II. PODSTAWOWE WOLNOŚCI I PRAWA CZŁOWIEKA I OBYWATELA

1. Wolności i prawa obywatelskie i polityczne

Artykuł 9

Obywatele Republiki Macedonii są równi w swych prawach i wolnościach niezależnie od płci, rasy, koloru skóry, pochodzenia narodowego i społecznego, przekonań politycznych i religijnych, majątku i pozycji społecznej.

Obywatele są równi wobec Konstytucji i prawa.

Artykuł 10

Życie człowieka jest nietykalne.

W Republice Macedonii nie można orzec kary śmierci z żadnej przyczyny.

Artykuł 11

Nienaruszalna jest moralna i fizyczna integralność człowieka.

Zakazuje się wszelkich form tortur, nieludzkiego lub poniżającego traktowania i stosowania takich kar.

Zakazana jest praca przymusowa.

Artykuł 12

Wolność osobista człowieka jest nienaruszalna.

Nikomu nie wolno ograniczać jego wolności, chyba że na podstawie orzeczenia sądu w przypadkach i trybie określonym w ustawie.

Osoba podejrzana, aresztowana lub zatrzymana musi być natychmiast poinformowana o przyczynach podejrzenia, aresztowania lub zatrzymania oraz o określonych w ustawie przysługujących jej prawach oraz o tym, że nie wolno jej zmuszać do zeznań. Osoba taka ma prawo do obrońcy w postępowaniu policyjnym i sądowym.

Osoba pozbawiona wolności musi natychmiast, a najpóźniej w ciągu 24 godzin od momentu pozbawienia wolności, zostać postawiona przed sądem, który bez zwłoki orzeka czy pozbawienie wolności było zgodne z prawem.

Tymczasowe aresztowanie może zostać orzeczone tylko przez sąd i nie może trwać dłużej niż 90 dni od dnia aresztowania.

Osoba tymczasowo aresztowana może zostać, na warunkach określonych w ustawie, zwolniona dla przygotowania swej obrony.

 

Artykuł 13

Osoba oskarżona o popełnienie czynu karalnego jest uważana za niewinną, dopóki jej wina nie zostanie stwierdzona prawomocnym orzeczeniem sądu.

Osoba bezprawnie pozbawiona wolności, tymczasowo aresztowana albo skazana ma prawo do odszkodowania oraz inne prawa określone w ustawie.

Artykuł 14

Nikt nie może być skazany za czyn, który został popełniony zanim ustawa albo inny przepis określiły ten czyn jako przestępstwo i zanim nie określono za ten czyn kary.

Nikt nie może być powtórnie sądzony za czyn, za który już był sądzony i co do którego zostało wydane prawomocne orzeczenie sądowe.

Artykuł 15

Gwarantuje się prawo zaskarżenia indywidualnych aktów prawnych wydanych w postępowaniu przed sądem pierwszej instancji albo aktu organu administracji, organizacji lub innej instytucji, której powierzono sprawowanie władzy publicznej.

Artykuł 16

Gwarantuje się wolność przekonań, wolność sumienia, myśli i publicznego wyrażania poglądów.

Gwarantuje się wolność słowa, wystąpień publicznych, informacji publicznej, wolność zakładania instytucji służących publicznemu informowaniu.

Gwarantuje się wolność dostępu do informacji, wolność otrzymywania i przekazywania informacji.

Gwarantuje się prawo do odpowiedzi w środkach publicznego informowania.

Gwarantuje się prawo do sprostowania w środkach publicznego informowania.

Gwarantuje się prawo ochrony źródeł informacji w środkach publicznego informowania.

Cenzura jest zakazana.

Artykuł 17

Gwarantuje się wolność i tajemnicę korespondencji i wszystkich innych form komunikowania się.

Odstępstwo od zasady nienaruszalności tajemnicy korespondencji może mieć miejsce tylko na podstawie orzeczenia sądu, jeżeli jest to konieczne dla postępowania w sprawie karnej albo jeżeli tego wymaga interes obrony Republiki.

Artykuł 18

Gwarantuje się ochronę i poufność danych osobowych.

Obywatelom gwarantuje się ochronę przed naruszeniem ich integralności osobistej, która może być zagrożona na skutek rejestracji do celów statystyki danych ich dotyczących.

Artykuł 19

Gwarantuje się wolność wyznania.

