Władza polityczna należy do ludu i jest sprawowana na zasadach określonych w Konstytucji.

Bezpośredni i aktywny udział mężczyzn i kobiet w życiu politycznym stanowi warunek i podstawowy środek umacniania systemu demokratycznego, przy czym ustawa powinna przyczyniać się do zapewnienia równości w korzystaniu z praw obywatelskich i politycznych oraz do usunięcia dyskryminacji ze względu na płeć w zakresie dostępu do urzędów politycznych.

1. Organami suwerenności są Prezydent Republiki, Zgromadzenie Republiki, Rząd i sądy.

2. Sposób powoływania, skład, kompetencje i funkcjonowanie organów suwerenności są określone w Konstytucji.

1. Organy suwerenności powinny przestrzegać zasad rozdziału i współzależności ustalonych w Konstytucji.

2. Żaden organ suwerenności, organ regionu autonomicznego ani organ władzy lokalnej nie może przekazać swoich uprawnień innym organom, z wyjątkiem przypadków wyraźnie przewidzianych w Konstytucji i w ustawie oraz na zasadach wyraźnie w nich określonych.

1. Aktami ustawodawczymi są ustawy, dekrety z mocą ustawy i regionalne dekrety ustawodawcze.

2. Ustawy i dekrety z mocą ustawy mają jednakową moc prawną, z tym zastrzeżeniem, że dekrety z mocą ustawy wydane na mocy upoważnienia ustawowego oraz dekrety z mocą ustawy, które rozwijają ogólne podstawy regulacji prawnych, są podporządkowane odpowiednim ustawom.

3. Wyższa moc prawna przysługuje ustawom organicznym oraz ustawom, do uchwalenia których wymagana jest większość dwóch trzecich głosów, a także ustawom, które w myśl Konstytucji, stanowią konieczny warunek normatywny dla innych ustaw, lub z którymi muszą być zgodne pozostałe ustawy.

4. Regionalne dekrety ustawodawcze regulują sprawy mające znaczenie dla danego regionu, nie zastrzeżone dla Zgromadzenia Republiki ani dla Rządu, i nie mogą być sprzeczne z podstawowymi zasadami ustaw ogólnych Republiki, przy czym przepis ten nie narusza art. 227 ust. 1 pkt b).

5. Ustawami ogólnymi Republiki są ustawy i dekrety z mocą ustawy, których racja bytu pociąga za sobą ich stosowanie na całym terytorium państwowym i które nakazują takie stosowanie.

6. Żadna ustawa nie może tworzyć innych kategorii aktów ustawodawczych ani nadawać innego rodzaju aktom prawnym kompetencji interpretowania, przejmowania, nowelizowania, zawieszania lub uchylania któregokolwiek z zawartych w niej przepisów.

7. Akty wykonawcze Rządu mają formę dekretów podustawowych, jeżeli ustawa, którą wykonują tak stanowi, a także w przypadku dekretów samoistnych.

8. Akty podustawowe powinny wyraźnie wskazywać ustawę, której wykonanie mają na celu lub która określa podmiot uprawniony do ich ustanowienia oraz materie przekazane do unormowania.

9. Implementacja dyrektyw wspólnotowych do wewnętrznego porządku prawnego następuje w formie ustawy lub dekretu z mocą ustawy, w zależności od przypadku.

1. Bezpośrednie i okresowe wybory, przeprowadzane w głosowaniu tajnym, stanowią regułę przy obsadzaniu składu wybieralnych organów suwerenności, organów regionów autonomicznych i organów władzy lokalnej.

2. Spis wyborców jest prowadzony z urzędu, obowiązkowo, w sposób stały i jednolity dla wszystkich wyborów bezpośrednich i powszechnych; nie narusza to przepisu art. 15 ust. 4 i 5 oraz art. 121 ust. 2.

3. Kampanie wyborcze rządzą się następującymi zasadami:

a) wolności propagandy;

b) równości szans i równości traktowania poszczególnych kandydatów;

c) bezstronności podmiotów publicznych wobec kandydatów;

d) jawności i kontroli wydatków wyborczych.

4. Obywatele mają obowiązek współdziałania z administracją wyborczą, na zasadach określonych w ustawie.

5. Przeliczanie głosów na mandaty odbywa się zgodnie z zasadą proporcjonalności.

6. Akt rozwiązania organu kolegialnego pochodzącego z wyborów bezpośrednich powinien, pod rygorem nieważności, wskazywać datę kolejnych wyborów, które muszą się odbyć w ciągu następnych sześćdziesięciu dni, zgodnie z ustawą wyborczą obowiązującą w chwili rozwiązania danego organu.

7. Ocena prawidłowości i ważności aktów wydanych w procedurze wyborczej należy do sądów.

1. Partie polityczne są reprezentowane w organach pochodzących z wyborów powszechnych i bezpośrednich, stosownie do swojej siły wyborczej.

2. Uznaje się prawo mniejszości do opozycji demokratycznej, na zasadach przewidzianych w Konstytucji i w ustawie.

3. Partie polityczne reprezentowane w Zgromadzeniu Republiki, które nie wchodzą w skład Rządu, korzystają w szczególności z prawa do uzyskiwania regularnie i bezpośrednio od Rządu informacji o rozwoju spraw o znaczeniu publicznym; partie polityczne reprezentowane w regionalnych zgromadzeniach ustawodawczych oraz we wszelkich innych zgromadzeniach pochodzących z wyborów bezpośrednich korzystają z podobnego prawa w stosunku do władz wykonawczych, w których skład nie wchodzą.

1. Obywatele posiadający prawo wybierania, ujęci w spisie wyborców na terytorium państwowym, mogą zostać wezwani do wypowiedzenia się bezpośrednio, ze skutkiem wiążącym, poprzez referendum, którego przeprowadzenie zarządza Prezydent Republiki na wniosek Zgromadzenia Republiki lub Rządu, w sprawach dotyczących kompetencji tych organów, w przypadkach przewidzianych w Konstytucji i w ustawie i na zasadach w nich określonych.

2. Referendum może zostać przeprowadzone również na wniosek obywateli skierowany do Zgromadzenia Republiki, przedstawiony i oceniony na zasadach i w terminie określonych w ustawie.

3. Przedmiotem referendum mogą być wyłącznie sprawy o znaczeniu ogólnonarodowym, w których Zgromadzenie Republiki lub Rząd podejmują decyzje, zatwierdzając umowy międzynarodowe lub uchwalając akty ustawodawcze.

4. Przedmiotu referendum nie mogą stanowić:

a) zmiany Konstytucji;

b) sprawy i akty dotyczące budżetu, podatków i finansów;

c) materie przewidziane w art. 161 Konstytucji, z zastrzeżeniem ustępu następnego;

d) materie przewidziane w art. 164 Konstytucji, z wyjątkiem przepisu pkt i).

5. Przepis ustępu poprzedniego nie wyklucza poddania pod referendum spraw o znaczeniu ogólnonarodowym, które są przedmiotem umowy międzynarodowej zgodnie z art. 161 pkt i) Konstytucji, z wyjątkiem spraw dotyczących pokoju i korekty granic.

6. Każde referendum może dotyczyć tylko jednej materii, a pytania powinny być sformułowane obiektywnie, jasno i precyzyjnie i wymagac odpowiedzi ''tak'' lub ''nie'', przy czym ich maksymalną liczbę określa ustawa, która ustala również pozostałe warunki formułowania pytań i przeprowadzania referendum.

7. Nie można zarządzić ani przeprowadzić referendum w okresie między zarządzeniem a przeprowadzeniem ogólnokrajowych wyborów do organów suwerenności, rządów regionów autonomicznych i organów władz lokalnych, a także deputowanych do Parlamentu Europejskiego.

8. Prezydent Republiki poddaje prewencyjnej i obowiązkowej kontroli konstytucyjności i legalności propozycje referendum przedstawione mu przez Zgromadzenie Republiki lub Rząd.

9. Do referendum stosuje się odpowiednio normy zawarte w art. 113 ust. 1, 2, 3, 4 i 7.

10. Propozycje referendum odrzucone przez Prezydenta Republiki oraz propozycje referendum, w przypadku których ciało wyborcze udzieliło negatywnej odpowiedzi, nie mogą zostać przedstawione ponownie podczas tej samej sesji parlamentarnej, chyba że odbyły się nowe wybory do Zgromadzenia Republiki lub miała miejsce dymisja Rządu.

11. Referendum jest rozstrzygające wyłącznie wtedy, gdy liczba głosujących jest większa od połowy liczby wyborców ujętych w spisie wyborców.

12. Do udziału w referendum są uprawnieni także obywatele zamieszkali za granicą, prawidłowo ujęci w spisie wyborców zgodnie z przepisem art. 121 ust. 2, jeżeli sprawy stanowiące przedmiot referendum dotyczą ich w szczególny sposób.

1. Posiedzenia zgromadzeń stanowiących organy suwerenności, organy regionów autonomicznych lub organy władz lokalnych są jawne, z wyjątkiem przypadków przewidzianych w ustawie.

2. Decyzje organów kolegialnych są podejmowane w obecności co najmniej połowy ustawowej liczby ich członków.

3. Z wyjątkiem przypadków przewidzianych w Konstytucji, w ustawie i we właściwych regulaminach, organy kolegialne podejmują decyzje większością głosów, przy czym głosy wstrzymujące nie są uwzględniane przy obliczaniu większości.

1. Osoby sprawujące urzędy polityczne ponoszą odpowiedzialność polityczną, cywilną i karną za działania i zaniechania, których dopuściły się podczas sprawowania swoich funkcji.

2. Ustawa określa obowiązki, zasady odpowiedzialności i zakazy łączenia stanowisk, którym podlegają osoby sprawujące urzędy polityczne, oraz konsekwencje niestosowania się do tych przepisów, a także prawa, przywileje i immunitety przysługujące tym osobom.

3. Ustawa określa przestępstwa, za które ponoszą odpowiedzialność osoby sprawujące urzędy polityczne, a także stosowane kary i ich skutki, które mogą obejmować złożenie z urzędu lub utratę mandatu.

Nikt nie może sprawować dożywotnio jakiegokolwiek urzędu politycznego o zasięgu ogólnokrajowym, regionalnym lub lokalnym.

1. W dzienniku urzędowym Diário da República publikuje się:

a) ustawy konstytucyjne;

b) umowy międzynarodowe, oświadczenia w sprawie ich ratyfikacji oraz inne oświadczenia ich dotyczące;

c) ustawy, dekrety z mocą ustawy oraz regionalne dekrety ustawodawcze;

d) dekrety Prezydenta Republiki;

e) uchwały Zgromadzenia Republiki oraz Regionalnych Zgromadzeń Ustawodawczych Azorów i Madery;

f) regulaminy Zgromadzenia Republiki, Rady Państwa ¹²⁾ i Regionalnych Zgromadzeń Ustawodawczych Azorów i Madery;

g) orzeczenia Trybunału Konstytucyjnego ¹³⁾, a także orzeczenia innych sądów, jeżeli ustawa przyznaje im moc powszechnie obowiązującą;

h) dekrety podustawowe oraz pozostałe dekrety i akty podustawowe Rządu, a także dekrety Ministrów Republiki ¹⁴⁾ dotyczące regionów autonomicznych oraz regionalne dekrety podustawowe;

i) wyniki wyborów do organów suwerenności, organów regionów autonomicznych i organów władzy lokalnej, a także do Parlamentu Europejskiego oraz wyniki referendów o zasięgu ogólnokrajowym i regionalnym.

2. Nieopublikowanie aktów, o których mowa w ustępie poprzednim, pkt a) i h), oraz jakiegokolwiek aktu o charakterze ogólnym wydanego przez organy suwerenności, organy regionów autonomicznych bądź organy władzy lokalnej, powoduje prawną bezskuteczność danego aktu.

3. Ustawa określa zasady publikacji pozostałych aktów i skutki ich nieopublikowania.

Prezydent Republiki reprezentuje Republikę Portugalską, gwarantuje niepodległość narodową, jedność państwa i prawidłowe funkcjonowanie instytucji demokratycznych i jest z urzędu Najwyższym Dowódcą Sił Zbrojnych.

1. Prezydent Republiki jest wybierany w wyborach powszechnych, bezpośrednich i w głosowaniu tajnym przez obywateli portugalskich ujętych w spisie wyborców na terytorium państwowym, oraz obywateli portugalskich zamieszkałych za granicą, na zasadach określonych w ustępie następnym.

2. Ustawa reguluje zasady korzystania z prawa wybierania przez obywateli portugalskich zamieszkałych za granicą, biorąc pod uwagę istnienie rzeczywistej więzi ze wspólnotą narodową.

3. Na terytorium państwowym prawo głosowania jest wykonywane osobiście.

Bierne prawo wyborcze przysługuje obywatelom, którzy posiadają obywatelstwo portugalskie od urodzenia i ukończyli 35 lat.

1. Zabrania się wyboru kandydata na trzecią kolejną kadencję oraz w ciągu pięciu lat następujących po zakończeniu drugiej kadencji.

2. Jeżeli Prezydent Republiki zrzeknie się urzędu, nie będzie mógł kandydować w najbliższych wyborach prezydenckich, ani wyborach, które odbędą się w ciągu pięciu lat po zrzeczeniu urzędu.

1. Kandydatów na Prezydenta Republiki zgłasza co najmniej 7 500 i nie więcej niż 15 000 obywateli posiadających prawo wybierania.

2. Kandydatury powinny być zgłoszone Trybunałowi Konstytucyjnemu najpóźniej trzydzieści dni przed wyznaczoną datą wyborów.

3. W razie śmierci któregokolwiek z kandydatów lub innego faktu pociągającego za sobą niezdolność kandydata do sprawowania urzędu Prezydenta, procedura wyborcza zostaje powtórzona, na zasadach określonych w ustawie.

1. Prezydent Republiki jest wybierany w ciągu sześćdziesięciu dni poprzedzających wygaśnięcie mandatu jego poprzednika lub w ciągu sześćdziesięciu dni następujących po opróżnieniu urzędu.

2. Wybory nie mogą odbyć się w ciągu dziewięćdziesięciu dni poprzedzających dzień wyborów do Zgromadzenia Republiki, ani w ciągu dziewięćdziesięciu dni następujących po tym dniu.

3. W przypadku przewidzianym w ustępie poprzednim, wybory odbywają się w ciągu dziesięciu dni po zakończeniu wyznaczonego w nim okresu, przy czym kadencja Prezydenta kończącego sprawowanie urzędu zostaje automatycznie przedłużona na niezbędny okres.

1. Na Prezydenta Republiki zostaje wybrany kandydat, który otrzymał więcej niż połowę ważnie oddanych głosów, przy czym karty nie wypełnione uznaje się za nieważne.

2. Jeżeli żaden z kandydatów nie otrzyma wystarczającej liczby głosów, przeprowadza się ponowne głosowanie w ciągu dwudziestu jeden dni następujących po pierwszym głosowaniu.

3. W ponownym głosowaniu biorą udział tylko ci dwaj kandydaci, którzy uzyskali największą liczbę głosów i nie wycofali swojej kandydatury.

1. Nowo wybrany Prezydent obejmuje urząd przed Zgromadzeniem Republiki.

2. Objęcie urzędu odbywa się w ostatnim dniu kadencji Prezydenta kończącego sprawowanie urzędu lub, w przypadku wyborów wynikających z opróżnienia urzędu, ósmego dnia po dniu ogłoszenia wyników wyborów.

3. Dokonując aktu objęcia urzędu Prezydent Republiki składa następujące przyrzeczenie:

Przysięgam na mój honor wiernie sprawować funkcje, które obejmuję, oraz bronić Konstytucji Republiki Portugalskiej, przestrzegać jej oraz zapewnić jej przestrzeganie.
 
