Konstytucja Republiki Południowej Afryki - Rodział 10
Rozdział 10
ADMINISTRACJA PUBLICZNA
195. Podstawowe wartości i zasady
wiążące administrację publiczną
1. Administracja publiczna kieruje się demokratycznymi wartościami i zasadami zawartymi w Konstytucji, a w szczególności:
a. Promowania i utrzymywania wysokiego poziomu etyki zawodowej.
b. Promowania gospodarnego, oszczędnego i efektywnego wykorzystywania środków.
c. Ukierunkowania administracji publicznej na rozwój.
d. Świadczenia usług zgodnie z zasadami bezstronności, sprawiedliwości, słuszności i bez uprzedzeń.
e. Zaspokajania potrzeb ludności i zachęcania obywateli do udziału w kształtowaniu polityki.
f. Ponoszenia odpowiedzialności przez administrację publiczną.
g. Dbałości o przejrzystość poprzez zapewnienie obywatelom aktualnej, dostępnej i dokładnej informacji.
h. Dbałości o odpowiednie zarządzanie zasobami ludzkimi oraz sprzyjanie rozwojowi kariery zawodowej w celu maksymalnego wykorzystania potencjału ludzkiego.
i. Odzwierciedlania przez administrację publiczną w szerokim zakresie ludności Południowej Afryki; opierania zasad zatrudniania i zarządzania personelem na zdolnościach, obiektywizmie, sprawiedliwości oraz potrzebie wyrównania naruszeń równowagi, w celu osiągnięcia szerokiej reprezentacji.
2. Powyższe zasady stosuje się do:
a. administracji na wszystkich szczeblach władzy;
b. organów państwowych oraz
c. przedsiębiorstw publicznych.
3. Prawodawstwo ogólnokrajowe gwarantuje umacnianie wartości i zasad wymienionych w ust. 1.
4. Powoływanie pewnej liczby osób na stanowiska w administracji publicznej na podstawie kryteriów politycznych nie jest zabronione, ale prawodawstwo ogólnokrajowe określa zasady takiego obsadzania stanowisk w służbach publicznych.
5. Prawodawstwo normujące administrację publiczną może różnicować poszczególne sektory, działy administracji lub instytucje.
6. Istota i zadania poszczególnych sektorów, działów administracji lub instytucji administracji publicznej są istotnymi czynnikami branymi pod uwagę w prawodawstwie normującym administrację publiczną.
1. Ustanawia się jednolitą Komisję Służby Publicznej dla Republiki.
2. Komisja jest niezależna i bezstronna; wykonuje swoje kompetencje i realizuje zadania bezstronnie i obiektywnie w celu zachowania skutecznej i sprawnej administracji publicznej oraz wysokiego poziomu etyki zawodowej w służbie publicznej. Działalność Komisji reguluje prawodawstwo ogólnokrajowe.
3. Pozostałe organy państwowe, za pomocą środków prawodawczych i innych środków, wspomagają i chronią Komisję w celu zapewnienia jej niezależności, bezstronności, godności i skuteczności. Żadna osoba ani organ państwowy nie mogą ingerować w funkcjonowanie Komisji.
4. Do kompetencji i zadań Komisji należy:
a. umacnianie wartości i zasad określonych w art. 195, w całej służbie publicznej;
b. badanie, kontrolowanie i ocena organizacji i administrowania oraz polityki kadrowej w służbie publicznej;
c. proponowanie środków zapewniających skuteczne i sprawne działanie służby publicznej;
d. wydawanie wytycznych w celu zapewnienia, aby procedury dotyczące zatrudniania, przenoszenia, awansowania i zwalniania personelu były zgodne z wartościami i zasadami określonymi w art. 195;
e. przedstawianie sprawozdań ze swojej działalności i wykonywania swoich zadań, w tym także wszelkich ustaleń, które może przedstawiać oraz wszelkich wytycznych i opinii, które może wydawać, a także przedstawianie oceny stopnia przestrzegania wartości i zasad określonych w art. 195 oraz
f. z własnej inicjatywy lub w wyniku skargi:
i. badanie i ocena realizacji polityki kadrowej oraz polityki w zakresie administracji publicznej oraz przedstawianie sprawozdań odpowiedniemu organowi władzy wykonawczej i ciału prawodawczemu;
ii. badanie skarg pracowników służby publicznej dotyczących aktów urzędowych lub zaniechań oraz zalecanie stosowania odpowiednich środków zaradczych;
iii. kontrolowanie i badanie stopnia przestrzegania procedur stosowanych w służbie publicznej oraz
iv. przedstawianie opinii ogólnokrajowym i prowincjonalnym organom państwowym w zakresie polityki kadrowej w służbie publicznej, w tym także praktyk dotyczących zatrudnienia, mianowania, przenoszenia, zwalniania ze służby oraz innych aspektów kariery zawodowej pracowników służby publicznej oraz
g. wykonywanie dodatkowych kompetencji i realizowanie dodatkowych zadań określonych w ustawie Parlamentu.
