Konstytucja Republiki Południowej Afryki - Rodział 5
Rozdział 5
PREZYDENT I OGÓLNOKRAJOWA WŁADZA WYKONAWCZA
83. Prezydent
Prezydent:
a. jest głową państwa oraz głową ogólnokrajowej władzy wykonawczej;
b. stoi na straży Konstytucji, broni jej i przestrzega jako najwyższego prawa Republiki oraz
c. umacnia jedność narodu i wszystko, co przyczynia się do rozwoju Republiki.
84. Kompetencje i zadania Prezydenta
1. Prezydent ma kompetencje przyznane mu przez Konstytucję i prawodawstwo, w tym także kompetencje do wykonywania zadań głowy państwa i głowy ogólnokrajowej władzy wykonawczej.
2. Prezydent jest odpowiedzialny za:
a. akceptowanie i podpisywanie projektów ustaw;
b. zwracanie projektu ustawy Zgromadzeniu Narodowemu w celu ponownego rozpatrzenia jego zgodności z Konstytucją;
c. przekazywanie projektu ustawy do Trybunału Konstytucyjnego w celu zbadania jego zgodności z Konstytucją;
d. zwoływanie Zgromadzenia Narodowego, Krajowej Rady Prowincji lub Parlamentu na posiedzenia nadzwyczajne w sprawach szczególnych;
e. powoływanie na stanowiska, zgodnie z wymogami Konstytucji lub prawodawstwa, poza przypadkami, gdy działa on jako głowa ogólnokrajowej władzy wykonawczej;
f. powoływanie komisji śledczych;
g. zarządzanie referendum ogólnokrajowego na zasadach określonych w ustawie Parlamentu;
h. przyjmowanie i uznawanie zagranicznych przedstawicieli dyplomatycznych i konsularnych;
i. powoływanie ambasadorów, pełnomocników oraz przedstawicieli dyplomatycznych i konsularnych;
j. ułaskawianie skazanych, odraczanie wykonania kar i łagodzenie grzywien i kar pieniężnych oraz kar przepadku rzeczy oraz
k. nadawanie odznaczeń.
85. Władza wykonawcza Republiki
1. Władza wykonawcza Republiki jest sprawowana przez Prezydenta.
2. Prezydent sprawuje władzę wykonawczą razem z pozostałymi członkami Gabinetu:
a. wykonując prawodawstwo ogólnokrajowe, z wyjątkiem przypadków, gdy Konstytucja lub ustawa Parlamentu stanowią inaczej;
b. rozwijając i prowadząc politykę państwa;
c. koordynując zadania ministerstw i administracji państwowej;
d. przygotowując i wnosząc projekty aktów prawodawczych oraz
e. wykonując wszelkie inne zadania z zakresu władzy wykonawczej określone w Konstytucji lub prawodawstwie ogólnokrajowym.
1. Na pierwszym posiedzeniu po wyborach, a także ilekroć zachodzi potrzeba obsadzenia opróżnionego urzędu, Zgromadzenie Narodowe wybiera spośród swoich członków kobietę lub mężczyznę na urząd Prezydenta.
2. Wyborowi Prezydenta przewodniczy Prezes Trybunału Konstytucyjnego lub wyznaczony przez niego inny sędzi a. Prezydent wybierany jest zgodnie z procedurą określoną w Części A Załącznika 3.
3. Wybór Prezydenta w celu obsadzenia opróżnionego urzędu odbywa się w czasie i dniu określonym przez Prezesa Trybunału Konstytucyjnego, ale nie później niż 30 dni od dnia opróżnienia urzędu.
87. Objęcie urzędu przez Prezydenta
Osoba wybrana na urząd Prezydenta przestaje być członkiem Zgromadzenia Narodowego i w ciągu 5 dni obejmuje urząd, składając przysięgę lub oświadczenie na wierność Republice i posłuszeństwo wobec Konstytucji, zgodnie z Załącznikiem 2.
88. Kadencja Prezydenta
1. Kadencja Prezydenta zaczyna się wraz z objęciem urzędu i kończy się wraz z opróżnieniem urzędu lub wraz z objęciem urzędu przez nowo wybranego Prezydenta.
2. Nikt nie może sprawować urzędu Prezydenta dłużej niż przez dwie kadencje, ale w przypadku wyboru na Prezydenta w razie opróżnienia urzędu, okres między tym wyborem a następnym wyborem Prezydenta nie jest liczony jako kadencja.