 

1. Kadencja Prezydenta Republiki trwa pięć lat i kończy się wraz z objęciem urzędu przez nowo wybranego Prezydenta.

2. W przypadku opróżnienia urzędu, nowo wybrany Prezydent Republiki rozpoczyna nową kadencję.

1. Prezydent Republiki nie może opuścić terytorium państwowego bez zgody Zgromadzenia Republiki lub, jeżeli Zgromadzenie nie obraduje - jego Komisji Stałej ¹⁵⁾.

2. Zgoda nie jest konieczna w przypadku przejazdów tranzytem lub podróży nieoficjalnych, których czas trwania nie przekracza pięciu dni, ale Prezydent Republiki ma obowiązek uprzedzić o nich Zgromadzenie Republiki.

3. Niezastosowanie się do przepisu ust. 1 powoduje utratę urzędu z mocy prawa.

1. Za przestępstwa popełnione w związku ze sprawowaniem swoich funkcji Prezydent Republiki odpowiada przed Najwyższym Trybunałem Sprawiedliwości ¹⁶⁾ .

2. Prawo wszczęcia postępowania przysługuje Zgromadzeniu Republiki na wniosek jednej piątej ogólnej liczby deputowanych, uchwałą podjętą większością dwóch trzecich ogólnej liczby deputowanych.

3. Skazanie powoduje złożenie z urzędu i niemożność ponownego wyboru.

4. Za przestępstwa nie związane ze sprawowaniem swoich funkcji Prezydent Republiki odpowiada po zakończeniu kadencji przed sądami powszechnymi.

1. Prezydent Republiki może zrzec się mandatu w orędziu skierowanym do Zgromadzenia Republiki.

2. Zrzeczenie się mandatu nabiera skuteczności z chwilą, gdy Zgromadzenie Republiki zapozna się z orędziem Prezydenta, niezależnie od jego późniejszego opublikowania w Diário da República.
 
 

1. Podczas przejściowej niemożności sprawowania urzędu przez Prezydenta Republiki, a także po opróżnieniu urzędu aż do chwili objęcia urzędu przez nowo wybranego Prezydenta, jego obowiązki pełni Przewodniczący Zgromadzenia Republiki lub, jeżeli zaistnieje jakaś przeszkoda - jego zastępca.

2. Podczas tymczasowego pełnienia obowiązków Prezydenta Republiki, mandat deputowanego Przewodniczącego Zgromadzenia Republiki lub jego zastępcy ulega automatycznemu zawieszeniu.

3. Prezydent Republiki podczas przejściowej niemożności sprawowania urzędu zachowuje prawa i przywileje związane z jego urzędem.

4. Osoba tymczasowo pełniąca obowiązki Prezydenta Republiki korzysta ze wszystkich honorów i prerogatyw związanych z tą funkcją, ale przysługują jej wyłącznie przywileje związane z urzędem, na który została wybrana.

1. Do kompetencji Prezydenta Republiki w stosunku do innych organów należy:

a) przewodniczenie Radzie Państwa;

b) wyznaczanie zgodnie z ustawą wyborczą daty wyborów: Prezydenta Republiki, deputowanych do Zgromadzenia Republiki, deputowanych do Parlamentu Europejskiego oraz deputowanych do Regionalnych Zgromadzeń Ustawodawczych;

c) zwoływanie Zgromadzenia Republiki w trybie nadzwyczajnym;

d) zwracanie się z orędziem do Zgromadzenia Republiki i Regionalnych Zgromadzeń Ustawodawczych;

e) rozwiązywanie Zgromadzenia Republiki, zgodnie z przepisem art. 172, po zasięgnięciu opinii partii politycznych w nim reprezentowanych oraz Rady Państwa;

f) powoływanie Premiera zgodnie z przepisem art. 187 ust. 1;

g) dymisjonowanie Rządu zgodnie z przepisem art. 195 ust. 2 oraz odwoływanie Premiera zgodnie z przepisem art. 186 ust. 4;

h) powoływanie i odwoływanie członków Rządu na wniosek Premiera;

i) przewodniczenie Radzie Ministrów, jeżeli Premier o to wystąpi;

j) rozwiązywanie organów władzy regionów autonomicznych, z własnej inicjatywy lub na wniosek Rządu, po zasięgnięciu opinii Zgromadzenia Republiki i Rady Państwa;

l) powoływanie i odwoływanie, na wniosek Rządu i po zasięgnięciu opinii Rady Państwa, Ministrów Republiki przy regionach autonomicznych;

m) powoływanie i odwoływanie, na wniosek Rządu, przewodniczącego Trybunału Obrachunkowego i Prokuratora Generalnego Republiki ¹⁷⁾;

n) powoływanie pięciu członków Rady Państwa i dwóch członków Najwyższej Rady Sądownictwa;

o) przewodniczenie Najwyższej Radzie Obrony Narodowej ¹⁸⁾;

p) powoływanie i odwoływanie na wniosek Rządu: Szefa Sztabu Generalnego Sił Zbrojnych, zastępcy szefa Sztabu Generalnego Sił Zbrojnych, jeżeli stanowisko to istnieje, oraz szefów Sztabów Generalnych trzech rodzajów Sił Zbrojnych, po zasięgnięciu, w tych dwóch ostatnich przypadkach, opinii Szefa Sztabu Generalnego Sił Zbrojnych.

1. Do kompetencji własnych Prezydenta Republiki należy:

a) sprawowanie funkcji Najwyższego Dowódcy Sił Zbrojnych;

b) promulgowanie i zarządzanie publikacji ustaw, dekretów z mocą ustawy i dekretów podustawowych, podpisywanie uchwał Zgromadzenia Republiki zatwierdzających umowy międzynarodowe oraz podpisywanie pozostałych dekretów Rządu;

c) poddawanie pod referendum spraw o znaczeniu ogólnonarodowym, na zasadach określonych w art. 115, oraz spraw wymienionych w art. 232 ust. 2 i art. 256 ust. 3;

d) wprowadzanie stanu wojennego lub stanu wyjątkowego, zgodnie z przepisami art. 19 i art. 138;

e) wypowiadanie się na temat wszelkich sytuacji zagrażających istnieniu Republiki;

f) darowanie i łagodzenie kar, po zasięgnięciu opinii Rządu;

g) występowanie do Trybunału Konstytucyjnego z wnioskiem o prewencyjną kontrolę konstytucyjności norm zawartych w ustawach, dekretach z mocą ustawy i umowach międzynarodowych;

h) występowanie do Trybunału Konstytucyjnego z wnioskiem o stwierdzenie niekonstytucyjności norm prawnych, a także o zbadanie naruszenia Konstytucji przez zaniechanie;

i) nadawanie odznaczeń na zasadach określonych w ustawie oraz sprawowanie funkcji wielkiego mistrza portugalskich orderów honorowych.
 
 

1. Do kompetencji Prezydenta Republiki w dziedzinie stosunków międzynarodowych należy:

a) powoływanie, na wniosek Rządu, ambasadorów i specjalnych wysłanników oraz przyjmowanie listów uwierzytelniających zagranicznych przedstawicieli dyplomatycznych;

b) ratyfikowanie umów międzynarodowych, po ich należytym zatwierdzeniu;

c) wypowiadanie wojny w przypadku rzeczywistej lub nieuchronnej agresji i zawieranie pokoju, na wniosek Rządu, po zasięgnięciu opinii Rady Państwa i po uzyskaniu upoważnienia od Zgromadzenia Republiki lub, w przypadku gdy Zgromadzenie nie obraduje lub nie może się natychmiast zebrać, od jego Komisji Stałej.

1. W ciągu dwudziestu dni liczonych od dnia otrzymania dekretu ¹⁹⁾ Zgromadzenia Republiki uchwalonego w celu jego promulgacji jako ustawy, lub od opublikowania orzeczenia Trybunału Konstytucyjnego, w którym nie stwierdza się niekonstytucyjności norm w nim zawartych, Prezydent Republiki promulguje dekret lub korzysta z prawa weta, zwracając się w umotywowanym orędziu o ponowne rozpatrzenie aktu.

2. Jeżeli Zgromadzenie Republiki potwierdzi głosowanie bezwzględną większością ogólnej liczby deputowanych, Prezydent Republiki promulguje akt w ciągu ośmiu dni od jego otrzymania.

3. Większość dwóch trzecich liczby deputowanych obecnych, zarazem przewyższająca bezwzględną większość ogólnej liczby deputowanych, jest wymagana przy uchwalaniu dekretów, które przybierają formę ustaw organicznych, a także dekretów, które dotyczą następujących materii:

a) stosunków międzynarodowych;

b) ustalania zakresów sektora publicznego, sektora prywatnego oraz spółdzielczego i społecznego sektora własności środków produkcji;

c) uregulowania czynności wyborczych przewidzianych w Konstytucji, jeżeli nie następuje to w formie ustawy organicznej.

4. W ciągu czterdziestu dni liczonych od dnia otrzymania dekretu Rządu przekazanego do promulgacji lub od ogłoszenia orzeczenia Trybunału Konstytucyjnego, które nie stwierdza niekonstytucyjności norm zawartych w dekrecie, Prezydent Republiki promulguje dekret lub korzysta z prawa weta, komunikując Rządowi na piśmie uzasadnienie weta.

5. Prezydent Republiki korzysta ponadto z prawa weta zgodnie z art. 278 i art. 279.

Niedokonanie promulgacji lub niepodpisanie przez Prezydenta Republiki jakiegokolwiek aktu przewidzianego w art. 134 pkt b) powoduje, że dany akt uznaje się za prawnie nieistniejący.

1. Wprowadzenie stanu wojennego lub stanu wyjątkowego uzależnione jest od zasięgnięcia opinii Rządu i od upoważnienia Zgromadzenia Republiki lub, w przypadku gdy Zgromadzenie nie obraduje lub nie może się natychmiast zebrać, jego Komisji Stałej.

2. Wprowadzenie stanu wojennego lub stanu wyjątkowego na podstawie upoważnienia Komisji Stałej Zgromadzenia Republiki powinno zostać potwierdzone na posiedzeniu plenarnym Zgromadzenia Republiki, gdy tylko będzie możliwe jego zwołanie.

1. Osoba tymczasowo pełniąca obowiązki Prezydenta Republiki nie może dokonywać czynności przewidzianych w art. 133 pkt e) i n) oraz art. 134 pkt c).

2. Osoba tymczasowo pełniąca obowiązki Prezydenta Republiki może dokonywać czynności przewidzianych w art. 133 pkt b), c), f), m) i p), art. 134 w pkt a) oraz art. 135 pkt a) wyłącznie po zasięgnięciu opinii Rady Państwa.

1. Akty Prezydenta Republiki wydane na podstawie art. 133 pkt h), j), l), m) i p), art. 134 pkt b), d) i f) oraz art. 135 pkt a), b) i c) wymagają kontrasygnaty Rządu.

2. Brak kontrasygnaty powoduje, że dany akt uznaje się za prawnie nieistniejący.

Rada Państwa jest politycznym organem doradczym Prezydenta Republiki.

Radzie Państwa przewodniczy Prezydent Republiki; w jej skład wchodzą następujący członkowie:

a) Przewodniczący Zgromadzenia Republiki;

b) Premier;

c) przewodniczący Trybunału Konstytucyjnego;

d) Rzecznik Sprawiedliwości;

e) przewodniczący rządów regionalnych;

f) byli Prezydenci Republiki, wybrani w okresie obowiązywania Konstytucji, o ile nie zostali złożeni z urzędu;

g) pięciu obywateli wyznaczonych przez Prezydenta Republiki na okres trwania jego kadencji;

h) pięciu obywateli wybranych przez Zgromadzenie Republiki, zgodnie z zasadą proporcjonalności, na okres kadencji parlamentu.

1. Członkowie Rady Państwa obejmują swój urząd przed Prezydentem Republiki.

2. Członkowie Rady Państwa, o których mowa w art. 142 pkt a) do e), pełnią funkcje, dopóki sprawują urzędy wskazane w wymienionym przepisie.

3. Członkowie Rady Państwa, o których mowa w art. 142 pkt g) i h), pełnią funkcje do momentu objęcia urzędu przez ich następców.

1. Rada Państwa przyjmuje swój regulamin.

2. Posiedzenia Rady Państwa są niejawne.

Do kompetencji Rady Państwa należy:

a) wyrażanie opinii w sprawie rozwiązania Zgromadzenia Republiki i organów władzy w regionach autonomicznych;

b) wyrażanie opinii w sprawie dymisji Rządu, w przypadku przewidzianym w art. 195 ust. 2;

c) wyrażanie opinii w sprawie powoływania i odwoływania Ministrów Republiki przy regionach autonomicznych;

d) wyrażanie opinii w sprawie wypowiadania wojny i zawierania pokoju;

e) wyrażanie opinii w sprawie aktów osoby tymczasowo pełniącej obowiązki Prezydenta Republiki określonych w art. 139;

f) wyrażanie opinii w pozostałych przypadkach przewidzianych w Konstytucji oraz, ogólnie, doradzanie Prezydentowi Republiki na jego wniosek, przy sprawowaniu przez niego swoich funkcji.

Opinie Rady Państwa przewidziane w art. 145 pkt a) do e) są formułowane na posiedzeniu zwołanym w tym celu przez Prezydenta Republiki i ogłaszane publicznie wraz z wydaniem aktów, których dotyczą.

Zgromadzenie Republiki jest zgromadzeniem reprezentującym wszystkich obywateli portugalskich.

Zgromadzenie Republiki liczy co najmniej stu osiemdziesięciu i nie więcej niż dwustu trzydziestu deputowanych, zgodnie z ustawą wyborczą.

1. Deputowani wybierani są w okręgach wyborczych określonych geograficznie w ustawie, która może ustanowić okręgi wielomandatowe lub jednomandatowe, a także określić ich charakter i komplementarność, tak aby zapewnić system przeliczania głosów na liczbę mandatów oparty na zasadzie proporcjonalności i na metodzie najwyższej średniej d’ Hondta.

2. Liczba deputowanych wybieranych w okręgach wielomandatowych na terytorium państwowym, z wyjątkiem okręgu ogólnokrajowego, jeżeli taki istnieje, jest proporcjonalna do liczby obywateli w danym okręgu, posiadających prawo wybierania i ujętych w spisie wyborców.

Bierne prawo wyborcze przysługuje obywatelom portugalskim posiadającym prawo wybierania, z zastrzeżeniem ograniczeń określonych w ustawie wyborczej, związanych z zakazem łączenia stanowisk w danym okręgu oraz ze sprawowaniem niektórych urzędów.
 
 

1. Kandydaci są zgłaszani, na zasadach określonych w ustawie, przez partie polityczne, występujące samodzielnie lub tworzące koalicje, przy czym listy kandydatów mogą obejmować obywateli nie należących do danej partii.

2. Nikt nie może kandydować w więcej niż jednym okręgu wyborczym danego rodzaju, z wyjątkiem okręgu ogólnokrajowego, jeżeli taki istnieje, lub kandydować więcej niż z jednej listy.

1. Ustawa nie może ustanawiać ograniczeń w przeliczaniu głosów na mandaty w postaci wymogu uzyskania określonego minimalnego odsetka głosów w skali kraju.

2. Deputowani reprezentują cały kraj, a nie okręgi wyborcze, w których zostali wybrani.

1. Kadencja deputowanego rozpoczyna się z dniem zebrania się Zgromadzenia Republiki na pierwsze posiedzenie po wyborach i kończy się z dniem pierwszego posiedzenia po kolejnych wyborach, z wyjątkiem przypadków zawieszenia lub zrzeczenia się mandatu.

2. Uzupełnienie nieobsadzonych mandatów w Zgromadzeniu, a także tymczasowe zastępstwo deputowanego z ważnych przyczyn, są uregulowane w ustawie wyborczej.

1. Deputowani, którzy zostali powołani na członków Rządu, nie mogą sprawować mandatu deputowanego aż do momentu zaprzestania sprawowania funkcji w Rządzie i są zastępowani zgodnie z przepisami artykułu poprzedniego.

