Konstytucja Republiki Południowej Afryki - Rodział 7
Rozdział 7
WŁADZE LOKALNE
151. Status gmin
1. Lokalny szczebel sprawowania władzy składa się z gmin, które są ustanawiane na całym terytorium Republiki.
2. Władza wykonawcza i prawodawcza w gminie należy do rady gminnej.
3. Gmina ma prawo do sprawowania władzy, z własnej inicjatywy, w zakresie lokalnych spraw swojej wspólnoty55 , przy poszanowaniu prawodawstwa ogólnokrajowego i prawodawstwa prowincji, zgodnie z przepisami Konstytucji.
4. Władze ogólnokrajowe lub władze prowincji nie mogą podważać ani naruszać zdolności lub prawa gmin do wykonywania swoich kompetencji lub realizacji zadań.
152. Cele władzy lokalnej
1. Do celów władzy lokalnej należy:
a. zapewnienie demokratycznego i odpowiedzialnego sprawowania władzy we wspólnotach lokalnych;
b. zapewnianie świadczenia usług dla wspólnot w sposób długofalowy;
c. wspieranie rozwoju społecznego i gospodarczego;
d. promowanie bezpiecznego i zdrowego środowiska oraz
e. popieranie udziału wspólnot i organizacji wspólnotowych w zarządzaniu sprawami lokalnymi.
2. Gmina dąży, w ramach swoich możliwości finansowych i administracyjnych, do osiągnięcia celów wymienionych w ust. 1.
153. Obowiązki gmin w zakresie rozwoju
Gmina:
a. organizuje swoją administrację, finanse i planowanie i zarządza nimi w taki sposób, aby zaspokoić w pierwszej kolejności podstawowe potrzeby wspólnoty, wspierać rozwój społeczny i gospodarczy wspólnoty oraz
b. bierze udział w ogólnokrajowych i prowincjonalnych programach rozwoju.
154. Współpraca gmin z innymi władzami
1. Władze ogólnokrajowe i władze prowincji, za pomocą środków prawodawczych i innych środków, wspierają i umacniają zdolność gmin do zarządzania własnymi sprawami, wykonywania swoich kompetencji i realizacji zadań.
2. Projekty aktów prawodawczych ogólnokrajowych lub aktów prawodawczych prowincji, które dotyczą statusu, organów, kompetencji lub zadań władzy lokalnej, są podawane do publicznej wiadomości w celu zasięgnięcia opinii obywateli zanim zostaną przedłożone Parlamentowi lub legislatywie prowincji, tak aby organizacje zrzeszające władze lokalne, gminy i inne zainteresowane osoby miały możliwość zgłoszenia swoich wniosków dotyczących projektów tych aktów.
1. Ustanawia się następujące kategorie gmin:
a. Kategoria A: Gmina, która sprawuje wyłączną gminną władzę wykonawczą i prawodawczą na swoim obszarze.
b. Kategoria B: Gmina, która dzieli gminną władzę wykonawczą i prawodawczą na swoim obszarze z gminą kategorii C, na której terytorium się znajduje.
c. Kategoria C: Gmina, która sprawuje gminną władzę wykonawczą i prawodawczą na obszarze obejmującym więcej niż jedną gminę.
2. Prawodawstwo ogólnokrajowe określa poszczególne rodzaje gmin, które mogą zostać ustanowione w obrębie każdej kategorii.
3. Prawodawstwo ogólnokrajowe:
a. ustanawia kryteria, według których na danym obszarze ustanawiana jest pojedyncza gmina kategorii A lub ustanawiane są gminy zarówno kategorii B, jak i C;
b. ustanawia kryteria i procedury służące do określania granic gmin przez niezależny organ oraz
c. z zastrzeżeniem przepisów art. 229, zapewnia odpowiedni podział kompetencji i zadań między gminy w przypadku, gdy na danym terytorium ustanowione zostały gminy zarówno kategorii B, jak i c. Podział kompetencji i zadań między gminą kategorii B a gminą kategorii C może się różnić od podziału kompetencji i zadań między inną gminą kategorii B a daną gminą kategorii c.
4. Prawodawstwo, o którym mowa w ust. 3, bierze pod uwagę konieczność świadczenia usług gminnych w sposób sprawiedliwy i długofalowy.