89. Złożenie Prezydenta z urzędu
1. Zgromadzenie Narodowe, w drodze uchwały podjętej głosami co najmniej 2/3 swoich członków, może złożyć Prezydenta z urzędu, ale jedynie w razie:
a. poważnego naruszenia Konstytucji lub prawa;
b. poważnego uchybienia lub
c. niemożności sprawowania urzędu.
2. Osoba, która została złożona z urzędu Prezydenta na zasadach określonych w ust. 1 pkt (a) lub (b) nie może otrzymywać żadnych świadczeń związanych ze sprawowaniem tego urzędu ani nie może sprawować żadnego urzędu publicznego.
1. Jeżeli Prezydent przebywa poza terytorium Republiki lub z innego powodu nie może wykonywać obowiązków, a także w razie opróżnienia urzędu Prezydenta, obowiązki Prezydenta pełnią kolejno osoby sprawujące następujące urzędy:
a. Wiceprezydent.
b. Minister wyznaczony przez Prezydent a.
c. Minister wyznaczony przez pozostałych członków Gabinetu.
d. Przewodniczący Zgromadzenia Narodowego, dopóki Zgromadzenie nie wyznaczy jednego ze swoich pozostałych członków.
2. Osoba pełniąca obowiązki Prezydenta wykonuje obowiązki, kompetencje i zadania Prezydenta.
3. Przed objęciem obowiązków, kompetencji i zadań Prezydenta osoba pełniąca obowiązki Prezydenta składa przysięgę lub oświadczenie na wierność Republice i posłuszeństwo wobec Konstytucji, zgodnie z Załącznikiem 2.
4. Osoba, która pełniąc obowiązki Prezydenta, złożyła przysięgę lub oświadczenie na wierność Republice, nie musi, w okresie kończącym się wraz z objęciem urzędu przez nowo wybranego Prezydenta, powtarzać procedury przysięgi lub oświadczenia, aby ponownie pełnić obowiązki Prezydenta.
91. Gabinet
1. Gabinet składa się z Prezydenta jako szefa Gabinetu, wiceprezydenta oraz ministrów.
2. Prezydent powołuje wiceprezydenta oraz ministrów, powierza im kompetencje i zadania i może ich odwołać.
3. Prezydent:
a. wybiera wiceprezydenta spośród członków Zgromadzenia Narodowego;
b. może wybrać dowolną liczbę ministrów spośród członków Zgromadzenia Narodowego oraz
c. może wybrać nie więcej niż dwóch ministrów spoza Zgromadzenia Narodowego.
4. Prezydent wyznacza jednego członka Gabinetu do kierowania sprawami rządowymi w Zgromadzeniu Narodowym.
5. Wiceprezydent pomaga Prezydentowi w wykonywaniu zadań rządowyc
92. Odpowiedzialność i obowiązki
1. Wiceprezydent i ministrowie ponoszą odpowiedzialność za wykonywanie kompetencji i zadań z zakresu władzy wykonawczej powierzonych im przez Prezydenta.
2. Członkowie Gabinetu ponoszą odpowiedzialność solidarną i indywidualną przed Parlamentem za wykonywanie swoich kompetencji i realizację zadań.
3. Członkowie Gabinetu:
a. działają zgodnie z Konstytucją oraz
b. przedstawiają Parlamentowi pełne i regularne sprawozdania z wykonania spraw, które im podlegają.
1. Prezydent może powołać:
a. dowolną liczbę wiceministrów spośród członków Zgromadzenia Narodowego oraz
b. nie więcej niż dwóch wiceministrów spoza Zgromadzenia, wspomagających członków Gabinetu, i może ich odwoływać.
2. Wiceministrowie powołani na zasadach określonych w ust. 1 pkt (b) ponoszą odpowiedzialność przed Parlamentem za wykonywanie swoich kompetencji i realizację zadań.
94. Ciągłość funkcjonowania Gabinetu po wyborach
Po wyborach do Zgromadzenia Narodowego Gabinet, wiceprezydent, ministrowie oraz wiceministrowie zachowują kompetencję do działania, aż do objęcia urzędu przez osobę wybraną na urząd Prezydenta przez nowe Zgromadzenie.
95. Przysięga lub oświadczenie
Przed przystąpieniem do sprawowania urzędu wiceprezydent, ministrowie i wiceministrowie składają przysięgę lub oświadczenie na wierność Republice i posłuszeństwo wobec Konstytucji, zgodnie z Załącznikiem 2.