2. Ustawa określa pozostałe zakazy łączenia stanowisk.

3. Ustawa reguluje przypadki i warunki, w których deputowani potrzebują upoważnienia Zgromadzenia Republiki, aby sprawować funkcję przysięgłego, arbitra, biegłego lub świadka.

1. Deputowani swobodnie sprawują swój mandat, przy czym zapewnia się im odpowiednie warunki do skutecznego sprawowania ich funkcji, a w szczególności do utrzymywania niezbędnego kontaktu z wyborcami oraz do regularnego udzielania im informacji.

2. Ustawa określa okoliczności, w których nieobecność deputowanych przy czynnościach lub postępowaniach urzędowych niezwiązanych z działalnością Zgromadzenia, z powodu posiedzeń Zgromadzenia lub obowiązków powierzonych przez Zgromadzenie, stanowi usprawiedliwioną przyczynę odroczenia danej czynności lub danego postępowania.

3. Podmioty publiczne mają obowiązek współpracy, na zasadach określonych w ustawie, z deputowanymi w zakresie sprawowanych przez nich funkcji.

Do uprawnień deputowanych należy:

a) przedstawianie projektów zmian Konstytucji;

b) przedstawianie projektów ustaw, Regulaminu lub uchwał, w szczególności w sprawie referendum, oraz propozycji spraw do rozpatrzenia, a także żądanie ich umieszczenia w porządku obrad;

c) uczestniczenie i zabieranie głosu w debatach parlamentarnych, na zasadach określonych w Regulaminie;

d) zwracanie się do Rządu z zapytaniem na temat jakiegokolwiek aktu Rządu lub administracji publicznej i otrzymywanie odpowiedzi w rozsądnym terminie, z wyjątkiem dziedzin określonych w ustawie jako tajemnica państwowa;

e) żądanie i uzyskiwanie od Rządu lub organów wszelkich podmiotów publicznych wyjaśnień, informacji i oficjalnych publikacji, które uważają oni za potrzebne w wykonywaniu swoich funkcji;

f) żądanie utworzenia parlamentarnych komisji śledczych;

g) inne uprawnienia określone w Regulaminie.

1. Deputowani nie ponoszą odpowiedzialności cywilnej, karnej ani dyscyplinarnej za sposób głosowania ani za poglądy wyrażone podczas sprawowania swoich funkcji.

2. Deputowani nie mogą być przesłuchiwani jako świadkowie ani jako podejrzani bez zezwolenia Zgromadzenia Republiki; decyzja o wyrażeniu zgody w tym drugim przypadku jest obowiązkowa, jeżeli zachodzi uzasadnione podejrzenie, że zostało popełnione umyślne przestępstwo, zagrożone karą pozbawienia wolności, której górna granica przewyższa trzy lata.

3. Żaden deputowany nie może być zatrzymany ani aresztowany bez zezwolenia Zgromadzenia Republiki, z wyjątkiem przypadku popełnienia przestępstwa umyślnego, zagrożonego karą pozbawienia wolności określoną w ustępie poprzednim oraz w przypadku zatrzymania na gorącym uczynku.

4. W przypadku wszczęcia postępowania karnego przeciwko któremuś z deputowanych i po jego ostatecznym oskarżeniu, Zgromadzenie Republiki podejmuje decyzję, czy deputowany powinien zostać zawieszony w sprawowaniu mandatu, aby postępowanie mogło się toczyć, przy czym decyzja o zawieszeniu jest obowiązkowa w przypadku popełnienia przestępstwa określonego w ustępach poprzednich.

Deputowani korzystają z następujących praw i przywilejów:

a) odroczenia służby wojskowej, służby cywilnej oraz służby w obronie cywilnej;

b) prawa swobodnego poruszania się i prawa używania specjalnego paszportu podczas oficjalnych podróży zagranicznych;

c) specjalnego dowodu tożsamości;

d) diet, których wysokość określa ustawa.

Do obowiązków deputowanych należy:

a) obecność na posiedzeniach plenarnych i na posiedzeniach komisji, do których należą;

b) sprawowanie w Zgromadzeniu urzędów oraz funkcji, do których zostali wyznaczeni na wniosek grup parlamentarnych;

c) uczestniczenie w głosowaniach.

1. Mandat tracą deputowani, którzy:

a) są objęci ograniczeniem praw wyborczych lub zakazem łączenia stanowisk przewidzianym w ustawie;

b) nie zasiadają w Zgromadzeniu albo przekraczają liczbę nieobecności określoną w Regulaminie;

c) wstępują do innej partii politycznej niż ta, z której listy zostali wybrani;

d) zostali skazani sądownie na karę pozbawienia mandatu za przestępstwo popełnione w zakresie sprawowanych funkcji lub za udział w organizacjach rasistowskich lub głoszących ideologię faszystowską.

2. Deputowani mogą zrzec się mandatu w pisemnym oświadczeniu.

Do kompetencji Zgromadzenia Republiki należy:

a) uchwalanie zmian Konstytucji, na zasadach określonych w art. 284 i art. 289;

b) uchwalanie statutów polityczno-administracyjnych regionów autonomicznych;

c) uchwalanie ustaw w każdej materii, z wyjątkiem materii konstytucyjnie zastrzeżonych dla Rządu;

d) udzielanie Rządowi upoważnień ustawodawczych;

e) udzielanie regionalnym zgromadzeniom ustawodawczym upoważnień przewidzianych w art. 227 ust.1 pkt b) Konstytucji;

f) ogłaszanie amnestii i ogólnych aktów łaski;

g) uchwalanie, na wniosek Rządu, ustaw dotyczących podstawowych założeń planów ogólnopaństwowych oraz budżetu państwa;

h) upoważnianie Rządu do zaciągania i udzielania pożyczek i wykonywania innych operacji, które nie tworzą długu bieżącego, określanie ich ogólnych warunków i wyznaczanie górnej granicy poręczeń, których Rząd może udzielić w ciągu roku;

i) zatwierdzanie traktatów, w szczególności traktatów dotyczących udziału Portugalii w organizacjach międzynarodowych, traktatów przyjaźni, traktatów pokojowych, obronnych, traktatów dotyczących korekty granic i spraw wojskowych, a także umów międzynarodowych, dotyczących materii, które należą do kompetencji zastrzeżonych dla Zgromadzenia lub które Rząd postanowi poddać jego ocenie;

j) proponowanie Prezydentowi Republiki poddania pod referendum spraw o znaczeniu ogólnonarodowym;

l) udzielanie upoważnienia do wprowadzenia stanu wojennego lub stanu wyjątkowego oraz potwierdzanie wprowadzenia stanu wojennego lub stanu wyjątkowego;

m) udzielanie Prezydentowi Republiki upoważnienia do wypowiadania wojny lub zawierania pokoju;

n) wypowiadanie się, na zasadach określonych w ustawie, na temat materii przekazanych do decyzji organów Unii Europejskiej i dotyczących sfery kompetencji ustawodawczych zastrzeżonych dla Zgromadzenia;

o) sprawowanie pozostałych funkcji, które zostały mu powierzone w Konstytucji i w ustawach.

Do kompetencji Zgromadzenia Republiki w zakresie funkcji kontrolnych należy:

a) czuwanie nad przestrzeganiem Konstytucji i ustaw oraz ocenianie aktów Rządu i administracji;

b) ocena stosowania aktu ogłaszającego wprowadzenie stanu wojennego lub stanu wyjątkowego;

c) ocena dekretów z mocą ustawy, z wyjątkiem dekretów uchwalonych w ramach wyłącznej kompetencji ustawodawczej Rządu, w celu ich uchylenia lub wprowadzenia zmian, oraz ocena regionalnych dekretów ustawodawczych przewidzianych w art. 227 ust. 1 pkt b);

d) sprawdzanie rachunków państwa oraz rachunków innych, określonych w ustawie, podmiotów publicznych, przedstawianych do 31 grudnia roku następnego wraz ze sprawozdaniem Trybunału Obrachunkowego i innymi dokumentami potrzebnymi do ich oceny;

e) ocena sprawozdania z wykonania planów ogólnopaństwowych.

Do kompetencji Zgromadzenia Republiki w stosunku do innych organów, należy:

a) uczestniczenie przy obejmowaniu urzędu przez Prezydenta Republiki;

b) wyrażanie zgody na opuszczenie terytorium państwowego przez Prezydenta Republiki;

c) wszczynanie postępowania w celu postawienia Prezydenta Republiki w stan oskarżenia za przestępstwa popełnione w związku ze sprawowanymi funkcjami oraz decydowanie o zawieszeniu członków Rządu, w przypadku przewidzianym w art. 196;

d) ocena programu Rządu;

e) uchwalanie wotum zaufania i wotum nieufności dla Rządu;

f) kontrola i ocena, na zasadach określonych w ustawie, udziału Portugalii w procesie budowy unii europejskiej;

g) wypowiadanie się w sprawie rozwiązania organów władzy w regionach autonomicznych;

h) wybieranie, zgodnie z zasadą proporcjonalności, pięciu członków Rady Państwa, pięciu członków Wysokiego Urzędu do Spraw Komunikacji Społecznej oraz członków Najwyższej Rady Prokuratury ²⁰⁾, których wybór należy do Zgromadzenia;

i) wybieranie większością dwóch trzecich deputowanych obecnych, zarazem przewyższającą bezwzględną większość ogólnej liczby deputowanych, dziesięciu sędziów Trybunału Konstytucyjnego, Rzecznika Sprawiedliwości, przewodniczącego Rady Ekonomicznej i Społecznej, siedmiu członków Najwyższej Rady Sądownictwa oraz członków innych organów konstytucyjnych, których wybór należy do Zgromadzenia Republiki;

j) kontrola, na zasadach określonych w ustawie i w Regulaminie, użycia portugalskich oddziałów wojskowych za granicą.

Do wyłącznych kompetencji Zgromadzenia Republiki należy uchwalanie ustaw w następujących materiach:

a) wybór osób wchodzących w skład organów suwerenności;

b) zasady przeprowadzania referendum;

c) organizacja i funkcjonowanie Trybunału Konstytucyjnego oraz postępowanie przed tym organem;

d) organizacja obrony narodowej, określanie powinności stąd wynikających oraz ogólnych zasad organizacji, funkcjonowania, wyposażania i dyscypliny Sił Zbrojnych;

e) ustrój stanu wojennego i stanu wyjątkowego;

f) uzyskiwanie, utrata i odzyskiwanie obywatelstwa portugalskiego;

g) określanie granic wód terytorialnych, wyłącznej strefy ekonomicznej i praw Portugalii do przyległego dna morskiego;

h) zrzeszenia i partie polityczne;

i) podstawy systemu oświaty;

j) wybory deputowanych do Regionalnych Zgromadzeń Ustawodawczych Azorów i Madery;

l) wybory do organów władzy lokalnej oraz inne wybory bezpośrednie i powszechne, a także wybory do pozostałych organów konstytucyjnych;

m) status osób wchodzących w skład organów suwerenności i organów władzy lokalnej, a także innych organów konstytucyjnych lub wybranych w wyborach bezpośrednich i powszechnych;

n) tworzenie, znoszenie lub przekształcanie jednostek władzy lokalnej oraz zasady ich funkcjonowania, bez uszczerbku dla uprawnień regionów autonomicznych;

o) ograniczenia korzystania z praw przez wojskowych i funkcjonariuszy zmilitaryzowanych wchodzących w skład stałych kadr w służbie czynnej, a także funkcjonariuszy służb i sił bezpieczeństwa;

p) zasady wyznaczania członków organów Unii Europejskiej, z wyjątkiem Komisji;

q) zasady funkcjonowania systemu wywiadowczego Republiki i tajemnica państwowa;

r) ogólne zasady opracowywania i systematyzowania budżetu państwa, regionów autonomicznych i jednostek władzy lokalnej;

s) sprawy dotyczące symboli narodowych;

t) ustrój finansów regionów autonomicznych;

u) ustrój sił bezpieczeństwa;

v) sprawy autonomii organizacyjnej, administracyjnej i finansowej służb pomocniczych Prezydenta Republiki.

1. Z zastrzeżeniem upoważnienia udzielonego Rządowi, do wyłącznych kompetencji Zgromadzenia Republiki należy uchwalanie ustaw w następujących materiach:

a) status i zdolność prawna osób;

b) prawa, wolności i gwarancje;

c) określanie przestępstw, kar, środków zabezpieczających oraz przesłanek ich stosowania, a także postępowanie karne;

d) ogólne zasady karania przewinień dyscyplinarnych, a także wykroczeń porządkowych i odpowiednie postępowanie w tych sprawach;

e) ogólne zasady rekwizycji i wywłaszczenia z przyczyn użyteczności publicznej;

f) podstawy systemu zabezpieczenia społecznego i państwowej służby zdrowia;

g) podstawy systemu ochrony przyrody, równowagi ekologicznej i dziedzictwa kulturowego;

h) ogólne zasady dzierżawy gruntów rolnych i miejskich;

i) tworzenie podatków i systemu podatkowego oraz ogólne zasady pobierania opłat i innych świadczeń pieniężnych na rzecz podmiotów publicznych;

j) określanie sektorów własności środków produkcji, łącznie z sektorami o podstawowym znaczeniu, w których zakazana jest działalność przedsiębiorstw prywatnych i innych podmiotów o podobnym charakterze;

l) środki i formy interwencji w sferze środków produkcji i gruntów oraz ich wywłaszczenia, środki i formy nacjonalizacji i prywatyzacji środków produkcji i gruntów ze względu na interes publiczny, a także kryteria wyznaczania odszkodowań w takich przypadkach;

m) zasady dotyczące planów rozwoju gospodarczego i społecznego oraz skład Rady Ekonomicznej i Społecznej;

n) podstawy polityki rolnej, w tym wyznaczanie dolnej i górnej granicy wielkości gospodarstw rolnych;

o) system monetarny oraz wzory jednostek miar i wag;

p) organizacja i kompetencje sądów i Prokuratury Generalnej ²¹⁾ oraz status sędziów i prokuratorów ²²⁾, a także organizacja i funkcjonowanie pozasądowych podmiotów rozstrzygających spory;

q) status jednostek władzy lokalnej, w tym zasady dotyczące finansów lokalnych;

r) udział organizacji mieszkańców w sprawowaniu władzy lokalnej;

s) zrzeszenia publiczne, gwarancje dla administrowanych i odpowiedzialność cywilna administracji;

t) podstawowe zasady ustroju oraz zakres służby publicznej;

u) ogólne podstawy ustroju przedsiębiorstw publicznych i fundacji publicznych;

v) określanie dóbr stanowiących mienie publiczne oraz zasady ich dotyczące;

x) zasady dotyczące własności środków produkcji wchodzących w skład sektora spółdzielczego i społecznego;

z) podstawy zagospodarowania terytorium i urbanistyki;

aa) zasady działania i tworzenia policji gminnych.

2. Ustawy upoważniające do wydawania aktów z mocy ustawy powinny określać przedmiot, znaczenie, zakres i czas trwania upoważnienia, które może zostać przedłużone.

3. Ustawy upoważniające do wydawania aktów z mocy ustawy nie mogą być wykorzystywane więcej niż raz, przy czym mogą one być wykonywane stopniowo.

4. Upoważnienia tracą moc wraz z dymisją Rządu, któremu zostały udzielone, wraz z końcem kadencji parlamentu oraz wraz z rozwiązaniem Zgromadzenia Republiki.

5. Upoważnienia udzielone Rządowi w ustawie budżetowej powinny być zgodne z przepisami niniejszego artykułu, przy czym upoważnienia dotyczące spraw podatkowych tracą moc dopiero z końcem roku budżetowego, do którego się odnoszą.

1. Formę ustawy konstytucyjnej przyjmują akty przewidziane w art. 161 pkt a).

2. Formę ustawy organicznej przyjmują akty przewidziane w art. 164 pkt a) do f), pkt h), j), pierwsza część pkt l), pkt q) i t) oraz w art. 255.