5. Komisja ponosi odpowiedzialność przed Zgromadzeniem Narodowym.
6. Komisja przedstawia sprawozdanie co najmniej raz w roku na zasadach określonych w ust. 4 pkt (e):
a. Zgromadzeniu Narodowemu oraz
b. w zakresie swojej działalności w danej prowincji, legislatywie tej prowincji.
7. Komisja składa się z czternastu komisarzy powoływanych przez Prezydenta:
a. pięciu komisarzy zatwierdzanych przez Zgromadzenie Narodowe na zasadach określonych w ust. 8 pkt (a) oraz
b. jednego komisarza dla każdej prowincji wyznaczonego przez Premiera danej prowincji na zasadach określonych w ust. 8 pkt (b).
8. a. Komisarz powoływany na zasadach określonych w ust. 7 pkt (a) musi zostać:
i. zaproponowany przez komisję Zgromadzenia Narodowego, w której skład wchodzą członkowie wszystkich partii reprezentowanych w Zgromadzeniu, proporcjonalnie do liczby mandatów oraz
ii. zatwierdzony przez Zgromadzenie w drodze uchwały podjętej głosami większości jego członków.
b. Komisarz wyznaczony przez Premiera prowincji musi zostać:
i. zaproponowany przez komisję legislatywy prowincji, której skład jest proporcjonalny do liczby członków wszystkich partii reprezentowanych w legislatywie oraz
ii. zatwierdzony przez legislatywę prowincji w drodze uchwały podjętej głosami większości jej członków.
9. Ustawa Parlamentu określa procedurę powoływania komisarzy.
10. Komisarz jest powoływany na pięcioletnią kadencję, która może zostać odnowiona tylko jeden raz; osoba ta, kobieta lub mężczyzna, musi być:
a. obywatelem południowoafrykańskim oraz
b. odpowiednią osobą posiadającą wiedzę lub doświadczenie w dziedzinie administracji, zarządzania lub świadczenia usług publicznych.
11. Komisarz może zostać złożony z urzędu jedynie:
a. z powodu uchybienia, niemożności pełnienia funkcji lub niekompetencji;
b. w razie stwierdzenia tych okoliczności przez komisję Zgromadzenia Narodowego lub, w przypadku komisarza wyznaczonego przez Premiera prowincji, przez komisję legislatywy prowincji oraz
c. w wyniku podjęcia przez Zgromadzenie Narodowe lub właściwą legislatywę prowincji głosami większości ich członków uchwały żądającej złożenia danego komisarza z urzędu.
12. Prezydent składa komisarza z urzędu w razie:
a. podjęcia przez Zgromadzenie Narodowe uchwały żądającej złożenia danego komisarza z urzędu lub
b. otrzymania pisemnego zawiadomienia od Premiera informującego, że legislatywa prowincji podjęła uchwałę żądającą złożenia danego komisarza z urzędu.
13. Komisarze, o których mowa w ust. 7 pkt (b), mogą wykonywać kompetencje i realizować zadania Komisji w swoich prowincjach na zasadach określonych w prawodawstwie ogólnokrajowym.
197. Służba publiczna
1. W ramach administracji publicznej ustanawia się służbę publiczną na rzecz Republiki, której funkcjonowanie i organizację określa prawodawstwo ogólnokrajowe i która wiernie realizuje zgodną z prawem politykę aktualnych władz.
2. Zasady i warunki zatrudnienia w służbie publicznej określa prawodawstwo ogólnokrajowe. Pracownicy mają prawo do godziwej emerytury na zasadach określonych w prawodawstwie ogólnokrajowym.
3. Żaden pracownik służby publicznej nie może być uprzywilejowany ani dyskryminowany ze względu na popieranie określonej partii politycznej lub sprawy.
4. Władze prowincji są odpowiedzialne za zatrudnianie, mianowanie, awansowanie, przenoszenie i odwoływanie członków służby publicznej w swoich organach administracji w ramach jednolitych norm i standardów stosowanych w służbie publicznej.