5. Prawodawstwo prowincji określa poszczególne rodzaje gmin, ustanawiane w danej prowincji.
6. Poszczególne władze prowincji ustanawiają gminy w swoich prowincjach w sposób zgodny z prawodawstwem ustanowionym na zasadach określonych w ust. 2 i 3 i za pomocą środków prawodawczych lub innych środków:
a. zapewniają nadzór nad władzami lokalnymi w danej prowincji i wsparcie dla nich oraz
b. wspierają rozwój sprawności władz lokalnych, aby umożliwić gminom wykonywanie swoich zadań i zarządzanie swoimi sprawami.
6A. Jeżeli kryteria przewidziane w ust. 3 pkt (b) nie mogą zostać spełnione bez rozszerzenia granic gminy poza granice prowincji:
a. granice danej gminy mogą wykroczyć poza granice prowincji, ale wyłącznie:
i. za zgodą zainteresowanych prowincji oraz
ii. po otrzymaniu zezwolenia, w drodze prawodawstwa ogólnokrajowego, przez odpowiednie władze wykonawcze prowincji na ustanowienie gminy na danym obszarze gminnym oraz
b. prawodawstwo ogólnokrajowe może:
i. zgodnie z ust. 5, przewidywać ustanawianie na danym obszarze gminnym gminy, której rodzaj został uzgodniony przez zainteresowane prowincje;
ii. ustanawia zasady ramowe dla wykonywania władzy wykonawczej prowincji na danym obszarze gminnym, dotyczące danej gminy oraz
iii. przewidywać ponowne wytyczenie granic gminy w przypadku, gdy jedna z zainteresowanych prowincji wycofała swoje poparcie dla granic gminy wytyczonych na zasadach określonych w pkt (a).
7. Władze ogólnokrajowe, z zastrzeżeniem przepisów art. 44, oraz władze prowincji sprawują władzę ustawodawczą i wykonawczą w celu zapewnienia skutecznego wykonywania przez gminy swoich zadań w materiach wymienionych w Załącznikach 4 i 5, poprzez unormowanie sprawowania przez gminy władzy wykonawczej, o której mowa w art. 156 ust. 1.
156. Kompetencje i zadania gmin
1. Gmina sprawuje władzę wykonawczą i ma prawo zarządzać:
a. sprawami należącymi do władzy lokalnej wymienionymi w Części B Załącznika 4 i Części B Załącznika 5 oraz
b. wszelkimi innymi sprawami, które zostały jej powierzone przez prawodawstwo ogólnokrajowe lub prawodawstwo prowincji.
2. Gmina może wydawać i wykonywać zarządzenia57 dla zapewnienia skutecznego zarządzania sprawami, którymi ma prawo zarządzać.
3. Z zastrzeżeniem przepisu art. 151 ust. 4, zarządzenie, które jest sprzeczne z prawodawstwem ogólnokrajowym lub prawodawstwem prowincji, jest nieważne. W przypadku sprzeczności między zarządzeniem a prawodawstwem ogólnokrajowym lub prawodawstwem prowincji, które nie wywołuje skutków prawnych z powodu wystąpienia sprzeczności, o której mowa w art. 149, zarządzenie uznaje się za obowiązujące tak długo, jak długo dany akt prawodawczy nie wywołuje skutków prawnych.
4. Władze ogólnokrajowe i władze prowincji powierzają gminom, w drodze porozumienia i z zastrzeżeniem określonych warunków, zarządzanie sprawami wymienionymi w Części A Załącznika 4 lub Części A Załącznika 5, które mają obowiązkowo związek ze sprawowaniem władzy na szczeblu lokalnym, jeżeli:
a. sprawa ta będzie skuteczniej zarządzana na szczeblu lokalnym oraz
b. gmina ma zdolność zarządzania nią.
5. Gmina ma prawo wykonywania wszelkich kompetencji dotyczących materii koniecznych, rozsądnie rzecz biorąc, dla skutecznego wykonywania jej zadań lub związanych z ich skutecznych wykonywaniem.
1. Z zastrzeżeniem Załącznikiem 6A, rada gminna składa się z:
a. członków wybranych zgodnie z przepisami ust. 2, 3, 4 i 5 lub
b. jeżeli przewiduje to prawodawstwo ogólnokrajowe:
i. członków powoływanych przez inne rady gminne w celu reprezentowania tych rad lub
ii. zarówno członków wybranych zgodnie z przepisem pkt (a), jak i członków powoływanych zgodnie z podpkt (i) niniejszego punktu.