3. Formę ustawy przyjmują akty przewidziane w art. 161 pkt b) do h).

4. Formę wotum zaufania lub wotum nieufności przyjmują akty przewidziane w art. 163 pkt d) i e).

5. Formę uchwał przyjmują pozostałe akty Zgromadzenia Republiki, a także akty Komisji Stałej przewidziane w art. 179 ust. 3 pkt e) i f).

6. Uchwały są publikowane niezależnie od tego, czy zostały promulgowane.

1. Inicjatywa ustawodawcza i inicjatywa w sprawie referendum należy do deputowanych, klubów parlamentarnych i Rządu, a także, na zasadach i w warunkach określonych w ustawie, do grup obywateli posiadających prawo wybierania, przy czym inicjatywa ustawodawcza w sprawach dotyczących regionów autonomicznych należy do kompetencji regionalnych zgromadzeń ustawodawczych.

2. Deputowani, kluby parlamentarne, regionalne zgromadzenia ustawodawcze oraz grupy obywateli posiadających prawo wybierania nie mogą przedstawiać projektów ustaw, propozycji ustaw lub propozycji poprawek, które pociągnęłyby za sobą w danym roku budżetowym wzrost wydatków lub zmniejszenie dochodów państwa przewidzianych w budżecie.

3. Deputowani, kluby parlamentarne, regionalne zgromadzenia ustawodawcze oraz grupy obywateli posiadających prawo wybierania nie mogą przedstawiać projektów referendum, które pociągnęłyby za sobą w danym roku budżetowym wzrost wydatków lub zmniejszenie dochodów państwa przewidzianych w budżecie.

4. Projekty i propozycje ustaw i referendum definitywnie odrzucone nie mogą zostać ponownie przedstawione podczas tej samej sesji parlamentarnej, chyba że nastąpią nowe wybory Zgromadzenia Republiki.

5. Projekty ustaw, rządowe propozycje ustaw oraz projekty i propozycje referendum, które nie zostały poddane głosowaniu podczas sesji parlamentarnej, w czasie której zostały przedstawione, nie wymagają ponownego przedstawienia podczas następnej sesji parlamentarnej, chyba że nastąpi koniec kadencji parlamentu.

6. Propozycje ustaw i wnioski w sprawie referendum stają się bezskuteczne wraz z dymisją Rządu.

7. Propozycje ustaw z inicjatywy regionalnych zgromadzeń ustawodawczych stają się bezskuteczne wraz z końcem ich kadencji, natomiast te, które zostały zaaprobowane co do zasady w głosowaniu, stają się bezskuteczne dopiero wraz z końcem kadencji Zgromadzenia Republiki.

8. Komisje parlamentarne mogą przedstawiać teksty alternatywne; nie wywołuje to jednak skutków w zakresie postępowania z projektami i propozycjami ustaw i wnioskami w sprawie referendum, do których się odnoszą, jeżeli te ostatnie nie zostały wycofane.

1. Rozpatrywanie projektów i propozycji ustaw obejmuje debatę generalną oraz debatę szczegółową.

2. Głosowanie obejmuje głosowanie ogólne, głosowanie szczegółowe oraz końcowe głosowanie całości tekstu.

3. Jeżeli Zgromadzenie tak postanowi, poszczególne artykuły tekstu przyjętego w głosowaniu ogólnym są poddawane głosowaniu szczegółowemu w komisjach, z zastrzeżeniem przejęcia sprawy przez Zgromadzenie oraz z zastrzeżeniem końcowego głosowania w celu przyjęcia całości tekstu.

4. Obowiązkowo poddaje się pod głosowanie na posiedzeniu plenarnym poszczególne artykuły ustaw, których przedmiotem są zagadnienia przewidziane w art.164 pkt a) do f), pkt h), n) i o), a także w art.165 ust. 1 pkt q).

5. Ustawy organiczne wymagają przyjęcia, w końcowym głosowaniu całości tekstu, bezwzględną większością ogólnej liczby deputowanych, przy czym przepisy dotyczące ustalania granic regionów, przewidziane w art. 225, muszą zostać przyjęte bezwzględną większością ogólnej liczby deputowanych w głosowaniu szczegółowym na posiedzeniu plenarnym.

6. Ustawa, która reguluje korzystanie z prawa przewidzianego w art. 121 ust. 2, oraz przepisy ustaw, które regulują materie wymienione w art. 148 i art. 149, w art. 164 pkt o), a także ustawy dotyczące zasad i systemu wyboru organów przewidzianych w art. 239 ust. 3, wymagają przyjęcia większością dwóch trzecich deputowanych obecnych, zarazem przewyższającą bezwzględną większość ogólnej liczby deputowanych.

1. Dekrety z mocą ustawy, z wyjątkiem dekretów przyjętych w ramach wyłącznej kompetencji ustawodawczej Rządu, mogą zostać poddane pod ocenę Zgromadzenia Republiki w celu ich uchylenia lub wprowadzenia poprawek na żądanie dziesięciu deputowanych, w ciągu trzydziestu dni od ich ogłoszenia, przy odliczeniu okresów, w których działalność Zgromadzenia jest zawieszona.

2. Jeżeli zgłoszone zostało żądanie poddania pod ocenę dekretu z mocą ustawy wydanego na mocy upoważnienia ustawowego, a także jeżeli zostały przedstawione propozycje wprowadzenia poprawek, Zgromadzenie Republiki może zawiesić obowiązywanie dekretu z mocą ustawy w całości lub w części, do chwili ogłoszenia ustawy wprowadzającej poprawki lub do momentu odrzucenia wszystkich propozycji poprawek.

3. Decyzja o zawieszeniu traci moc po dziesięciu posiedzeniach plenarnych, jeżeli Zgromadzenie nie wypowiedziało się ostatecznie.

4. Jeżeli zostanie uchwalone uchylenie dekretu, traci on moc obowiązującą wraz z opublikowaniem uchwały w Diário da República i nie może zostać ponownie opublikowany podczas tej samej sesji parlamentarnej.

5. Jeżeli po zażądaniu oceny dekretu Zgromadzenie Republiki nie podejmie w tej sprawie decyzji lub, po podjęciu decyzji o wprowadzeniu poprawek, nie przegłosuje odpowiedniej ustawy do końca bieżącej sesji parlamentarnej, a odbyło się co najmniej piętnaście posiedzeń plenarnych, postępowanie uważa się za niebyłe.

6. Postępowania dotyczące oceny parlamentarnej dekretów z mocą ustawy mają pierwszeństwo na zasadach określonych w Regulaminie.

1. Zgromadzenie Republiki może, na wniosek któregokolwiek z deputowanych bądź klubu parlamentarnego lub Rządu, postanowić o rozpatrzeniu w trybie pilnym dowolnego projektu lub propozycji ustawy lub uchwały.

2. Zgromadzenie może również, na wniosek Regionalnych Zgromadzeń Ustawodawczych Azorów i Madery, postanowić o rozpatrzeniu w trybie pilnym dowolnej propozycji ustawy przedstawionej z ich inicjatywy.

1. Czas trwania kadencji odpowiada czterem sesjom parlamentarnym.

2. W przypadku rozwiązania Zgromadzenia, nowo wybrane Zgromadzenie rozpoczyna nową kadencję, której czas trwania jest przedłużony na okres konieczny do zakończenia sesji parlamentarnej trwającej w dniu wyborów.

1. Zgromadzenie Republiki nie może zostać rozwiązane w ciągu pierwszych sześciu miesięcy po jego wyborze, w ostatnim półroczu kadencji Prezydenta, ani w czasie trwania stanu wojennego lub stanu wyjątkowego.

2. Naruszenie przepisu ustępu poprzedniego powoduje, że dekret o rozwiązaniu nie istnieje prawnie.

3. Rozwiązanie Zgromadzenia nie powoduje wygaśnięcia mandatów deputowanych, ani utraty kompetencji przez Komisję Stałą aż do czasu pierwszego posiedzenia Zgromadzenia po nowych wyborach.

1. Zgromadzenie Republiki zbiera się z mocy prawa trzeciego dnia po ustaleniu ogólnych wyników wyborów, a w przypadku wyborów przeprowadzonych z powodu kończącej się kadencji, jeżeli wymieniony dzień przypada przed jej upływem, Zgromadzenie zbiera się w pierwszym dniu nowej kadencji.

2. Jeżeli wymieniony dzień przypada poza okresem efektywnego działania parlamentu, Zgromadzenie zbiera się w celu realizacji przepisu art. 175.

1. Sesja parlamentarna trwa rok i rozpoczyna się 15 września.

2. Normalny okres działania Zgromadzenia Republiki rozpoczyna się 15 września i kończy 15 czerwca, z wyłączeniem okresów zawieszenia działalności Zgromadzenia uchwalonych większością dwóch trzecich deputowanych obecnych.

3. Poza okresem wyznaczonym w ustępie poprzednim, Zgromadzenie Republiki może działać w wyniku uchwały podjętej na posiedzeniu plenarnym, przedłużającej normalny okres działania, w wyniku inicjatywy Komisji Stałej lub, w przypadku przeszkód w działaniu Komisji, w wyniku inicjatywy ponad połowy deputowanych.

4. Zgromadzenie może również zostać zwołane w trybie nadzwyczajnym przez Prezydenta Republiki, dla rozpatrzenia określonych spraw.

5. Komisje mogą działać niezależnie od posiedzeń plenarnych Zgromadzenia, jeżeli Zgromadzenie tak postanowi w trybie określonym w ustępie 2.

1. Do kompetencji Zgromadzenia Republiki należy:

a) opracowywanie i przyjmowanie swojego Regulaminu, na zasadach określonych w Konstytucji;

b) wybieranie przewodniczącego i pozostałych członków Prezydium bezwzględną większością ogólnej liczby deputowanych, przy czym wiceprzewodniczący w liczbie czterech są wybierani na wniosek czterech największych klubów parlamentarnych;

c) powoływanie Komisji Stałej i pozostałych komisji.

1. Porządek dzienny jest ustalany przez przewodniczącego Zgromadzenia Republiki, w zależności od pierwszeństwa spraw określonych w Regulaminie, z zastrzeżeniem prawa odwołania do Zgromadzenia Republiki oraz kompetencji Prezydenta Republiki przewidzianej w art. 174 ust. 4.

2. Rząd i kluby parlamentarne mogą zażądać rozpatrzenia w pierwszej kolejności spraw o znaczeniu ogólnokrajowym nie cierpiących zwłoki.

3. Wszystkie kluby parlamentarne mają prawo do ustalania porządku dziennego pewnej liczby posiedzeń, zgodnie z kryterium określonym w Regulaminie i przy uwzględnieniu stanowiska partii mniejszościowych oraz partii nie wchodzących w skład Rządu.

4. Regionalne Zgromadzenia Ustawodawcze mogą zażądać rozpatrzenia w pierwszej kolejności spraw o znaczeniu regionalnym nie cierpiących zwłoki.

1. Ministrowie mają prawo wstępu na obrady plenarne Zgromadzenia Republiki i korzystają między innymi z prawa zabierania głosu, na zasadach określonych w Regulaminie, przy czym mogą im towarzyszyć lub ich zastępować sekretarze stanu.

2. Zostaną ustalone posiedzenia, na których członkowie Rządu są obecni, aby odpowiadać na zapytania i prośby wyjaśnień ze strony deputowanych, przy czym posiedzenia te będą się odbywać z częstotliwością ustaloną w Regulaminie i w dniach ustalonych wspólnie z Rządem.

3. Członkowie Rządu mogą zwracać się o wzięcie udziału w pracach komisji i muszą stawić się przed odpowiednimi komisjami, jeżeli wysunięto takie żądanie.

1. Zgromadzenie Republiki powołuje komisje przewidziane w Regulaminie i może powołać nadzwyczajne komisje śledcze oraz komisje nadzwyczajne w jakimkolwiek innym określonym celu.

2. Skład komisji odpowiada liczebności partii politycznych w Zgromadzeniu Republiki.

3. Petycje kierowane do Zgromadzenia są rozpatrywane przez poszczególne komisje lub przez komisję specjalnie w tym celu powołaną, która może wysłuchać opinii pozostałych komisji właściwych rzeczowo, przy czym w każdym przypadku można zwrócić się o złożenie zeznań do każdego obywatela.

4. Niezależnie od powoływania komisji śledczych na ogólnych zasadach, są one obowiązkowo powoływane, gdy zażąda tego jedna piąta ogólnej liczby deputowanych, w granicach jednej komisji na deputowanego i na sesję parlamentarną.

5. Parlamentarne komisje śledcze korzystają z uprawnień śledczych przysługujących władzom sądowniczym.

6. Stanowiska przewodniczących komisji są rozdzielane pomiędzy poszczególne kluby parlamentarne, proporcjonalnie do liczby ich przedstawicieli.

7. W posiedzeniach komisji, na których są omawiane regionalne propozycje ustaw, mogą brać udział przedstawiciele zainteresowanego regionalnego zgromadzenia ustawodawczego, na zasadach określonych w Regulaminie.

1. Poza okresem rzeczywistego działania Zgromadzenia Republiki, w okresie gdy Zgromadzenie jest rozwiązane oraz w pozostałych przypadkach przewidzianych w Konstytucji działa Komisja Stała Zgromadzenia Republiki.

2. Komisji Stałej przewodniczy Przewodniczący Zgromadzenia Republiki, a w jej skład wchodzą wiceprzewodniczący oraz deputowani wyznaczeni przez wszystkie partie polityczne, stosownie do ich liczebności w Zgromadzeniu.

3. Do kompetencji Komisji Stałej należy:

a) czuwanie nad przestrzeganiem Konstytucji i ustaw i kontrola działalności Rządu i administracji;

b) wykonywanie uprawnień Zgromadzenia dotyczących mandatu deputowanych;

c) występowanie o zwołanie Zgromadzenia za każdym razem, gdy jest to konieczne;

d) przygotowywanie otwarcia sesji parlamentarnej;

e) wyrażanie zgody na opuszczenie terytorium państwowego przez Prezydenta Republiki;

f) udzielanie Prezydentowi Republiki upoważnienia do wprowadzenia stanu wojennego lub stanu wyjątkowego oraz wypowiadania wojny lub zawierania pokoju.

4. W przypadku przewidzianym w pkt f) ustępu poprzedniego, Komisja Stała zwołuje Zgromadzenie Republiki w najbliższym możliwym terminie.
 
 

1. Deputowani każdej partii lub koalicji partii mogą tworzyć klub parlamentarny.

2. Każdy klub parlamentarny ma prawo:

a) brać udział w pracach komisji Zgromadzenia, wyznaczając swoich przedstawicieli w komisjach stosownie do liczby swoich członków;

b) zostać wysłuchany przy ustalaniu porządku dziennego i odwoływać się do Zgromadzenia obradującego na posiedzeniu plenarnym w sprawie zmiany porządku dziennego;

c) inicjować debatę z udziałem Rządu nad aktualnymi i pilnymi sprawami o znaczeniu publicznym;

d) inicjować w każdej sesji parlamentarnej dwie debaty parlamentarne w sprawach polityki ogólnej lub polityki w określonej dziedzinie, zwracając się z interpelacją do Rządu;

e) zwracać się do Komisji Stałej, aby wystąpiła o zwołanie Zgromadzenia;

f) żądać utworzenia parlamentarnych komisji śledczych;

g) korzystać z prawa inicjatywy ustawodawczej;

h) przedstawiać wniosek o odrzucenie programu Rządu;

i) przedstawiać wniosek o uchwalenie wotum nieufności dla Rządu;

j) uzyskiwać regularnie i bezpośrednio od Rządu informacje w najważniejszych sprawach o znaczeniu publicznym.

3. Każdy klub parlamentarny ma prawo do korzystania z lokali do pracy w siedzibie Zgromadzenia, a także prawo do korzystania, na zasadach określonych w ustawie, z pomocy personelu technicznego i administracyjnego, który cieszy się jego zaufaniem.

