawartymi w wyniku dobrowolnych negocjacji, a w razie ich niepowodzenia, postanowieniami ustalonymi przez arbitraż.
3. Ustawa określa tryb zawierania umów zbiorowych przez urzędników publicznych oraz osoby zatrudnione przez samorządy terytorialne lub inne osoby prawne prawa publicznego.
4. Wszelka praca przymusowa jest zabroniona.
Odrębne ustawy określają zasady świadczeń osobistych w razie wojny lub mobilizacji, lub wobec konieczności obrony kraju, lub pilnej potrzeby społecznej spowodowanej klęską lub zagrożeniem zdrowia publicznego; ustawy te określają także zasady osobistego wkładu pracy na rzecz samorządów terytorialnych w celu zaspokojenia potrzeb lokalnych.
5. Państwo troszczy się o ubezpieczenie społeczne pracowników, na zasadach określonych w ustawie.
Deklaracja wyjaśniająca
Ogólne warunki pracy określają też sposób zbierania składek członkowskich, przewidzianych w statutach poszczególnych związków zawodowych, oraz osobę obowiązaną do ich przyjmowania i przekazywania związkom zawodowym.
Artykuł 23
1. Państwo podejmuje odpowiednie działania na rzecz ochrony swobód związkowych i swobodnego korzystania z wynikających z nich praw, przeciw wszelkim naruszeniom tych praw, w zakresie określonym w ustawie.
2. Zapewnia się prawo do strajku. Jest ono wykonywane poprzez tworzone na mocy prawa związki zawodowe, mające na celu obronę i popieranie interesów ekonomicznych i zawodowych ludzi pracy.
Strajk, w jakiejkolwiek formie, jest zabroniony w odniesieniu do funkcjonariuszy sądownictwa i pracowników organów bezpieczeństwa. Prawo do strajku podlega określonym ograniczeniom, regulowanym w ustawie, w odniesieniu do funkcjonariuszy publicznych, urzędników samorządów terytorialnych, osób prawnych prawa publicznego, pracowników przedsiębiorstw publicznych lub przedsiębiorstw użyteczności publicznej, których funkcjonowanie ma podstawowe znaczenie dla zaspokojenia podstawowych potrzeb całego społeczeństwa. Ograniczenia te nie mogą prowadzić do likwidacji prawa do strajku ani stwarzać przeszkód w jego przeprowadzeniu zgodnie z prawem.
1. Ochrona środowiska naturalnego i kulturalnego jest obowiązkiem państwa i prawem każdego. Państwo jest obowiązane stosować szczególne środki prewencyjne lub represyjne w celu ochrony zrównoważonego rozwoju środowiska. Ustawa reguluje kwestie dotyczące ochrony lasów i terenów leśnych. Sporządzenie spisu lasów jest obowiązkiem państwa. Zmiana sposobu użytkowania lasów i terenów leśnych jest zabroniona, chyba że użytkowanie ich jako terenów rolnych lub w innych celach, wynikających z interesu publicznego, jest korzystniejsze z punktu widzenia gospodarki narodowej.
2. Zagospodarowanie przestrzenne kraju, tworzenie, rozwój i rozbudowa miast i obszarów zamieszkałych w ogóle, znajdują się w kompetencji normatywnej i pod kontrolą państwa, co służyć ma funkcjonalności i rozwojowi aglomeracji oraz zapewnieniu jak najlepszych warunków życia.
Odpowiednie decyzje i opinie techniczne uwzględniają zasady nauki. Sporządzenie krajowego spisu kadastralnego jest obowiązkiem państwa.
3. Przy tworzeniu strefy zurbanizowanej i w celu jej efektywnej urbanizacji, właściciele terenów znajdujących się w tej strefie obowiązani są, bez odszkodowania ze strony odpowiednich organów, oddać grunty niezbędne do budowy dróg, placów i innych terenów przeznaczonych do użytku publicznego, a także do udziału w wydatkach niezbędnych do wykonania prac w zakresie infrastruktury miejskiej, na zasadach określonych w ustawie.
4. Ustawa może przewidywać udział właścicieli terenów uznanych za strefę zurbanizowaną w ogólnym kształtowaniu i zagospodarowaniu tej strefy według planu urbanizacji przyjętego zgodnie z obowiązującymi zasadami; w zamian za przejęte tereny właściciele otrzymują domy lub mieszkania o równej wartości na zagospodarowanych ziemiach lub w budynkach powstających w tej strefie
5. Postanowienia poprzednich ustępów stosuje się także w odniesieniu do stref miejskich już istniejących, ponownie zagospodarowywanych. Tereny, które w wyniku ponownego zagospodarowania pozostały wolne, są przeznaczane do użytku publicznego lub mogą być sprzedane w celu pokrycia wydatków związanych z ponownym zagospodarowaniem, na zasadach określonych w ustawie.
6. Pomniki i miejsca historyczne oraz ich otoczenie znajdują się pod ochroną państwa. Ustawa określa środki ograniczające prawo własności, niezbędne do zapewnienia tej ochrony, jak również rodzaje odszkodowań i sposoby ich przyznawania właścicielom.
Deklaracja wyjaśniająca
Przez las lub ekosystem leśny rozumie się organiczny zbiór dzikich roślin o drewnianym pniu na koniecznej powierzchni gruntu, który wraz z istniejącą w tym samym miejscu fauną i florą stanowi, poprzez ich współzależność i wzajemny wpływ, odrębną biowspólnotę (biowspólnotę leśną) i odrębne środowisko naturalne (leśne). O terenach leśnych mówi się, gdy w powyższym zbiorze wysoka lub niska dzika roślinność drzewiasta jest rozproszona.
1. Prawa człowieka jako jednostki i jako członka społeczeństwa oraz zasada społecznego państwa prawa są gwarantowane przez państwo. Wszystkie organy państwa są obowiązane do zapewnienia swobodnego i skutecznego korzystania z nich. Zasady te odnoszą się również do stosunków między osobami prywatnymi, do których mogą znajdować zastosowanie. Wszelkiego rodzaju ograniczenia tych praw, które według Konstytucji mogą być ustanowione, powinny być określone bezpośrednio przez Konstytucję lub przez ustawę przy poszanowaniu zasady proporcjonalności.
2. Uznanie i ochrona przez państwo podstawowych i niezbywalnych praw człowieka ma na celu urzeczywistnienie postępu społecznego w warunkach wolności i sprawiedliwości.
3. Nadużywanie praw jest niedozwolone.
4. Państwo ma prawo żądać od wszystkich obywateli wypełniania obowiązków wynikających ze społecznej i narodowej solidarności.