2. Wybory członków rad gminnych, przewidziane w ust. 1 pkt (a), odbywają się na zasadach określonych w prawodawstwie ogólnokrajowym, które ustanawia system:
a. wyborów proporcjonalnych, przeprowadzanych na podstawie tej części ogólnokrajowego powszechnego spisu wyborców, która obejmuje daną gminę, przy czym członkowie są wybierani z list kandydatów poszczególnych partii, ułożonych według kolejności określonej przez daną partię lub
b. wyborów proporcjonalnych, określonych w pkt (a), połączonych z systemem wyborów większościowych, przeprowadzanych na podstawie tej części ogólnokrajowego powszechnego spisu wyborców, która obejmuje daną gminę.
3. System wyborczy, o którym mowa w ust. 2, musi być zgodny, w swoich ogólnych skutkach, z zasadą proporcjonalności.
4. a. W przypadku, gdy system wyborczy obejmuje system większościowy, granice okręgów są wytyczane przez niezależny organ, powołany na podstawie prawodawstwa ogólnokrajowego i działający zgodnie z procedurami i kryteriami określonymi w tym prawodawstwie.
b. W przypadku, gdy granica gminy została wytyczona na zasadach określonych w art. 155 ust. 6A, okręg ustanowiony w granicach gminy nie może wykraczać poza granice danej prowincji.
5. Osoba może głosować w danej gminie tylko wtedy, gdy jest zarejestrowana w tej części ogólnokrajowego powszechnego spisu wyborców, która obejmuje daną gminę.
6. Prawodawstwo ogólnokrajowe, o którym mowa w ust. 1 pkt (b), ustanawia system, który zapewnia partiom i grupom interesu, reprezentowanym w radzie gminnej obsadzającej stanowiska, sprawiedliwą reprezentację w tej radzie gminnej, w której są obsadzane stanowiska.
158. Członkostwo w radach gminnych
1. Każdy obywatel uprawniony do głosowania w wyborach do rady gminnej może zostać członkiem rady, z wyjątkiem:
a. osób, które zajmują stanowiska w gminie lub pozostają w służbie w gminie i pobierają wynagrodzenie z tego tytułu i które nie zostały zwolnione z tego wykluczenia na podstawie prawodawstwa ogólnokrajowego;
b. osób, które zajmują stanowiska państwowe na innym szczeblu władzy lub pozostają w służbie państwowej na innym szczeblu władzy i pobierają wynagrodzenie z tego tytułu i które nie mogą być członkami rady gminnej w myśl prawodawstwa ogólnokrajowego;
c. osób wyłączonych z udziału w głosowaniu do Zgromadzenia Narodowego lub niemogących być członkami Zgromadzenia Narodowego w myśl art. 47 ust. 1 pkt (c), (d) lub (e);
d. członka Zgromadzenia Narodowego, delegata do Krajowej Rady Prowincji lub członka legislatywy prowincji, przy czym wykluczenie to nie dotyczy członka rady gminnej reprezentującego władze lokalne w Krajowej Radzie Prowincji lub
e. członka innej rady gminnej, przy czym wykluczenie to nie dotyczy członka rady gminnej, reprezentującego daną radę w radzie gminnej innej kategorii.
2. Osoba, która nie może być członkiem rady gminnej, w myśl przepisów ust. 1 pkt (a), (b), (d) lub (e), może kandydować do rady, z zastrzeżeniem ograniczeń i warunków ustanowionych w prawodawstwie ogólnokrajowym.
1. Kadencja rady gminnej nie może być dłuższa niż 5 lat, zgodnie z zasadami określonymi w prawodawstwie ogólnokrajowym.
2. Jeżeli rada gminna zostaje rozwiązana na zasadach określonych w prawodawstwie ogólnokrajowym lub jeżeli upływa jej kadencja, nowe wybory są przeprowadzane w ciągu 90 dni od dnia rozwiązania rady lub dnia upływu kadencji.