4. Deputowanym nie należącym do klubów parlamentarnych zapewnia się minimum praw i gwarancji, na zasadach określonych w Regulaminie.

W pracach Zgromadzenia i komisji pomaga stały korpus urzędników technicznych i administracyjnych oraz eksperci oddelegowani lub zatrudnieni na podstawie umów czasowych, w liczbie uznanej za konieczną przez przewodniczącego.

Rząd jest organem prowadzącym ogólną politykę kraju i najwyższym organem administracji publicznej.

1. W skład rządu wchodzą Premier, ministrowie oraz sekretarze i podsekretarze stanu.

2. W skład Rządu może wchodzić jeden lub więcej wicepremierów.

3. Liczba, nazwy i zakres działania ministerstw i sekretariatów stanu, a także formy koordynacji ich działań są określane, w zależności od przypadków, w dekretach o powołaniu poszczególnych ministrów i sekretarzy lub w dekrecie z mocą ustawy.

1. Rada Ministrów składa się z Premiera, wicepremierów, jeżeli tacy zostali powołani, i ministrów.

2. Ustawa może tworzyć rady ministrów wyspecjalizowane przedmiotowo.

3. Do wzięcia udziału w zebraniach Rady Ministrów mogą być wzywani sekretarze i podsekretarze stanu.

1. W przypadku, gdy nie powołano wicepremierów, Premiera podczas jego nieobecności lub niemożności sprawowania funkcji zastępuje minister wskazany Prezydentowi Republiki lub, w braku takiego wskazania, minister wyznaczony przez Prezydenta Republiki.

2. Każdego z ministrów zastępuje podczas jego nieobecności lub niemożności sprawowania funkcji sekretarz stanu wskazany Premierowi lub, w braku takiego wskazania, członek Rządu wyznaczony przez Premiera.
 
 

1. Sprawowanie funkcji przez Premiera rozpoczyna się wraz z objęciem urzędu i kończy się w chwili jego odwołania przez Prezydenta Republiki.

2. Sprawowanie funkcji przez pozostałych członków Rządu rozpoczyna się wraz z objęciem urzędu i kończy się w chwili ich odwołania lub w chwili odwołania Premiera.

3. Sprawowanie funkcji przez sekretarzy i podsekretarzy stanu kończy się w chwili odwołania właściwego ministra.

4. W przypadku dymisji Rządu, Premier ustępującego Rządu jest odwoływany w dniu powołania i objęcia urzędu przez nowego Premiera.

5. Rząd, przed oceną swojego programu przez Zgromadzenie Republiki lub po złożeniu dymisji, ogranicza się do wykonywania aktów bezwzględnie koniecznych dla zapewnienia prowadzenia spraw publicznych.

1. Premiera powołuje Prezydent Republiki, po zasięgnięciu opinii partii politycznych reprezentowanych w Zgromadzeniu Republiki i przy uwzględnieniu wyników wyborów.

2. Pozostałych członków Rządu powołuje Prezydent Republiki na wniosek Premiera.

Program Rządu obejmuje zasadnicze kierunki polityki oraz środki, które zostaną zastosowane lub zaproponowane w poszczególnych dziedzinach działalności rządowej.

Członkowie Rządu są związani programem Rządu i uchwałami podjętymi na posiedzeniach Rady Ministrów.

Rząd ponosi odpowiedzialność przed Prezydentem Republiki oraz przed Zgromadzeniem Republiki.

1. Premier ponosi odpowiedzialność przed Prezydentem Republiki oraz, w zakresie odpowiedzialności politycznej Rządu, przed Zgromadzeniem Republiki.

2. Wicepremierzy i ministrowie ponoszą odpowiedzialność przed Premierem oraz, w zakresie odpowiedzialności politycznej Rządu, przed Zgromadzeniem Republiki.

3. Sekretarze i podsekretarze stanu ponoszą odpowiedzialność przed Premierem i właściwym ministrem.

1. Program Rządu, przedstawiony w postaci oświadczenia Premiera, jest poddawany pod ocenę Zgromadzenia Republiki, w terminie nie dłuższym niż dziesięć dni po jego powołaniu.

2. Jeżeli Zgromadzenie Republiki nie obraduje w danym momencie, zostaje obowiązkowo zwołane w tym celu przez swojego przewodniczącego.

3. Debata nie może przekroczyć trzech dni i do chwili jej zamknięcia każdy klub parlamentarny może wystąpić z propozycją odrzucenia programu, a Rząd może wystąpić z wnioskiem o uchwalenie wotum zaufania.

4. Odrzucenie programu Rządu wymaga bezwzględnej większości ogólnej liczby deputowanych.

Rząd może wystąpić do Zgromadzenia Republiki z wnioskiem o uchwalenie wotum zaufania, w związku z oświadczeniem dotyczącym polityki ogólnej lub jakąkolwiek sprawą o znaczeniu ogólnonarodowym.

1. Zgromadzenie Republiki może uchwalić wotum nieufności dla Rządu w związku z realizacją jego programu lub sprawą o znaczeniu ogólnonarodowym, z inicjatywy jednej czwartej ogólnej liczby deputowanych lub jakiegokolwiek klubu parlamentarnego.

2. Wnioski o uchwalenie wotum nieufności mogą być rozpatrywane nie wcześniej niż w czterdzieści osiem godzin po ich zgłoszeniu, a czas trwania debaty nie może przekroczyć trzech dni.

3. Jeżeli wniosek o uchwalenie wotum nieufności nie zostanie przyjęty, jego sygnatariusze nie mogą przedstawić drugiego wniosku w ciągu tej samej sesji parlamentarnej.

1. Dymisję Rządu powoduje:

a) rozpoczęcie nowej kadencji parlamentu;

b) przyjęcie przez Prezydenta Republiki prośby o dymisję przedstawionej przez Premiera;

c) śmierć lub długotrwałe problemy zdrowotne Premiera uniemożliwiające mu sprawowanie funkcji;

d) odrzucenie programu Rządu;

e) nieprzyjęcie wniosku o uchwalenie wotum zaufania;

f) przyjęcie wniosku o uchwalenie wotum nieufności bezwzględną większością ogólnej liczby deputowanych.

2. Prezydent Republiki może odwołać Rząd jedynie wtedy, gdy okazuje się to konieczne dla zapewnienia prawidłowego działania instytucji demokratycznych, po zasięgnięciu opinii Rady Państwa.

1. Żaden członek Rządu nie może zostać zatrzymany ani aresztowany bez zezwolenia Zgromadzenia Republiki, z wyjątkiem przypadku popełnienia przestępstwa umyślnego zagrożonego karą pozbawienia wolności, której górna granica przewyższa trzy lata oraz w przypadku zatrzymania na gorącym uczynku.

2. W przypadku wszczęcia postępowania karnego przeciwko któremuś z członków Rządu i po jego ostatecznym oskarżeniu, Zgromadzenie Republiki decyduje, czy członek Rządu powinien zostać zawieszony w sprawowaniu swoich funkcji, aby postępowanie mogło się toczyć, przy czym decyzja o zawieszeniu jest obowiązkowa w przypadku popełnienia przestępstwa określonego w ustępie poprzednim.
 
 

1.Do kompetencji Rządu w zakresie funkcji politycznych należy:

a) kontrasygnowanie aktów Prezydenta Republiki, na zasadach określonych w art. 140;

b) negocjowanie i przygotowywanie umów międzynarodowych;

c) zatwierdzanie umów międzynarodowych, których zatwierdzanie nie należy do kompetencji Zgromadzenia Republiki lub które nie zostały przedstawione Zgromadzeniu do zatwierdzenia;

d) przedstawianie Zgromadzeniu Republiki propozycji ustaw i uchwał;

e) występowanie do Prezydenta Republiki z wnioskiem o poddanie pod referendum spraw o znaczeniu ogólnonarodowym, na zasadach określonych w art. 115;

f) wyrażanie opinii w sprawie wprowadzenia stanu wojennego lub stanu wyjątkowego;

g) występowanie do Prezydenta Republiki z wnioskiem o wypowiedzenie wojny lub zawarcie pokoju;

h) przedstawianie Zgromadzeniu Republiki, na zasadach zawartych w art. 162 pkt d), rachunków państwa i innych podmiotów publicznych, wskazanych w ustawie;

i) przedstawianie Zgromadzeniu Republiki, we właściwym czasie, informacji odnoszących się do procesu budowy unii europejskiej, w celu wypełnienia postanowień zawartych w art. 161 pkt n) i w art. 163 pkt f);

j) wydawanie pozostałych aktów określonych w Konstytucji i ustawach.

2. Zatwierdzanie przez Rząd umów międzynarodowych wymaga formy dekretu.

1. Do kompetencji Rządu w zakresie funkcji ustawodawczych należy:

a) wydawanie dekretów z mocą ustawy w materiach nie zastrzeżonych dla Zgromadzenia Republiki;

b) wydawanie dekretów z mocą ustawy w materiach należących do zakresu względnej wyłączności Zgromadzenia Republiki, na podstawie jego upoważnienia;

c) wydawanie dekretów z mocą ustawy, które rozwijają, w granicach danej ustawy, zasady lub ogólne podstawy regulacji prawnych w niej zawartych.

2. Do wyłącznych kompetencji ustawodawczych Rządu należą zagadnienia związane z jego organizacją i funkcjonowaniem.

3. Dekrety z mocą ustawy przewidziane w ust. 1 pkt b) i c) muszą wyraźnie powoływać się na ustawę, która upoważnia do ich wydania lub na ustawę, w granicach której zostały wydane.

Do kompetencji Rządu, w zakresie funkcji administracyjnych, należy:

a) opracowywanie planów, na podstawie ustaw określających ich podstawowe założenia, oraz zapewnianie ich wykonania;

b) zapewnianie wykonania budżetu państwa;

c) wydawanie aktów podustawowych potrzebnych do właściwego wykonywania ustaw;

d) kierowanie służbami i działalnością administracji bezpośredniej państwa, zarówno cywilnej jak i wojskowej, sprawowanie zwierzchniego nadzoru nad administracją pośrednią oraz nadzoru nad administracją pośrednią i autonomiczną;

e) podejmowanie wszelkich czynności, których wymaga ustawa, odnośnie do urzędników i funkcjonariuszy państwa i innych publicznych osób prawnych;

f) obrona legalizmu demokratycznego;

g) podejmowanie wszelkich czynności i działań niezbędnych do rozwoju gospodarczo-społecznego i do zaspokajania potrzeb zbiorowych.

1. Do kompetencji Rady Ministrów należy:

a) określanie ogólnych kierunków polityki rządowej, a także jej realizacji;

b) decydowanie o zwróceniu się do Zgromadzenia Republiki z wnioskiem o uchwalenie wotum zaufania dla Rządu;

c) zatwierdzanie propozycji ustaw i uchwał;

d) zatwierdzanie dekretów z mocą ustawy, a także umów międzynarodowych nie rozpatrywanych przez Zgromadzenie Republiki;

e) zatwierdzanie planów;

f) zatwierdzanie aktów Rządu, które powodują wzrost lub zmniejszenie wydatków i dochodów publicznych;

g) decydowanie o innych sprawach należących zgodnie z ustawą do kompetencji Rządu albo przedstawionych przez Premiera lub któregokolwiek z ministrów.

2. Rady ministrów wyspecjalizowane przedmiotowo realizują kompetencje przyznane im przez ustawę lub powierzone przez Radę Ministrów.

1. Do kompetencji Premiera należy:

a) kierowanie ogólną polityką Rządu, koordynując i określając kierunki działania wszystkich ministrów;

b) kierowanie funkcjonowaniem Rządu i jego stosunkami o ogólnym charakterze z pozostałymi organami państwa;

c) informowanie Prezydenta Republiki o sprawach związanych z prowadzeniem wewnętrznej i zagranicznej polityki państwa;

d) sprawowanie pozostałych funkcji przyznanych mu przez Konstytucję i ustawę.

2. Do kompetencji ministrów należy:

a) wykonywanie polityki określonej dla ich ministerstw;

b) utrzymywanie stosunków o ogólnym charakterze pomiędzy Rządem a pozostałymi organami państwa, w zakresie działania każdego z ministerstw.

3. Dekrety z mocą ustawy i pozostałe dekrety Rządu są podpisywane przez Premiera i właściwych rzeczowo ministrów.

1. Sądy są organami suwerenności posiadającymi kompetencje do sprawowania wymiaru sprawiedliwości w imieniu ludu.

2. W zakresie sprawowania wymiaru sprawiedliwości do zadań sądów należy zapewnienie obrony praw oraz prawnie chronionych interesów obywateli, wymierzanie sankcji za naruszenia zasady legalizmu demokratycznego i rozstrzyganie sporów dotyczących interesów publicznych lub prywatnych.

3. W wykonywaniu swoich funkcji sądy mają prawo do pomocy ze strony innych organów władzy.

4. Ustawa może zinstytucjonalizować środki i formy pozasądowego rozstrzygania sporów.

Sądy są niezawisłe i podlegają tylko ustawie.

W sprawach przekazanych do rozstrzygnięcia sądy nie mogą stosować norm, które naruszają przepisy Konstytucji lub zasady w niej zawarte.

1. Orzeczenia sądowe z wyjątkiem rozstrzygnięć incydentalnych i porządkowych podlegają uzasadnieniu w formie określonej w ustawie.

2. Orzeczenia sądowe wiążą wszystkie podmioty publiczne i prywatne i przeważają nad decyzjami wszelkich innych władz.

3. Ustawa reguluje warunki wykonywania orzeczeń sądowych przez wszelkie władze i określa sankcje stosowane wobec osób odpowiedzialnych za ich niewykonanie.

Rozprawy sądowe są jawne, chyba że dany sąd zadecyduje inaczej, postanowieniem podlegającym uzasadnieniu, w celu zapewnienia ochrony godności osób i moralności publicznej lub zapewnienia normalnego funkcjonowania sądu.

1. Ława przysięgłych bierze udział w sądzeniu ciężkich przestępstw, z wyjątkiem terroryzmu i wysoko zorganizowanej przestępczości, w przypadkach i w składzie określonym w ustawie, w szczególności na żądanie oskarżyciela lub oskarżonego.

2. Ustawa może określić udział sędziów społecznych w sądzeniu spraw dotyczących pracy, przestępstw przeciwko zdrowiu publicznemu, drobnych przestępstw, wykonywania kar lub w innych przypadkach, w których uzasadnione jest szczególne rozważenie naruszonych wartości społecznych.

3. Ustawa może określić również udział asesorów posiadających kwalifikacje techniczne do sądzenia określonych materii.

Ustawa zapewnia adwokatom immunitety niezbędne do wykonywania ich funkcji i reguluje pomoc prawną jako element o podstawowym znaczeniu dla wymiaru sprawiedliwości.

1. Oprócz Trybunału Konstytucyjnego istnieją następujące rodzaje sądów:

a) Najwyższy Trybunał Sprawiedliwości oraz sądy powszechne pierwszej i drugiej instancji;

b) Najwyższy Trybunał Administracyjny oraz pozostałe sądy administracyjne i podatkowe;

c) Trybunał Obrachunkowy.

2. Można ustanawiać sądy morskie, polubowne oraz urzędy sędziów pokoju.

3. Ustawa określa przypadki i tryb, w jakim sądy wymienione w poprzednich ustępach mogą się konstytuować, łącznie lub oddzielnie, w sądy kompetencyjne.

4. Z zastrzeżeniem przepisów dotyczących sądów wojskowych, zabronione jest tworzenie sądów posiadających wyłączną kompetencję sądzenia określonych rodzajów przestępstw.

1. Najwyższy Trybunał Sprawiedliwości jest najwyższym organem w hierarchii sądów powszechnych; przepis ten nie narusza kompetencji należących do Trybunału Konstytucyjnego.

2. Przewodniczący Najwyższego Trybunału Sprawiedliwości jest wybierany przez sędziów wchodzących w skład Trybunału.

3. Sądami pierwszej instancji są, z reguły, sądy okręgowe ²³⁾, do których zalicza się sądy wymienione w ust. 2 artykułu następnego.