Gwarantuje się swobodne i publiczne wyrażanie wiary, indywidualnie albo wspólnie z innymi.

Macedońska Cerkiew Prawosławna, inne wspólnoty wyznaniowe oraz grupy religijne są oddzielone od państwa i równe wobec prawa.

Macedońska Cerkiew Prawosławna, inne wspólnoty wyznaniowe oraz grupy religijne mogą swobodnie zakładać szkoły wyznaniowe oraz zakłady socjalne i instytucje dobroczynne w trybie określonym w ustawie.

Artykuł 20

Obywatelom gwarantuje się wolność zrzeszania się w celu realizacji i ochrony ich politycznych, ekonomicznych, socjalnych, kulturalnych i innych praw i przekonań.

Obywatele mogą swobodnie zakładać zrzeszenia obywatelskie i partie polityczne, nieskrępowanie do nich wstępować i występować z nich.

Programy i działalność zrzeszeń obywatelskich oraz partii politycznych nie mogą mieć na celu naruszenia przemocą porządku konstytucyjnego Republiki, przygotowywania agresji wojennej albo wzywania do takiej agresji, rozpalania nienawiści lub nietolerancji narodowej, rasowej i religijnej.

Zakazane są militarne lub paramilitarne organizacje, które nie wchodzą w skład sił zbrojnych Republiki Macedonii.

Artykuł 21

Obywatele mają prawo do pokojowego gromadzenia się i publicznego wyrażania protestu bez uprzedniego powiadamiania i bez specjalnego zezwolenia.

Korzystanie z tego prawa może ulec ograniczeniu jedynie w warunkach stanu wojny lub stanu wyjątkowego.

Artykuł 22

Każdy obywatel, który ukończył 18 lat uzyskuje prawa wyborcze.

Prawa wyborcze są równe, powszechne i bezpośrednie, i są realizowane w wolnych wyborach, w tajnym głosowaniu.

Prawa wyborcze nie przysługują osobom, które utraciły zdolność prawną.

Artykuł 23

Każdy obywatel ma prawo sprawować funkcje publiczne.

Artykuł 24

Każdy obywatel ma prawo przedstawiać petycje organom państwowym i innym instytucjom publicznym oraz otrzymywać na nie odpowiedzi.

Obywatel nie może zostać pociągnięty do odpowiedzialności ani ponosić negatywnych konsekwencji z powodu poglądów wyrażonych w przedłożonych petycjach z wyjątkiem przypadków, gdyby stanowiły one czyn przestępczy.

Artykuł 25

Każdemu obywatelowi gwarantuje się poszanowanie i ochronę prywatności jego życia osobistego i rodzinnego, jego godności i czci.

Artykuł 26

Gwarantuje się nienaruszalność mieszkania.

Nienaruszalność mieszkania może zostać ograniczona jedynie na podstawie orzeczenia sądowego w celu wykrycia przestępstwa lub udaremnienia jego popełnienia albo też w celu ochrony zdrowia ludności.

 

 

Artykuł 27

Każdy obywatel Republiki Macedonii ma prawo swobodnego poruszania się na jej terytorium oraz prawo do swobodnego wyboru miejsca zamieszkania.

Każdy obywatel ma prawo opuścić terytorium Republiki i do niej powrócić.

Wykonywanie tych praw może zostać ograniczone przez ustawę tylko wtedy, jeżeli wymaga tego bezpieczeństwo Republiki, wymogi postępowania karnego albo ochrona zdrowia ludności.

Artykuł 28

Obrona Republiki Macedonii jest prawem i obowiązkiem każdego obywatela.

Wykonywanie tego prawa i obowiązku określa ustawa.

Artykuł 29

Cudzoziemcy korzystają w Republice Macedonii z wolności i praw zagwarantowanych Konstytucją, na warunkach określonych w ustawie i w umowach międzynarodowych.

Republika gwarantuje prawo azylu dla cudzoziemców i bezpaństwowców, prześladowanych za demokratyczne poglądy i działania polityczne.

Ekstradycja cudzoziemca może nastąpić jedynie na podstawie ratyfikowanej umowy międzynarodowej i na zasadzie wzajemności. Ekstradycja cudzoziemca nie może być dokonana w przypadku przestępstwa politycznego. Aktów terroryzmu nie uważa się za przestępstwa polityczne.