3. Rada gminna, z wyjątkiem rady, która została rozwiązana w następstwie interwencji dokonanej na podstawie art. 139, zachowuje kompetencję do działania od dnia rozwiązania lub upływu kadencji do czasu ogłoszenia wyboru nowo wybranej rady.
160. Procedury wewnętrzne
1. Rada gminna:
a. podejmuje decyzje dotyczące wykonywania wszystkich kompetencji i realizacji wszystkich zadań gminy;
b. wybiera swojego przewodniczącego;
c. może powołać komisję wykonawczą i inne komisje, na zasadach określonych w prawodawstwie ogólnokrajowym oraz
d. może zatrudniać personel konieczny do skutecznego wykonywania swoich zadań.
2. Rady gminne nie mogą przekazywać następujących zadań:
a. wydawanie zarządzeń;
b. uchwalanie budżetów;
c. nakładanie podatków gminnych oraz innych podatków, opłat i danin oraz
d. zaciąganie pożyczek.
3. a. Obecność większości członków rady gminnej jest konieczna do przystąpienia do głosowania nad jakąkolwiek kwestią.
b. Wszystkie kwestie dotyczące spraw wymienionych w ust. 2 są rozstrzygane w drodze uchwały rady gminnej podjętej głosami większości swoich członków.
c. We wszystkich pozostałych kwestiach rada gminna rozstrzyga większością głosów.
4. Rada gminna nie może wydać żadnego zarządzenia dopóki:
a. wszyscy członkowie rady nie zostaną o tym w rozsądny sposób zawiadomieni oraz
b. proponowane zarządzenie nie zostanie ogłoszone w celu umożliwienia zgłaszania uwag przez obywateli.
5. Prawodawstwo ogólnokrajowe może ustanowić kryteria dotyczące określania:
a. liczby członków rady gminnej;
b. przypadków, w których rady gminne mogą wybrać komisję wykonawczą lub jakąkolwiek inną komisję lub
c. liczbę członków komisji wykonawczej i wszelkich innych komisji rad gminnych.
6. Rada gminna może wydawać zarządzenia o ustanowieniu swego regulaminu w zakresie:
a. jej postanowień wewnętrznych;
b. jej funkcjonowania i postępowań oraz
c. zasad powoływania jej komisji, ich składu, procedur, kompetencji i zadań.
7. Rada gminna działa w sposób otwarty i może uchylić jawność swoich posiedzeń lub posiedzeń swoich komisji jedynie w przypadku, gdy jest to rozsądne ze względu na charakter rozpatrywanych spraw.
8. Członkowie rady gminnej mają prawo do uczestniczenia w postępowaniach rady i jej komisji w sposób, który:
a. pozwala partiom i grupom interesu reprezentowanym w radzie na ich sprawiedliwą reprezentację;
b. jest zgodny z zasadami demokracji oraz
c. może zostać unormowany w prawodawstwie ogólnokrajowym.
161. Przywileje
Prawodawstwo prowincji ustanowione w ramach wyznaczonych w prawodawstwie ogólnokrajowym może ustanawiać przywileje i immunitety dla rad gminnych i ich członków.
162. Ogłaszanie zarządzeń gminnych
1. Zarządzenie gminne może być egzekwowane dopiero po jego ogłoszeniu w dzienniku urzędowym danej prowincji.
2. Na wniosek gminy zarządzenie gminne jest ogłaszane w dzienniku urzędowym prowincji.
3. Zarządzenia gminne są dostępne dla obywateli.
Ustawa Parlamentu uchwalona zgodnie z procedurą ustanowioną w art. 76:
a. określa zasady uznawania ogólnokrajowych i prowincjonalnych organizacji reprezentujących gminy oraz
b. określa procedury, według których władze lokalne mogą:
i. konsultować się z władzami ogólnokrajowymi lub władzami prowincji;
ii. wyznaczać przedstawicieli do Krajowej Rady Prowincji oraz
iii. uczestniczyć w postępowaniu ustanowionym w prawodawstwie ogólnokrajowym przewidzianym w art. 221 ust. 1 pkt (c).
164. Inne sprawy
Wszelkie sprawy dotyczące władz lokalnych, które nie zostały uregulowane w niniejszej Konstytucji, mogą zostać określone w prawodawstwie ogólnokrajowym lub w prawodawstwie prowincji ustanowionym w ramach wyznaczonych przez prawodawstwo ogólnokrajowe.