4. Sądami drugiej instancji są, z reguły, sądy apelacyjne ²⁴⁾.

5. Najwyższy Trybunał Sprawiedliwości funkcjonuje jako sąd pierwszej i drugiej instancji w przypadkach określonych w ustawie.

1. Sądy powszechne posiadają ogólną kompetencję w sprawach cywilnych i karnych oraz sprawują jurysdykcję we wszystkich sprawach nie przekazanych innym rodzajom sądów.

2. W pierwszej instancji mogą orzekać sądy o szczególnym zakresie kompetencji oraz sądy wyspecjalizowane w sądzeniu określonych spraw.

3. Do składu orzekającego sądów wszystkich instancji, które sądzą przestępstwa o charakterze ściśle wojskowym, należy jeden lub kilku sędziów wojskowych, na zasadach określonych w ustawie.

4. Sądy apelacyjne i Najwyższy Trybunał Sprawiedliwości mogą orzekać w wyspecjalizowanych wydziałach.

1. Najwyższy Trybunał Administracyjny jest najwyższym organem w hierarchii sądów administracyjnych i podatkowych; przepis ten nie narusza kompetencji należących do Trybunału Konstytucyjnego.

2. Przewodniczący Najwyższego Trybunału Administracyjnego jest wybierany spośród i przez sędziów wchodzących w skład Trybunału.

3. Do kompetencji sądów administracyjnych i podatkowych należy rozpoznawanie powództw i skarg, w celu rozstrzygania sporów wynikających ze stosunków prawnych administracyjnych lub podatkowych.

Podczas trwania stanu wojennego tworzy się sądy wojskowe posiadające kompetencję sądzenia przestępstw o charakterze ściśle wojskowym.

1. Trybunał Obrachunkowy jest najwyższym organem kontroli legalności wydatków publicznych i oceny rachunków, które ustawa poddaje jego kontroli, przy czym do kompetencji Trybunału należy, w szczególności:

a) wydawanie opinii na temat ogólnych rachunków państwa, w tym rachunków systemu zabezpieczenia społecznego;

b) wydawanie opinii na temat rachunków Regionów Autonomicznych Azorów i Madery;

c) egzekwowanie odpowiedzialności w przypadku przestępstw finansowych, na zasadach określonych w ustawie;

d) wykonywanie pozostałych kompetencji przyznanych przez ustawę.

2. Kadencja przewodniczącego Trybunału Obrachunkowego trwa cztery lata, z zastrzeżeniem przepisu art. 133 pkt m).

3. Trybunał Obrachunkowy może działać w sposób zdecentralizowany, w wydziałach regionalnych, na zasadach określonych w ustawie.

4. W Regionach Autonomicznych Azorów i Madery istnieją wydziały Trybunału Obrachunkowego, które posiadają pełny zakres kompetencji w sprawach dotyczących danego regionu, na zasadach określonych w ustawie.

1. Sędziowie sądów powszechnych tworzą jednolity korpus i posiadają jednakowy status.

2. Ustawa określa warunki i zasady powoływania ²⁵⁾ sędziów sądów powszechnych pierwszej instancji.

3. Sędziowie sądów powszechnych drugiej instancji są powoływani spośród sędziów sądów pierwszej instancji przede wszystkim na podstawie kryterium osiągnięć, w drodze konkursu, w którym uwzględnia się przebieg pracy zawodowej.

4. Powołanie do Najwyższego Trybunału Sprawiedliwości następuje w drodze konkursu, w którym uwzględnia się przebieg pracy zawodowej, otwartego dla sędziów, prokuratorów ²⁶⁾ oraz dla innych zasłużonych prawników, na zasadach określonych w ustawie.

1. Sędziowie są nieusuwalni i nie mogą być przenoszeni, zawieszani, przenoszeni w stan spoczynku lub odwoływani, z wyjątkiem przypadków przewidzianych w ustawie.

2. Sędziowie nie ponoszą odpowiedzialności za swoje orzeczenia, z wyjątkiem przypadków określonych w ustawie.

3. Sędziowie czynni zawodowo nie mogą sprawować żadnej innej funkcji publicznej lub prywatnej, z wyjątkiem działalności dydaktycznej lub naukowej w dziedzinie prawa, wykonywanej bez wynagrodzenia, na zasadach określonych w ustawie.

4. Sędziom czynnym zawodowo nie można powierzać wykonywania zadań służbowych nie związanych z działalnością sądów bez zezwolenia właściwej rady najwyższej.

5. Ustawa może ustanowić inne zakazy łączenia stanowisk z funkcją sędziego.

1. Powoływanie, przyznawanie stanowisk, przenoszenie i awansowanie sędziów sądów powszechnych oraz przeprowadzanie postępowania dyscyplinarnego należy do kompetencji Najwyższej Rady Sądownictwa, na zasadach określonych w ustawie.

2. Powoływanie, przyznawanie stanowisk, przenoszenie i awansowanie sędziów sądów administracyjnych i podatkowych oraz przeprowadzanie postępowania dyscyplinarnego należy do kompetencji właściwej rady najwyższej, na zasadach określonych w ustawie.

3. Ustawa określa zasady postępowania i kompetencje w zakresie przyznawania stanowisk, przenoszenia i awansowania oraz w zakresie prowadzenia postępowania dyscyplinarnego wobec sędziów pozostałych sądów, z zachowaniem gwarancji przewidzianych w Konstytucji.

1. Najwyższej Radzie Sądownictwa przewodniczy przewodniczący Najwyższego Trybunału Sprawiedliwości, a w jej skład wchodzi:

a) dwóch członków wyznaczonych przez Prezydenta Republiki;

b) siedmiu członków wybranych przez Zgromadzenie Republiki;

c) siedmiu sędziów wybranych spośród swojego grona, zgodnie z zasadą proporcjonalności.

2. Zasady dotyczące gwarancji dla sędziów stosuje się do wszystkich członków Najwyższej Rady Sądownictwa.

3. Ustawa może przewidywać, aby członkami Najwyższej Rady Sądownictwa byli urzędnicy wymiaru sprawiedliwości, wybrani ze swojego grona, z prawem udziału w dyskusji i głosowaniu tylko w sprawach dotyczących oceny osiągnięć zawodowych i prowadzenia postępowania dyscyplinarnego wobec urzędników wymiaru sprawiedliwości.

1. Do prokuratury należy reprezentowanie państwa i obrona interesów określonych w ustawie, a także uczestniczenie w realizacji polityki karnej określonej przez organy suwerenności oraz wszczynanie postępowania karnego w oparciu o zasadę legalizmu i obrona legalizmu demokratycznego, zgodnie z przepisem ustępu następnego oraz zasadami określonymi w ustawie.

2. Prokuratura posiada odrębny status i korzysta z autonomii, na zasadach określonych w ustawie.

3. Ustawa określa szczególne formy pomocy dla prokuratury w przypadkach przestępstw o ściśle wojskowym charakterze.

4. Prokuratorzy są urzędnikami, którzy mogą zostać pociągnięci do odpowiedzialności za swoje działania ²⁷⁾, podlegają zasadzie hierarchicznego podporządkowania, i nie mogą być przenoszeni, zawieszani, przenoszeni w stan spoczynku lub odwoływani, z wyjątkiem przypadków przewidzianych w ustawie.

5. Powoływanie, przyznawanie stanowisk, przenoszenie i awansowanie prokuratorów oraz prowadzenie postępowania dyscyplinarnego należy do kompetencji Prokuratury Generalnej Republiki.

1. Prokuratura Generalna Republiki jest najwyższym organem prokuratury; jej skład i kompetencje określa ustawa.

2. Prokuraturze Generalnej Republiki przewodniczy Prokurator Generalny Republiki; w jej skład wchodzi Rada Najwyższa Prokuratury, złożona z członków wybranych przez Zgromadzenie Republiki oraz członków wybranych przez prokuratorów ²⁸⁾ ze swojego grona.

3. Kadencja Prokuratora Generalnego Republiki trwa sześć lat, z zastrzeżeniem przepisu art. 133 pkt m).
 
 

Trybunał Konstytucyjny jest sądem, do którego szczególnej kompetencji należy sprawowanie wymiaru sprawiedliwości w sprawach natury prawno-konstytucyjnej.

1. W skład Trybunału Konstytucyjnego wchodzi trzynastu sędziów, w tym dziesięciu powołuje Zgromadzenie Republiki, a trzej sędziowie zostają dokooptowani.

2. Sześciu z sędziów powoływanych przez Zgromadzenie Republiki lub dokooptowanych musi zostać wybranych spośród sędziów innych sądów, a pozostałych wybiera się spośród prawników.

3. Kadencja sędziów Trybunału Konstytucyjnego trwa dziewięć lat, przy czym ponowne powołanie do składu Trybunału nie jest dopuszczalne.

4. Przewodniczący Trybunału Konstytucyjnego jest wybierany przez sędziów wchodzących w skład Trybunału.

5. Sędziowie Trybunału Konstytucyjnego korzystają z gwarancji niezawisłości, nieusuwalności, bezstronności i nieodpowiedzialności i podlegają takim samym zakazom łączenia stanowisk, jak sędziowie pozostałych sądów.

6. Ustawa określa immunitety oraz pozostałe zasady dotyczące statusu sędziów Trybunału Konstytucyjnego.

1. Do kompetencji Trybunału Konstytucyjnego należy badanie niezgodności z Konstytucją i ustawami, na zasadach określonych w art. 227 i następnych.

2. Do kompetencji Trybunału Konstytucyjnego należy również:

a) stwierdzanie śmierci Prezydenta Republiki i orzekanie w sprawie istnienia stałej przeszkody fizycznej uniemożliwiającej mu sprawowanie urzędu, a także stwierdzanie tymczasowej niemożności sprawowania urzędu przez Prezydenta Republiki;

b) stwierdzanie utraty urzędu przez Prezydenta Republiki, w przypadkach przewidzianych w art. 129 ust. 3 oraz w art. 130 ust. 3;

c) orzekanie jako najwyższa instancja o prawidłowości i ważności przeprowadzanych wyborów, na zasadach określonych w ustawie;

d) stwierdzanie śmierci i orzekanie w sprawie niemożności sprawowania urzędu przez któregoś z kandydatów na urząd Prezydenta Republiki, zgodnie z przepisem art. 124 ust. 3;

e) badanie legalności utworzenia partii politycznych i ich koalicji, a także orzekanie w sprawie legalności ich nazw, nazw skrótowych i symboli, oraz nakazywanie ich rozwiązania, zgodnie z zasadami określonymi w Konstytucji i w ustawie;

f) sprawowanie prewencyjnej kontroli konstytucyjności i legalności referendów ogólnokrajowych, regionalnych i lokalnych, w tym kontroli warunków koniecznych do ich przeprowadzenia;

g) orzekanie na żądanie deputowanych, na zasadach określonych w ustawie, w sprawach skarg dotyczących utraty mandatu oraz w sprawach wyborów przeprowadzanych w Zgromadzeniu Republiki i w regionalnych zgromadzeniach ustawodawczych;

h) orzekanie w sprawie skarg kwestionujących ważność wyborów lub uchwał organów partii politycznych, jeżeli w danym przypadku przysługuje skarga, na zasadach określonych w ustawie.

3. Do kompetencji Trybunału Konstytucyjnego należy także sprawowanie innych funkcji, które zostały mu przyznane w Konstytucji i w ustawie.

1. Ustawa określa zasady dotyczące siedziby, organizacji i funkcjonowania Trybunału Konstytucyjnego.

2. Ustawa może przewidywać, że Trybunał Konstytucyjny orzeka w sekcjach, z wyjątkiem przypadków abstrakcyjnej kontroli konstytucyjności i legalności.

3. Ustawa określa zasady odwoływania się do pełnego składu Trybunału Konstytucyjnego od sprzecznych orzeczeń sekcji dotyczących stosowania tej samej normy.

1. Ustrój polityczno-administracyjny właściwy dla archipelagów Azorów i Madery opiera się na ich właściwościach geograficznych, gospodarczych, społecznych i kulturowych oraz na historycznych aspiracjach autonomistycznych ludności wyspiarskiej.

2. Autonomia regionów ma na celu zapewnienie demokratycznej partycypacji obywateli, rozwoju gospodarczo-społecznego oraz popieranie i obronę interesów regionalnych, a także wzmocnienie jedności narodowej i więzi solidarności między wszystkimi Portugalczykami.

3. Regionalna autonomia polityczno-administracyjna nie narusza zasady niepodzielności suwerenności państwa i jest urzeczywistniana w ramach Konstytucji.

1. Projekty statutów polityczno-administracyjnych dla regionów autonomicznych są opracowywane przez regionalne zgromadzenia ustawodawcze i przekazywane Zgromadzeniu Republiki w celu poddania ich debacie i zaaprobowaniu.

2. Jeżeli Zgromadzenie Republiki odrzuci projekt lub wprowadzi do niego poprawki, przekazuje go właściwemu regionalnemu zgromadzeniu ustawodawczemu do oceny i wydania opinii.

3. Po wydaniu opinii, Zgromadzenie Republiki przystępuje do debaty i głosowania końcowego.

4. Zasady przewidziane w ustępach poprzednich stosuje się przy wprowadzaniu zmian do statutów.

1. Regiony autonomiczne są terytorialnymi osobami prawnymi i posiadają następujące uprawnienia, określone w ich statutach:

a) stanowienie aktów ustawodawczych przy poszanowaniu podstawowych zasad ustaw ogólnych Republiki w sprawach dotyczących specyficznych interesów regionów, jeżeli sprawy te nie zostały zastrzeżone dla kompetencji własnych organów suwerenności;

b) stanowienie aktów ustawodawczych, z upoważnienia Zgromadzenia Republiki, w sprawach dotyczących specyficznych interesów regionów, jeżeli nie należą one do kompetencji własnych organów suwerenności;

c) konkretyzowanie, stosownie do specyficznych interesów regionów, ustaw podstawowych, w materiach nie zastrzeżonych dla Zgromadzenia Republiki, a także w materiach przewidzianych w art. 165 ust. 1 pkt f), g), h), n), t) i u);

d) wydawanie aktów podustawowych w celu wykonania ustawodawstwa regionalnego oraz ustaw ogólnych uchwalonych przez organy suwerenności, jeżeli ustawy te nie zastrzegają kompetencji do stanowienia aktów podustawowych w tym zakresie dla tych organów;

e) korzystanie z prawa inicjatywy w sprawie statutów zgodnie z art. 226;

f) korzystanie z prawa inicjatywy ustawodawczej, zgodnie z art. 167 ust. 1, poprzez przedstawianie Zgromadzeniu Republiki propozycji ustaw i propozycji poprawek do ustaw;

g) sprawowanie władzy wykonawczej w zakresie swoich uprawnień;

h) zarządzanie i dysponowanie swoim majątkiem oraz dokonywanie czynności prawnych i podpisywanie umów, jeżeli przemawia za tym ich interes;

i) wykonywanie własnego władztwa daninowego, na zasadach określonych w ustawie, oraz przystosowywanie narodowego systemu podatkowego do specyfiki regionów, na zasadach określonych w ustawie ramowej uchwalonej przez Zgromadzenie Republiki;

j) dysponowanie, na zasadach określonych w statutach i w ustawie o finansach regionów autonomicznych, dochodami z podatków pobranych lub administrowanych przez regiony, a także dysponowanie udziałem w dochodach podatkowych państwa, ustalonym zgodnie z zasadą zapewniania rzeczywistej solidarności narodowej, oraz dysponowanie innymi przyznanymi dochodami i przeznaczanie ich na pokrycie swoich wydatków.

l) tworzenie i znoszenie jednostek władzy lokalnej oraz zmienianie ich obszaru, na zasadach określonych w ustawie;

m) sprawowanie nadzoru nad jednostkami władzy lokalnej;

n) nadawanie miejscowościom statusu miasteczka ²⁹⁾ lub miasta ³⁰⁾;

o) kontrolowanie służb, zakładów publicznych i przedsiębiorstw publicznych i znacjonalizowanych, jeżeli prowadzą one działalność wyłącznie lub w przeważającej mierze w danym regionie, oraz w innych przypadkach uzasadnionych interesem regionalnym;

p) przyjmowanie planu rozwoju gospodarczego i społecznego, budżetu regionalnego i rachunków regionu oraz uczestniczenie w opracowywaniu planów ogólnopaństwowych;

q) określanie czynów stanowiących wykroczenia porządkowe, bez uszczerbku dla przepisu art. 165 ust. 1 pkt d);

r) uczestniczenie w określaniu i wykonywaniu polityki podatkowej, pieniężnej i finansowej oraz polityki w zakresie wymiany walut, tak aby zapewnić regionalną kontrolę środków płatniczych znajdujących się w obiegu i finansowanie inwestycji niezbędnych do rozwoju gospodarczo-społecznego danego regionu;

s) uczestniczenie w określaniu polityki dotyczącej wód terytorialnych, wyłącznej strefy ekonomicznej i przyległego dna morskiego;

t) uczestniczenie w negocjacjach traktatów i umów międzynarodowych, które dotyczą ich bezpośrednio, a także w korzyściach z nich wypływających;

u) nawiązywanie współpracy z innymi zagranicznymi podmiotami regionalnymi i uczestniczenie w organizacjach, których celem jest szerzenie dialogu i współpracy międzyregionalnej, zgodnie z kierunkami ustalonymi przez organy suwerenności, właściwymi w zakresie polityki zagranicznej;

v) wypowiadanie się z własnej inicjatywy lub w wyniku zasięgnięcia opinii przez organy suwerenności, w sprawach należących do kompetencji tych organów i dotyczących regionów, a także wypowiadanie się na temat stanowiska Państwa Portugalskiego w zakresie procesów integracji europejskiej w sprawach dotyczących specyficznych interesów regionów;

x) uczestniczenie w procesie integracji europejskiej poprzez przedstawicielstwa we właściwych instytucjach regionalnych i delegacje uczestniczące w procesach podejmowania decyzji wspólnotowych w sprawach dotyczących specyficznych interesów regionów.

