Konstytucja Holandii

KONSTYTUCJA KRÓLESTWA HOLANDII Tytuł 1

KONSTYTUCJA KRÓLESTWA HOLANDII

z 28 marca 1814 roku
według stanu prawnego na dzień 21 marca 2002 r.¹

Tytuł pierwszy
PODSTAWOWE PRAWA

Artykuł 1

Wszyscy, którzy przebywają w Holandii są traktowani jednakowo w podobnych okolicznościach. Niedopuszczalna jest jakakolwiek dyskryminacja z powodu wyznania, światopoglądu, przekonań politycznych, rasy, płci lub z innych przyczyn.

Artykuł 2

1. Ustawa stanowi, kto jest Holendrem.
2. Ustawa stanowi o pozwoleniu [na pobyt] lub wydaleniu cudzoziemców.
3. Ekstradycja może nastąpić jedynie na mocy umowy międzynarodowej. Dalsze przepisy odnośnie do ekstradycji ustanowi ustawa.
4. Każdy ma prawo do opuszczenia kraju, z wyjątkiem przypadków określonych w ustawie.

Artykuł 3

Wszyscy Holendrzy są równi w dostępie do urzędów publicznych.

Artykuł 4

Każdy Holender ma równe prawo wybierać członków powszechnych organów przedstawicielskich, jak też zostać wybrany do nich, poza ustanowionymi w ustawie ograniczeniami i wyjątkami.

Artykuł 5

Każdy ma prawo zwracać się z pisemnymi petycjami do kompetentnej władzy.

Artykuł 6

1. Każdy ma prawo, indywidualnie, jak też wspólnie z innymi, do swobodnego wyznawania swoich przekonań religijnych czy światopoglądowych, ale każdy ponosi za to odpowiedzialność przewidzianą w ustawie.
2. Ustawa może określić sposób korzystania z powyższego prawa poza budynkami i terenami zamkniętymi, ustalając przepisy mające na celu ochronę zdrowia, interesy ruchu drogowego oraz zwalczanie lub zapobieganie naruszeniom porządku.

Artykuł 7

1. Nikt nie potrzebuje uprzedniego zezwolenia na ogłaszanie drukiem swoich myśli lub opinii, ale każdy ponosi za to odpowiedzialność przewidzianą w ustawie.
2. Ustawa określi przepisy tyczące radia i telewizji. Nie można wprowadzać żadnego nadzoru prewencyjnego nad audycjami radiowymi i telewizyjnymi.
3. Nikt nie potrzebuje uprzedniego zezwolenia na wyrażanie swoich myśli lub opinii w innych niż wymienione w poprzednich ustępach środkach przekazu, ale każdy ponosi za to odpowiedzialność przewidzianą w ustawie. Ustawa może określić dostępność przekazów dla osób poniżej 16 lat w celu ochrony dobrych obyczajów.
4. Powyższych ustępów nie stosuje się do reklam komercyjnych.

Artykuł 8

Uznaje się prawo do stowarzyszania się. Ustawa może ograniczyć to prawo w interesie porządku publicznego.

Artykuł 9

1. Uznaje się prawo do zgromadzania się i demonstracji, ale każdy ponosi za to odpowiedzialność przewidzianą w ustawie.
2. Ustawa może określić przepisy mające na celu ochronę zdrowia, interesy ruchu drogowego oraz zwalczanie i zapobieganie naruszeniom porządku.

Artykuł 10

1. Każdy ma prawo do poszanowania swojej prywatności poza ograniczeniami nałożonymi ustawą lub na podstawie ustawy.
2. Ustawa określa przepisy mające na celu ochronę prywatności w związku z gromadzeniem i udostępnianiem danych osobowych.
3. Ustawa określa przepisy w sprawie żądań osób do bycia poinformowanym o zgromadzonych o nich danych i o sposobie ich wykorzystania, a także prawa do sprostowania tych danych.

Artykuł 11

Każdy ma prawo do nietykalności osobistej z wyjątkiem ograniczeń ustanowionych w ustawie lub na podstawie ustawy.