96. Postępowanie członków Gabinetu i wiceministrów
1. Członkowie Gabinetu i wiceministrowie postępują zgodnie z kodeksem etycznym ustanowionym przez prawodawstwo ogólnokrajowe.
2. Członkowie Gabinetu i wiceministrowie nie mogą:
a. podejmować żadnego innego zatrudnienia za wynagrodzeniem;
b. postępować w sposób niezgodny ze sprawowanym przez nich urzędem ani narażać się na sytuacje grożące konfliktem między obowiązkami urzędowymi a interesami prywatnymi lub
c. wykorzystywać swojego stanowiska ani przekazanych im informacji w celu wzbogacenia się lub nieuzasadnionego przysporzenia korzyści innej osobi e.
97. Przekazywanie zadań
Prezydent w drodze proklamacji może przekazać członkowi Gabinetu:
a. wykonywanie prawodawstwa powierzonego innemu członkowi lub
b. kompetencję lub zadanie powierzone przez prawodawstwo innemu członkowi.
98. Tymczasowe powierzenie zadań
Prezydent może powierzyć członkowi Gabinetu każdą kompetencję lub zadanie innego członka, który jest nieobecny lub nie może wykonywać danej kompetencji lub realizować zadani a.
99. Powierzanie zadań
Członek Gabinetu może powierzyć każdą kompetencję wykonywaną lub zadanie realizowane na zasadach określonych w ustawie Parlamentu członkowi Rady Wykonawczej prowincji lub radzie gminnej. Powierzenie kompetencji lub zadania:
a. ma miejsce na podstawie porozumienia między właściwym członkiem Gabinetu a członkiem Rady Wykonawczej lub radą gminną;
b. musi być zgodne z ustawą Parlamentu, na podstawie której jest wykonywana dana kompetencja lub realizowane zadanie oraz
c. zaczyna obowiązywać wraz z wydaniem proklamacji przez Prezydenta.
100. Ogólnokrajowa interwencja
w sferę administracji prowincji42
1. W przypadku, gdy prowincja nie może wykonać lub nie wykonuje zadania z zakresu władzy wykonawczej na zasadach określonych w Konstytucji lub prawodawstwie, ogólnokrajowa władza wykonawcza może interweniować, stosując wszelkie odpowiednie środki w celu zapewnienia wykonania tego obowiązku, w tym:
a. wydając wytyczne dla władzy wykonawczej prowincji, określające zakres niewykonania obowiązku oraz wskazujące działania konieczne do jego wykonania oraz
b. przejmując odpowiedzialność za prawidłowe wykonanie danego zadania w określonej prowincji w zakresie koniecznym do:
i. utrzymania podstawowych standardów ogólnokrajowych lub zapewnienia przestrzegania przyjętego minimalnego poziomu świadczonych usług;
ii. zachowania jedności gospodarczej;
iii. zachowania bezpieczeństwa narodowego lub
iv. zapobieżenia nierozsądnym działaniom podjętym przez daną prowincję, które szkodzą interesom innej prowincji lub całemu krajowi.
2. W przypadku, gdy ogólnokrajowa władza wykonawcza interweniuje w prowincji na podstawie ust. 1 pkt (b):
a. pisemne zawiadomienie o interwencji jest przekazywane Krajowej Radzie Prowincji w ciągu 14 dni od dnia rozpoczęcia interwencji;
b. interwencja musi się zakończyć, jeżeli Rada uchyli ją w ciągu 180 dni od dnia jej rozpoczęcia albo nie zatwierdzi interwencji w tym terminie oraz
c. Rada regularnie kontroluje przebieg interwencji i może wydawać odpowiednie zalecenia dla ogólnokrajowej władzy wykonawczej.
3. Prawodawstwo ogólnokrajowe może unormować postępowanie ustanowione w niniejszym artykule.
101. Decyzje władzy wykonawczej
1. Decyzja podjęta przez Prezydenta musi przybrać formę pisemną, jeżeli:
a. jest podejmowana na podstawie aktu prawodawczego lub
b. wywołuje skutki prawne.
2. Pisemna decyzja Prezydenta jest kontrasygnowana przez innego członka Gabinetu, jeżeli dotyczy ona zadania powierzonego temu członkowi.
3. Proklamacje, rozporządzenia i inne akty podustawowe są dostępne dla obywateli.
4. Prawodawstwo ogólnokrajowe może określić zakres i sposób, w jaki akty, o których mowa w ust. 3, są:
a. przedstawiane Parlamentowi oraz
b. zatwierdzane przez Parlament.