2. Do propozycji ustaw upoważniających należy dołączyć wstępne projekty regionalnych dekretów ustawodawczych, które mają zostać wydane na podstawie danej ustawy, przy czym do ustaw upoważniających stosuje się przepisy art. 165 ust. 2 i 3.

3. Upoważnienia, o których mowa w ustępie poprzednim, tracą moc prawną wraz z końcem kadencji lub rozwiązaniem Zgromadzenia Republiki lub regionalnego zgromadzenia ustawodawczego, któremu zostały udzielone.

4. Regionalne dekrety ustawodawcze przewidziane w ust. 1 pkt b) i c) niniejszego artykułu muszą wyraźnie powoływać się na właściwe ustawy upoważniające lub ustawy podstawowe, przy czym do dekretów stosuje się odpowiednio przepisy art. 169.

Dla celów przepisów art. 112 ust. 4 i art. 227 ust. 1 pkt a) - c), do spraw dotyczących specyficznych interesów regionów autonomicznych należy w szczególności:

a) podnoszenie wartości zasobów ludzkich i jakości życia;

b) dziedzictwo kulturowe i twórczość kulturalna;

c) ochrona środowiska i równowaga ekologiczna;

d) ochrona przyrody i zasobów naturalnych, a także zdrowia publicznego, zdrowotności zwierząt i roślin;

e) rozwój rolnictwa i rybołówstwa;

f) zasoby wodne, mineralne, źrodła oraz energia produkowana lokalnie;

g) wykorzystywanie gleb, mieszkalnictwo, urbanistyka i zagospodarowanie przestrzenne;

h) drogi, ruch drogowy i lądowe środki transportu;

i) infrastruktura oraz transport morski i powietrzny między wyspami;

j) rozwój handlu i przemysłu;

l) turystyka, kultura ludowa i rzemiosło;

m) sport;

n) organizacja administracji regionalnej i służb wchodzących w jej skład;

o) inne sprawy, które dotyczą wyłącznie danego regionu lub które odgrywają szczególną rolę w danym regionie.

1. Organy suwerenności zapewniają, we współpracy z organami regionalnymi, rozwój gospodarczy i społeczny regionów autonomicznych, mając na uwadze w szczególności wyrównanie różnic wynikających z położenia wyspowego regionów.

2. Organy suwerenności zasięgają opinii regionalnych organów władzy w każdej sprawie należącej do ich kompetencji, dotyczącej regionów autonomicznych.

3. Stosunki finansowe między Republiką a regionami autonomicznymi są uregulowane w ustawie przewidzianej w art. 164 pkt t).

1. Państwo jest reprezentowane w każdym z regionów autonomicznych przez Ministra Republiki, powoływanego i odwoływanego przez Prezydenta Republiki, na wniosek Rządu, po zasięgnięciu opinii Rady Państwa.

2. Z wyjątkiem przypadku odwołania, kadencja Ministra Republiki trwa tyle samo, co kadencja Prezydenta Republiki i kończy się wraz z objęciem urzędu przez nowego Ministra Republiki.

3. Minister Republiki z upoważnienia Rządu może otrzymać tymczasowo kompetencje w zakresie nadzoru nad służbami państwowymi w danym regionie.

4. W przypadku opróżnienia urzędu, a także podczas nieobecności oraz w przypadku zaistnienia przeszkód w sprawowaniu urzędu, Ministra Republiki zastępuje przewodniczący regionalnego zgromadzenia ustawodawczego.

1. Organami władzy każdego z regionów są regionalne zgromadzenie ustawodawcze i rząd regionalny.

2. Regionalne zgromadzenie ustawodawcze wybierane jest w wyborach powszechnych, bezpośrednich i w głosowaniu tajnym, zgodnie z zasadą proporcjonalności.

3. Rząd regionalny ponosi odpowiedzialność polityczną przed regionalnym zgromadzeniem ustawodawczym, a jego przewodniczący jest powoływany przez Ministra Republiki, przy uwzględnieniu wyników wyborów.

4. Minister Republiki powołuje i odwołuje pozostałych członków rządu regionalnego, na wniosek jego przewodniczącego.

5. Do wyłącznej kompetencji rządu regionalnego należą sprawy dotyczące jego własnej organizacji i funkcjonowania.

6. Status osób wchodzących w skład organów władzy regionów autonomicznych określają statuty polityczno-administracyjne każdego z regionów.

1. Do wyłącznych kompetencji regionalnego zgromadzenia ustawodawczego należy korzystanie z uprawnień określonych w art. 227 ust. 1 pkt a), b) i c), druga część pkt d), pkt f), pierwsza część pkt i) oraz pkt l), n) i q), a także uchwalanie budżetu regionalnego, planu rozwoju gospodarczego i społecznego oraz rachunków regionu, a także przystosowywanie ogólnopaństwowego systemu podatkowego do specyfiki regionu.

2. Do kompetencji regionalnego zgromadzenia ustawodawczego należy przedstawianie propozycji referendów regionalnych zarządzanych przez Prezydenta Republiki, w których obywatele posiadający prawo wybierania, ujęci w spisie wyborców na danym terytorium, wypowiadają się bezpośrednio i w sposób wiążący w sprawach dotyczących specyficznych interesów regionu, przy czym przepisy art. 115 stosuje się odpowiednio.

3 Do kompetencji regionalnego zgromadzenia ustawodawczego należy opracowywanie i przyjmowanie swojego regulaminu, zgodnie z zasadami określonymi w Konstytucji i w statucie polityczno-administracyjnym danego regionu.

4. Do regionalnego zgromadzenia ustawodawczego oraz wchodzących w jego skład klubów parlamentarnych stosuje się odpowiednio przepisy art. 175 pkt c), art. 178 ust. 1, 2 i 3 oraz przepisy art. 179 z wyjątkiem ust. 3 pkt e) i f) i ust. 4, a także art. 180, z wyjątkiem ust. 2 pkt b).

1. Do kompetencji Ministra Republiki należy podpisywanie i zarządzanie opublikowania regionalnych dekretów ustawodawczych oraz regionalnych dekretów wykonawczych.

2. W ciągu piętnastu dni liczonych od dnia otrzymania dekretu regionalnego zgromadzenia ustawodawczego przekazanego do podpisania, lub od opublikowania orzeczenia Trybunału Konstytucyjnego, w którym nie stwierdza się niekonstytucyjności norm w nim zawartych, Minister Republiki podpisuje dekret lub stosuje prawo weta, zwracając się w umotywowanym orędziu o ponowne rozpatrzenie danego aktu.

3. Jeżeli regionalne zgromadzenie ustawodawcze potwierdzi głosowanie bezwzględną większością ogólnej liczby swoich członków, Minister Republiki podpisuje akt w ciągu ośmiu dni od jego otrzymania.

4. W ciągu dwudziestu dni liczonych od dnia otrzymania dekretu rządu regionalnego przekazanego do podpisania, Minister Republiki podpisuje dekret lub odmawia jego podpisania, komunikując rządowi regionalnemu na piśmie uzasadnienie odmowy; w przypadku odmowy rząd regionalny może przekształcić dekret w propozycję przedstawioną regionalnemu zgromadzeniu ustawodawczemu.

5. Minister Republiki korzysta ponadto z prawa weta zgodnie z art. 278 i art. 279.

1. Organy władzy regionów autonomicznych mogą zostać rozwiązane przez Prezydenta Republiki, po zasięgnięciu opinii Zgromadzenia Republiki i Rady Państwa, w przypadku poważnych naruszeń Konstytucji.

2. W przypadku rozwiązania organów regionalnych, władzę w regionie sprawuje Minister Republiki.

1. Demokratyczna organizacja państwa obejmuje istnienie jednostek władzy lokalnej.

2. Jednostki władzy lokalnej są terytorialnymi osobami prawnymi i posiadają organy przedstawicielskie, które dążą do realizacji interesów ludności lokalnej.

1. Na kontynencie jednostkami władzy lokalnej są parafie ³²⁾, gminy ³³⁾ i regiony administracyjne.

2. Regiony autonomiczne Azorów i Madery obejmują parafie i gminy.

3. W wielkich okręgach miejskich i na wyspach ustawa może ustanowić inne formy organizacji władzy terytorialnej, zgodnie z ich specyficznymi warunkami.

4. Podział administracyjny terytorium określa ustawa.

1. Uprawnienia i organizację jednostek władzy lokalnej, a także kompetencje ich organów reguluje ustawa, zgodnie z zasadą decentralizacji administracyjnej.

2. Do kompetencji zgromadzenia jednostki władzy lokalnej należy wykonywanie uprawnień przyznanych w ustawie, w tym przyjmowanie założeń planu i budżetu.

3. Oddziały policji gminnych współpracują w utrzymywaniu porządku publicznego i ochronie wspólnot lokalnych.
 
 

1. Jednostki władzy lokalnej posiadają własny majątek i własne finanse.

2. System finansów lokalnych jest określony przez ustawę i ma na celu sprawiedliwy podział dochodów publicznych przez państwo i jednostki władzy lokalnej, a także wyrównanie różnic w niezbędnym zakresie między jednostkami terytorialnymi tego samego stopnia.

3. Dochody własne jednostek władzy lokalnej obejmują obowiązkowo dochody pochodzące z zarządzania własnym majątkiem i dochody pobrane za korzystanie z ich służb.

4. Jednostki władzy lokalnej mogą korzystać z władztwa daninowego, w przypadkach i na zasadach przewidzianych w ustawie.

1. Organizacja jednostek władzy lokalnej obejmuje zgromadzenie wybrane w wyborach, posiadające uprawnienia uchwałodawcze i kolegialny organ wykonawczy odpowiedzialny przed zgromadzeniem.

2. Zgromadzenie jest wybierane w wyborach powszechnych, bezpośrednich i w głosowaniu tajnym przez obywateli ujętych w spisie wyborców na terenie danej jednostki, zgodnie z zasadą proporcjonalności.

3. Kolegialny organ wykonawczy składa się z odpowiedniej liczby członków; przewodniczącym zostaje kandydat zajmujący pierwsze miejsce na liście, na którą oddano najwięcej głosów w wyborach do zgromadzenia lub do organu wykonawczego, zależnie od rozwiązania przyjętego w ustawie, która reguluje również procedurę wyborczą, warunki powoływania i rozwiązywania organów oraz zasady ich funkcjonowania.

4. Kandydatów w wyborach organów jednostek władzy lokalnej mogą zgłaszać, na zasadach określonych w ustawie, partie polityczne występujące oddzielnie lub tworzące koalicje oraz grupy obywateli posiadających prawo wybierania.

1. Jednostki władzy lokalnej mogą poddać pod referendum, w którym biorą udział obywatele posiadający prawo wybierania w danej jednostce, sprawy należące do kompetencji swoich organów, w przypadkach, na zasadach oraz ze skutkiem prawnym określonymi w ustawie.

2. Ustawa może przyznać prawo wystąpienia z inicjatywą referendum obywatelom posiadającym prawo wybierania.

Jednostki władzy lokalnej posiadają własne uprawnienia do stanowienia aktów podustawowych w granicach określonych w Konstytucji, w ustawach i aktach podustawowych jednostek władzy lokalnej stopnia wyższego lub władz nadzorczych.

1. Nadzór administracyjny nad jednostkami władzy lokalnej polega na kontroli przestrzegania prawa przez organy jednostek władzy lokalnej i jest sprawowany w przypadkach i w formach przewidzianych w ustawie.

2. Zastosowanie środków nadzoru ograniczających autonomię lokalną jest poprzedzone konsultacją z organem jednostki władzy lokalnej, na zasadach określonych w ustawie.

3. Rozwiązanie organów jednostek władzy lokalnej może nastąpić jedynie z powodu działań lub zaniechań stanowiących poważne naruszenia prawa.

1. Jednostki władzy lokalnej zatrudniają własny personel, na zasadach określonych w ustawie.

2. Do urzędników administracji lokalnej stosuje się odpowiednio regulacje dotyczące urzędników i funkcjonariuszy państwowych, na zasadach określonych w ustawie.

3. Ustawa określa formy pomocy technicznej i kadrowej dla jednostek władzy lokalnej ze strony państwa, nie naruszając ich autonomii.

Organami przedstawicielskimi parafii są zgromadzenie parafii i komitet parafii ³⁵⁾.

1. Zgromadzenie parafii jest organem stanowiącym parafii.

2. Ustawa może postanowić, że w parafiach o niewielkiej liczbie ludności zgromadzenie parafii zostaje zastąpione przez ogólne zebranie obywateli posiadających prawo wybierania.

Komitet parafii jest kolegialnym organem wykonawczym parafii.

Parafie mogą łączyć się w zrzeszenia, na zasadach określonych w ustawie, w celu administrowania wspólnymi sprawami.

Zgromadzenie parafii może przekazać organizacjom mieszkańców wykonywanie zadań administracyjnych, których realizacja nie wymaga władztwa publicznego.

Tworzenie lub znoszenie gmin, a także zmiana ich terytorium następuje w drodze ustawy, po konsultacji z zainteresowanymi organami jednostek władzy lokalnej.

Organami przedstawicielskimi gminy są zgromadzenie gminne i izba gminna.

Zgromadzenie gminne jest organem stanowiącym gminy i składa się z członków wybranych w wyborach bezpośrednich w liczbie większej niż liczba przewodniczących komitetów parafii danej gminy, którzy również wchodzą w jego skład.

Izba gminna jest kolegialnym organem wykonawczym gminy.

Gminy mogą łączyć się w zrzeszenia i federacje, aby administrować wspólnymi sprawami, przy czym ustawa może przyznać zrzeszeniom i federacjom własne zadania i kompetencje.

