II. PODSTAWOWE WOLNOŚCI I PRAWA CZŁOWIEKA I OBYWATELA
2. Prawa ekonomiczne, socjalne i kulturalne
Artykuł 30
Gwarantuje się prawo własności i prawo dziedziczenia.
Własność rodzi prawa i obowiązki oraz musi służyć dobru indywidualnemu i wspólnemu.
Nikogo nie można pozbawić własności albo ograniczyć jego prawa własności oraz praw, które z własności wynikają, chyba że chodzi o interes publiczny w zakresie określonym w ustawie.
W przypadku wywłaszczenia albo ograniczenia praw własności gwarantuje się sprawiedliwe odszkodowanie, które nie może być niższe od wartoś
ci rynkowej.Artykuł 31
Osoba zagraniczna w Republice Macedonii może uzyskać prawo własności na warunkach określonych w ustawie.
Artykuł 32
Każdy ma prawo do pracy, do swobodnego wyboru zatrudnienia, ochrony pracy oraz materialnego zabezpieczenia w okres
ie czasowego bezrobocia.Każdy ma dostęp do miejsca pracy na takich samych warunkach.
Każdy zatrudniony ma prawo do odpowiedniego wynagrodzenia.
Każdy zatrudniony ma prawo do płatnego wypoczynku, codziennego, cotygodniowego i corocznego. Zatrudniony nie może zrzec się tego prawa.
Wykonywanie praw pracowniczych i sytuację pracowników określają ustawa i układy zbiorowe.
Artykuł 33
Każdy obowiązany jest płacić podatki, ponosić inne ciężary publiczne i uczestniczyć w kosztach wydatków publicznych w sposób określony w ustawie.
Artykuł 34
Obywatele mają prawo do bezpieczeństwa socjalnego i zabezpieczenia społecznego określonych w ustawie i w układach zbiorowych.
Artykuł 35
Republika stara 5) się o opiekę socjalną i o bezpieczeństwo socjalne obywateli zgodnie z zasadą sprawiedliwości społecznej.
Republika gwarantuje prawo do pomocy społecznej osobom niedołężnym i obywatelom niezdolnym do pracy.
Republika zapewnia szczególną ochronę inwalidom i stwarza im warunki uczestniczenia w życiu społeczeństwa.
Artykuł 36
Republika gwarantuje szczególne prawa kombatantom Wojny Antyfaszystowskiej i wszystkich narodowowyzwoleńczych walk o Macedonię, inwalidom wojennym, prześladowanym i więzionym za głoszenie idei samodzielności narodowej i państwowej narodu macedońskiego, jak również członkom ich rodzin, którzy nie posiadają odpowiednich warunków materialnych i socjalnych.
Takie szczególne prawa określa ustawa.
Artykuł 37
W celu realizowania swoich praw ekonomicznych i socjalnych obywatele mają prawo tworzenia związków zawodowych. Związki zawodowe mają prawo organizować się w zrzeszenia i przystępować do zawodowych organizacji międzynarodowych.
Ustawa może ograniczyć warunki realizowania prawa do organizowania związków zawodowych w siłach zbrojnych, policji i organach administrac
ji.Artykuł 38
Gwarantuje się prawo do strajku.
Ustawa może ograniczyć warunki realizowania prawa do strajku w siłach zbrojnych, policji i organach administracji.
Artykuł 39
Każdemu obywatelowi gwarantuje się prawo do ochrony zdrowia.
Obywatel ma prawo i obowiązek dbać o zdrowie swoje i innych oraz działać w celu ich poprawienia.
Artykuł 40
Republika otacza rodzinę szczególną troską i opieką.
Prawne stosunki w małżeństwie, rodzinie i związkach pozamałżeńskich określa ustawa.
Rodzice mają prawo i obowiązek troszczyć się o utrzymanie i wychowanie dzieci. Dzieci obowiązane są opiekować się starymi i niedołężnymi rodzicami.
Republika otacza szczególną troską sieroty oraz dzieci pozbawione opieki rodzicielskiej.
Artykuł 41
Każdy człowiek ma prawo swobodnego
decydowania o posiadaniu i wychowaniu dzieci.Republika prowadzi humanistyczną politykę populacyjną stosownie do celów rozwoju ekonomicznego i społecznego.
Artykuł 42
Republika szczególnie chroni macierzyństwo, dzieci i osoby młodociane.
Nie wolno zatrudniać osób poniżej 15 roku życia.
Osoby młodociane i matki mają prawo do szczególnej ochrony pracy.
Osób młodocianych nie wolno zatrudniać przy pracy, która może być szkodliwa dla ich zdrowia i moralności.
Artykuł 43
Każdy człowiek ma prawo do zdrowego śro
dowiska naturalnego.Każdy jest obowiązany chronić środowisko naturalne i przyrodę oraz przyczyniać się do poprawy ich stanu.
Republika zapewnia warunki realizowania prawa obywateli do zdrowego środowiska naturalnego.
Artykuł 44
Każdy ma prawo do wykształ
cenia.Oświata jest dostępna dla każdego na równych warunkach.
Wykształcenie podstawowe jest obowiązkowe i bezpłatne.
Artykuł 45
Obywatele mają prawo, na warunkach określonych w ustawie, zakładać prywatne instytucje oświatowe wszystkich poziomów wykształcenia z wyjątkiem podstawowego.
Artykuł 46
Gwarantuje się autonomię uniwersytetów.
Warunki założenia uniwersytetu, jego działalności i ustania tej działalności określa ustawa.
Artykuł 47
Gwarantuje się wolność twórczości naukowej, artystycznej i innej.
Gwarantuje się prawa wynikające z twórczości naukowej, artystycznej i innych rodzajów twórczości intelektualnej.
Republika pobudza, wspomaga i chroni rozwój nauki, sztuki i kultury.
Republika pobudza i wspomaga postęp naukowy i technologiczny.
Republika pobudza i wspomaga kulturę techniczną 6) i sport.
Artykuł 48
Osoby innych narodowości 7) mają prawo do swobodnego określania swojej przynależności narodowej, pielęgnowania oraz rozwijania swojej tożsamości i odrębności narodowej.
Republika gwarantuje ochronę etnicznej, kulturalnej, językowej oraz religijnej tożsamości innych narodowości.
Osoby innych narodowości mają prawo tworzenia instytucji kulturalnych i artystycznych, naukowych i innych w celu pielęgnowania i rozwijania swojej tożsamości..
Osoby innych narodowości mają prawo do nauki w języku ojczystym na poziomie szkoły podstawowej i średniej. Sposób wykonywania tego prawa określa ustawa. W szkołach, w których nauka odbywa się w takim języku, naucza się także języka macedońskiego.
Artykuł 49 8)
Republika troszczy się o sytuację i prawa osób narodowości macedońskiej w krajach sąsiednich oraz o emigrantów z Macedonii, wspiera ich w rozwijaniu kultury narodowej i umacnianiu więzi z krajem.
Republika troszczy się o kulturalne, ekonomiczne i socjalne prawa obywateli Republiki Macedonii za granicą.