Artykuł 12

1. Wkroczenie do mieszkania bez zgody mieszkańca może nastąpić tylko w przypadkach określonych w ustawie i przez nią wymienionych.
2. Dla wkroczenia, o którym mowa w ust. 1, należy uprzednio wylegitymować się i zakomunikować o celu wkroczenia, oprócz wyjątków określonych ustawą.
3. Mieszkańcowi należy możliwie najszybciej doręczyć pisemny protokół z tego wkroczenia. Jeśli wkroczenie nastąpiło w interesie bezpieczeństwa narodowego lub w toku postępowania karnego, doręczenie tego protokółu, zgodnie z zasadami ustawowymi, można odroczyć. W przypadkach określonych ustawą można go nie doręczać, jeśli takie doręczenie jest sprzeczne z interesem bezpieczeństwa narodowego.

Artykuł 13

1. Tajemnica korespondencji jest nienaruszalna, chyba że zezwoli na to nakaz sądu w przypadkach określonych w ustawie.
2. Tajemnica rozmów telefonicznych i telegramów jest nienaruszalna, z wyjątkiem przypadków określonych w ustawie i przez osoby z mocy prawa uprawnione lub z ich upoważnienia.

Artykuł 14

1. Wywłaszczenie może nastąpić jedynie w interesie publicznym i przy uprzednim zapewnieniu pełnego odszkodowania zgodnie z przepisami ustawy.
2. Uprzednie zapewnienie odszkodowania nie jest wymagane w przypadku nadzwyczajnej konieczności natychmiastowego wywłaszczenia.
3. W przypadkach określonych w ustawie lub na podstawie ustawy przysługuje roszczenie o pełne lub częściowe odszkodowanie, jeśli właściwa władza w interesie publicznym zniszczy własność lub uczyni ją bezużyteczną bądź ograniczy wykonywanie prawa własności.

Artykuł 15

1. Nikogo nie można pozbawić wolności, z wyjątkiem przypadków określonych w ustawie.
2. Jeśli ktoś został pozbawiony wolności inaczej niż na podstawie nakazu sądowego, może zwrócić się do sądu o swoje uwolnienie. W tym przypadku powinien zostać wysłuchany przez sędziego w terminie określonym w ustawie. Sąd zarządzi jego natychmiastowe uwolnienie, jeśli uzna pozbawienie wolności za bezprawne.
3. Rozpatrzenie sprawy przeciwko osobie pozbawionej wolności powinno nastąpić w rozsądnym terminie.
4. Osoby pozbawione wolności w sposób zgodny z prawem mogą zostać ograniczone w korzystaniu z podstawowych praw, o ile to korzystanie nie da się połączyć z pozbawieniem wolności.

Artykuł 16

Żaden czyn nie może podlegać karze, jeśli nie przewiduje tego ustawa uchwalona przed jego popełnieniem.

Artykuł 17

Nikt nie może wbrew swej woli zostać pozbawiony sądu właściwego z mocy ustawy.

Artykuł 18

1. Każdy może mieć prawne zastępstwo w postępowaniu prawnym i administracyjnym.
2. Ustawa określa przepisy o zapewnieniu pomocy prawnej osobom mniej zamożnym.

Artykuł 19

1. Popieranie wystarczającego zatrudnienia stanowi przedmiot troski władz.
2. Ustawa określa sytuację prawną osób świadczących pracę, ochronę ich pracy, a także współdecydowanie [w miejscu pracy]².
3. Uznaje się prawo każdego Holendra do swobodnego wyboru miejsca pracy, z wyjątkiem ograniczeń ustanowionych w ustawie lub na podstawie ustawy.

Artykuł 20

1. Bezpieczeństwo egzystencji ludności oraz dystrybucja dobrobytu stanowią przedmiot troski władz.
2. Ustawa określa warunki do zabezpieczenia socjalnego.
3. Holendrzy mieszkający w kraju, którzy nie mogą zabezpieczyć swojej egzystencji, mają prawo do pomocy ze strony władz, określone w ustawie .