1. Gminy mają prawo do udziału w dochodach z podatków bezpośrednich, na zasadach określonych w ustawie.

2. Gminy posiadają własne dochody z danin publicznych, na zasadach określonych w ustawie.

Regiony administracyjne tworzy się równocześnie w drodze ustawy, która określa ich zakres działania oraz skład, kompetencje i zasady funkcjonowania ich organów, przy czym ustawa może różnicować regulacje prawne dotyczące każdego z nich.

1. Ustanowienie konkretne regionów administracyjnych poprzez przyjęcie ustawy tworzącej poszczególne regiony, jest uzależnione od ustawy przewidzianej w artykule poprzednim oraz od zatwierdzenia w drodze głosowania przez większość obywateli posiadających prawo wybierania, którzy wezmą udział w bezpośredniej konsultacji o zasięgu ogólnopaństwowym i dotyczącej każdego z terytoriów regionalnych.

2. Jeżeli większość obywateli posiadających prawo wybierania uczestnicząca w głosowaniu nie odpowie pozytywnie na pytanie o zasięgu ogólnopaństwowym dotyczące konkretnego ustanowienia regionów administracyjnych, odpowiedzi na pytania dotyczące każdego z regionów nie pociągają za sobą żadnych skutków.

3. Konsultacja obywateli posiadających prawo wybierania przewidziana w ustępach poprzednich odbywa się w warunkach i na zasadach określonych w ustawie organicznej, na podstawie decyzji Prezydenta Republiki podjętej na wniosek Zgromadzenia Republiki, przy czym postanowienia art. 115 stosuje się odpowiednio.

Regionom administracyjnym powierza się, w szczególności, kierowanie służbami publicznymi oraz zadania w zakresie koordynacji i pomocy gminom w ich w działalności, przy poszanowaniu autonomii gmin i bez ograniczania ich uprawnień.

Regiony administracyjne opracowują plany regionalne i uczestniczą w opracowywaniu planów ogólnopaństwowych.

Organami przedstawicielskimi regionów administracyjnych są zgromadzenie regionalne i komitet regionalny ³⁶⁾.

Zgromadzenie regionalne jest organem stanowiącym regionu; w jego skład wchodzą członkowie wybrani w wyborach bezpośrednich, a także, w liczbie mniejszej niż liczba tych pierwszych, członkowie wybrani w wyborach opartych na zasadzie proporcjonalności i najwyższej średniej d’Hondta przez ciało wyborcze złożone z członków zgromadzeń gminnych, z tego samego obszaru, wybranych w wyborach bezpośrednich.

Komitet regionalny jest kolegialnym organem wykonawczym regionu.

W każdym regionie Rada Ministrów może powołać przedstawiciela Rządu, którego zakres działania obejmuje również jednostki władzy lokalnej na danym obszarze.

1. W celu pogłębienia udziału ludności w lokalnej działalności administracyjnej mogą być tworzone organizacje mieszkańców zamieszkałych na obszarze mniejszym niż parafia.

2. Zgromadzenie parafii, z własnej inicjatywy lub na wniosek komisji mieszkańców albo znaczącej liczby mieszkańców, określa obszary działania organizacji wymienionych w ustępie poprzednim i rozstrzyga ewentualne spory stąd wynikłe.

1. Struktura organizacji mieszkańców jest określona w ustawie; obejmuje ona zgromadzenie mieszkańców i komitet mieszkańców.

2. Zgromadzenie mieszkańców składa się z osób zamieszkałych i ujętych w spisie mieszkańców danej parafii.

3. Komitet mieszkańców wybierany jest w głosowaniu tajnym przez zgromadzenie mieszkańców i może zostać przez nie swobodnie odwołany.

1. Organizacje mieszkańców mają prawo do:

a) składania petycji do jednostek władzy lokalnej w sprawach administracyjnych dotyczących mieszkańców;

b) udziału, bez prawa głosowania, poprzez swoich przedstawicieli, w zgromadzeniu parafii.

2. Do organizacji mieszkańców należy realizacja zadań powierzonych przez ustawę lub przekazanych przez organy parafii.

1. Administracja publiczna dąży do realizacji interesu publicznego przy poszanowaniu praw oraz prawnie chronionych interesów obywateli.

2. Organy i urzędnicy administracyjni podlegają Konstytucji i ustawie i powinni, wykonując swoje funkcje, działać w zgodzie z zasadami równości, proporcjonalności, sprawiedliwości, bezstronności i dobrej wiary.

1. Administracja publiczna jest zorganizowana w taki sposób, aby zapobiec biurokratyzacji, przybliżyć służby administracyjne do ludności i zapewnić udział zainteresowanych w rzeczywistym zarządzaniu tymi służbami, w szczególności poprzez zrzeszenia publiczne, organizacje mieszkańców i inne formy przedstawicielstwa demokratycznego.

2. W celu urzeczywistnienia przepisu ustępu poprzedniego, ustawa wprowadzi odpowiednie formy decentralizacji i dekoncentracji administracji, nie naruszając przy tym koniecznej skuteczności i jedności działania administracji ani uprawnień właściwych organów w zakresie kierownictwa, zwierzchniego nadzoru oraz nadzoru.

3. Ustawa może tworzyć niezależne organy administracyjne.

4. Zrzeszenia publiczne mogą być tworzone jedynie w celu zaspokojenia szczególnych potrzeb i nie mogą sprawować funkcji należących do związków zawodowych, a ich wewnętrzna organizacja powinna opierać się na poszanowaniu praw ich członków i na demokratycznym wyłanianiu ich organów.

5. Procedura administracyjna będzie przedmiotem odrębnej ustawy, która zapewni racjonalizację środków podejmowanych przez poszczególne służby i udział obywateli w podejmowaniu decyzji i uchwał, które ich dotyczą.

6. Jednostki prywatne, które wykonują uprawnienia publiczne, mogą podlegać kontroli administracyjnej na zasadach określonych w ustawie.

1. Obywatele mają prawo do uzyskiwania od administracji informacji o stanie rozpatrywania spraw, które dotyczą ich bezpośrednio, a także prawo do poznania definitywnych rozstrzygnięć w tych sprawach.

2. Obywatele mają także prawo dostępu do archiwów i rejestrów administracyjnych, zgodnie z przepisami ustaw dotyczących bezpieczeństwa wewnętrznego i zewnętrznego, postępowania przygotowawczego oraz ochrony intymności życia prywatnego.

3. Akty administracyjne są doręczane zainteresowanym w trybie przewidzianym w ustawie i wymagają dokładnego i zrozumiałego uzasadnienia, jeżeli dotykają praw lub prawnie chronionych interesów.

4. Administrowanym zapewnia się skuteczną ochronę sądową ich praw lub prawnie chronionych interesów, która obejmuje w szczególności uznanie tych praw i interesów, prawo do zaskarżania wszelkich aktów administracyjnych, które je naruszają, niezależnie od ich formy, określenie sposobu wykonania aktów administracyjnych prawnie nakazanych i przyjęcie odpowiednich środków ochronnych.

5. Obywatele mają również prawo do zaskarżania norm administracyjnych skutecznych na zewnątrz administracji, jeżeli naruszają one ich prawa lub prawnie chronione interesy.

6. Dla urzeczywistnienia przepisów ust. 1 i 2 ustawa określi maksymalny termin odpowiedzi ze strony administracji.

1. Wykonując swoje funkcje, pracownicy administracji publicznej oraz pozostali funkcjonariusze państwa i innych podmiotów publicznych służą wyłącznie interesowi publicznemu, określonemu zgodnie z ustawą przez właściwe organy administracji.

2. Pracownicy administracji publicznej oraz pozostali funkcjonariusze państwa i innych podmiotów publicznych nie mogą być dyskryminowani ani uprzywilejowani z powodu korzystania z któregokolwiek z praw politycznych przewidzianych w Konstytucji, a w szczególności z powodu przynależności partyjnej.

3. W postępowaniu dyscyplinarnym podejrzanemu gwarantuje się prawo do wysłuchania i prawo do obrony.

4. Zakazuje się łączenia stanowisk lub urzędów publicznych, z wyjątkiem przypadków wyraźnie dozwolonych w ustawie.

5. Ustawa określa zakazy łączenia stanowisk lub urzędów publicznych z innymi zajęciami.

Ustawa może ustanowić ograniczenia prawa do wypowiedzi, zgromadzeń, manifestacji, zrzeszania i prawa do zbiorowych petycji oraz biernego prawa wyborczego w odniesieniu do wojskowych i funkcjonariuszy zmilitaryzowanych wchodzących w skład stałych kadr w służbie czynnej, a także funkcjonariuszy służb i sił bezpieczeństwa, w niezbędnym zakresie, określonym przez wymagania pełnionych funkcji.

1. Funkcjonariusze państwa oraz innych podmiotów publicznych ponoszą odpowiedzialność cywilną, karną i dyscyplinarną za działania lub zaniechania, których dopuścili się podczas sprawowania swoich funkcji i z powodu ich sprawowania, jeżeli zostały naruszone prawa lub prawnie chronione interesy obywateli, przy czym wszczęcie i prowadzenie postępowania w żadnym stadium nie może zależeć od zezwolenia przełożonego.

2. Wyklucza się pociągnięcie do odpowiedzialności urzędnika lub funkcjonariusza, który wypełnia rozkazy lub polecenia dotyczące wykonywania służby, pochodzące od jego prawowitego przełożonego, jeżeli uprzednio domagał on się lub żądał ich przekazania lub potwierdzenia na piśmie.

3. Obowiązek posłuszeństwa przestaje obowiązywać za każdym razem, gdy wykonanie rozkazów lub poleceń pociąga za sobą popełnienie przestępstwa.

4. Ustawa reguluje zasady, na jakich państwu i pozostałym podmiotom publicznym przysługują roszczenia regresowe wobec osób wchodzących w skład ich organów, urzędników i funkcjonariuszy.

1. Do funkcji policji należy obrona legalizmu demokratycznego oraz zapewnienie bezpieczeństwa wewnętrznego i praw obywateli.

2. Środki policyjne są przewidziane w ustawie, a ich stosowanie nie powinno wykraczać poza absolutnie niezbędny zakres.

3. Zapobieganie przestępstwom, w tym przestępstwom przeciwko bezpieczeństwu państwa, może mieć miejsce wyłącznie przy przestrzeganiu ogólnych zasad obowiązujących policję, przy poszanowaniu praw, wolności i gwarancji obywateli.

4. Ustawa określa zasady funkcjonowania sił bezpieczeństwa, przy czym organizacja każdej z nich jest jednolita na całym terytorium państwowym.
 
 

1. Obowiązkiem państwa jest zapewnienie obrony narodowej.

2. Obrona narodowa ma na celu zapewnienie ochrony niepodległości narodowej, integralności terytorium oraz wolności i bezpieczeństwa ludności przed wszelką agresją lub zagrożeniem zewnętrznym, przy poszanowaniu porządku konstytucyjnego, instytucji demokratycznych oraz umów międzynarodowych.

1. Najwyższej Radzie Obrony Narodowej przewodniczy Prezydent Republiki; jej skład, określony przez ustawę, obejmuje członków wybranych przez Zgromadzenie Republiki.

2. Najwyższa Rada Obrony Narodowej jest organem doradczym w sprawach dotyczących obrony narodowej oraz organizacji, funkcjonowania i dyscypliny Sił Zbrojnych i może korzystać z kompetencji administracyjnych przyznanych jej w ustawie.

1. Do zadań Sił Zbrojnych należy wojskowa obrona Republiki.

2. Siły Zbrojne składają się wyłącznie z obywateli portugalskich; ich organizacja jest jednolita na całym terytorium państwowym.

3. Siły Zbrojne podlegają właściwym organom suwerenności, na zasadach określonych w Konstytucji i w ustawie.

4. Siły Zbrojne służą ludowi portugalskiemu, są całkowicie bezpartyjne, a ich jednostki nie mogą wykorzystywać swojej broni, swoich pozycji lub swoich funkcji do jakiejkolwiek interwencji politycznej.

5. Do zadań Sił Zbrojnych należy wywiązywanie się z międzynarodowych zobowiązań Państwa Portugalskiego w zakresie działań wojskowych i udział w misjach humanitarnych i pokojowych podejmowanych przez organizacje międzynarodowe, których Portugalia jest członkiem, na zasadach określonych w ustawie.

6. Siłom Zbrojnym można powierzać, na zasadach określonych w ustawie, obowiązek współpracy w misjach obrony cywilnej, w realizacji zadań związanych z zaspokajaniem podstawowych potrzeb i poprawą jakości życia ludności oraz w działaniach kooperacyjnych techniczno-wojskowych w zakresie polityki narodowej dotyczącej kooperacji.

7. Ustawy o stanie wojennym i stanie wyjątkowym określają warunki użycia Sił Zbrojnych w takich przypadkach.

1. Obrona Ojczyzny jest podstawowym prawem i podstawowym obowiązkiem wszystkich Portugalczyków.

2. Ustawa reguluje służbę wojskową, określa jej formy, jej obowiązkowy lub ochotniczy charakter, czas jej trwania i zakres obowiązków w odbywanej służbie.

3. Obywatele podlegający, zgodnie z ustawą, obowiązkowi odbycia służby wojskowej i uznani za niezdolnych do służby wojskowej z bronią w ręku, odbywają służbę wojskową bez broni lub służbę cywilną odpowiednią do swojej sytuacji.

4. Osoby podlegające, zgodnie z ustawą, obowiązkowi służby wojskowej, którym przekonania nie pozwalają na jej odbycie, odbywają służbę cywilną o czasie trwania i stopniu trudności podobnym do służby wojskowej z bronią w ręku.

5. Służba cywilna może zostać ustanowiona jako alternatywa lub uzupełnienie służby wojskowej i może zostać uznana przez ustawę za obowiązkową dla obywateli nie podlegających obowiązkom wojskowym.

6. Żaden obywatel nie może zachować lub otrzymać zatrudnienia na stanowisku państwowym lub stanowiska w innym podmiocie publicznym, jeżeli uchyli się od wypełnienia obowiązku służby wojskowej lub obowiązkowej służby cywilnej.

7. Żaden obywatel nie może być dyskryminowany przy przyznawaniu stanowisk, realizacji świadczeń socjalnych lub w stałym zatrudnieniu z powodu odbywania służby wojskowej lub obowiązkowej służby cywilnej.

¹³⁾ W oryginale: "Tribunal Constutucional".

¹⁴⁾ W oryginale: " Ministro da República".

¹⁵⁾ W oryginale: "Comissăo Permanente".

¹⁶⁾ W oryginale: " Supremo Tribunal de Justiça".

¹⁷⁾ W oryginale: "Procurador-Geral da República".

¹⁸⁾ W oryginale: " Conselho Superior de Defesa Nacional".

¹⁹⁾ Dekret - oznacza m.in.ustawę lub inny akt prawny przekazany Prezydentowi Republiki do promulgacji.

²⁰⁾ W oryginale: "Conselho Superior do Ministério Público".

²¹⁾ W oryginale: "Ministério Público".

²²⁾ Sędziów i prokuratorów - w oryginale: "magistrados".

²³⁾ W oryginale: "Tribunais de comarca".

²⁴⁾ W oryginale: "Tribunais da Relaçăo".

²⁵⁾ W oryginale: "recrutamento", dosł. rekrutacja.

²⁶⁾ W oryginale: "magistrados judiciais e do Ministério Público".

²⁷⁾ Urzędnicy, którzy mogą zostać pociągnięci do odpowiedzialności za swoje działania - "magistrados responsá veis".

²⁸⁾ W oryginale: "magistrados do Ministério Público".

²⁹⁾ W oryginale: "vila".

³⁰⁾ W oryginale: "cidade".

³¹⁾ W oryginale: "autarquias locais".

³²⁾ W oryginale: "freguesia"

³³⁾ W oryginale: "município".

³⁴⁾ W oryginale: "junta da freguesia".

³⁵⁾ W oryginale: "câ mara municipal".

³⁶⁾ W oryginale: "junta regional".