Artykuł 21

Zapewnienie stanu pozwalającego na zamieszkiwanie w kraju oraz ochrona i poprawa środowiska naturalnego stanowią przedmiot troski władz.

Artykuł 22

1. Władze podejmują działania dla popierania stanu zdrowotności [ludności].
2. Zapewnienie odpowiednich warunków mieszkaniowych stanowi przedmiot troski władz.
3. Władze stwarzają warunki rozwoju społecznego i kulturalnego, a także spędzania wolnego czasu.

Artykuł 23

1. Oświata stanowi przedmiot stałej troski rządu.
2. Działalność oświatowa jest wolna, lecz podlega nadzorowi władzy, a odnośnie wymienionych w ustawie form oświaty, sprawdzeniu doświadczenia i moralności nauczycieli; tak jedno, jak i drugie zostaje unormowane w ustawie.
3. Szkolnictwo publiczne zostaje uregulowane w ustawie, pod warunkiem respektowania przekonań religijnych i światopoglądowych każdego.
4. W każdej gminie władze zabezpieczają w dostatecznej liczbie szkół publicznych powszechne wykształcenie podstawowe³. Zgodnie z zasadami ustanowionymi przez ustawę dopuszcza się odstępstwo od tego przepisu, jeśli istnieje inna możliwość uzyskania takiego wykształcenia.
5. Warunki dotyczące jakości nauczania subwencjonowanego całkowicie lub częściowo ze środków publicznych określa ustawa, z zachowaniem wobec szkolnictwa prywatnego⁴ swobody ukierunkowania [religijnego lub światopoglądowego].
6. Warunki te ustanawia się dla wykształcenia podstawowego w taki sposób, ażeby w jednakowym stopniu zabezpieczały jakość nauczania całkowicie subwencjonowanego ze środków publicznych zarówno szkolnictwa prywatnego, jak i szkolnictwa publicznego. Przy tym uregulowaniu zostaje uszanowany, w imię swobody szkolnictwa prywatnego, wybór pomocy nauczania i angażowania nauczycieli.
7. Prywatne wykształcenie podstawowe, które czyni zadość warunkom określonym w ustawie, subwencjonuje się ze środków publicznych w takim samym stopniu, co publiczne. Ustawa określa warunki, przy zachowaniu których udziela się dotacji ze środków publicznych prywatnym ogólnokształcącym szkołom średnim i prywatnym zakładom przygotowującym do szkół wyższych.
8. Rząd składa Stanom Generalnym corocznie raport o stanie oświaty.

¹ Podstawę niniejszego przekładu konstytucji stanowił tekst w języku niderlandzkim Grondwet voor het Koninkrijk der Nederlanden ogłoszony w zbiorze ustawodawstwa holenderskiego Verzameling Nederlandse Wetgeving. Deel 1. 1998/99. Ponieważ tekst ten nie uwzględniał zmian wprowadzonych do konstytucji w latach 1996-2002, korzystano również z tekstu zamieszczonego w internecie: http://wetten.sdu.nl. W toku prac nad przekładem uzupełniająco korzystano z angielskiej i niemieckiej wersji konstytucji (przyp. red.; pozostałe przypisy pochodzą od tłumacza).

² W oryginale "medezeggenschap"; pojęcie to odpowiada terminowi niemieckiemu "Mitbestimmung" lub francuskiemu "autogestion". Chodzi tu o prawo pracowników do współdecydowania o przedsiębiorstwie, co zazwyczaj w krajach zachodnich, w tym też w Holandii, obejmuje głównie sprawy stosunków międzyludzkich (tzw. P.R.) i informowanie przedstawiciela załogi o stanie przedsiębiorstwa i jego planach.
³ W oryginale "openbaar algemeen vormend lager onderwijs" - system oświaty na poziomie podstawowym (w skrócie tzw. AVLO).
⁴ W Holandii istnieje szkolnictwo publiczne - bez nauczania religii oraz szkolnictwo prywatne - głównie konfesjonalne.