f

Rozdział II

Podrozdział V
PRAWA EKONOMICZNE, SOCJALNE I KULTURALNE

Art. 35

1. Każdy ma prawo do swobodnego wyboru zawodu i przygotowania się do niego, a także prawo do podejmowania i prowadzenia innej działalności zarobkowej.
2. Ustawa może określić warunki i ograniczenia wykonywania określonych zawodów i działalności.
3. Obywatele mają prawo do pracy. Państwo w stosownym zakresie zabezpiecza materialnie obywateli, którzy nie z własnej winy nie mogą korzystać z tego prawa. Warunki określi ustawa.
4. Ustawa może określić dla cudzoziemców odmienną regulację praw wprowadzonych w ustępach od 1 do 3.

Art. 36

Pracownicy mają prawo do sprawiedliwych i zadowalających warunków pracy. Ustawa gwarantuje im zwłaszcza:
a) prawo do wynagrodzenia za wykonywaną pracę, wystarczającego na zapewnienie im godnego poziomu życia,
b) ochronę przed samowolnym zwolnieniem z pracy i dyskryminacją w zatrudnieniu,
a) ochronę bezpieczeństwa i zdrowia podczas pracy,
b) dopuszczalny maksymalny czas pracy,
c) odpowiedni wypoczynek po pracy,
d) minimalny czas płatnego urlopu wypoczynkowego,
e) prawo do prowadzenia sporów zbiorowych.

Art. 37

1. Każdy ma prawo do swobodnego stowarzyszania się z innymi w celu ochrony swoich interesów gospodarczych i socjalnych.
2. Związki zawodowe powstają niezależnie od państwa. Ograniczanie liczby organizacji związkowych, jak i uprzywilejowanie niektórych z nich w przedsiębiorstwie albo w resorcie, jest niedopuszczalne.
3. Działalność organizacji związkowych i tworzenie oraz działalność innych zrzeszeń w celu ochrony gospodarczych i socjalnych interesów można ograniczyć ustawą, jeżeli zachodzi konieczność podjęcia niezbędnych środków w demokratycznym społeczeństwie ze względu na ochronę bezpieczeństwa państwa, porządku publicznego oraz praw i wolności innych.
4. Gwarantuje się prawo do strajku. Warunki określi ustawa. Prawo to nie przysługuje sędziom, prokuratorom, osobom należącym do sił zbrojnych i sił bezpieczeństwa oraz członkom i pracownikom straży pożarnej i służb ratowniczych.

Art. 38

1. Kobiety, młodzież i osoby dotknięte chorobą mają prawo do zwiększonej ochrony zdrowia podczas pracy oraz do zindywidualizowanych warunków pracy.
2. Młodzież i osoby dotknięte chorobą mają prawo do zindywidualizowanej ochrony w stosunkach pracy i do pomocy w przygotowaniu się do zawodu.
3. Szczegóły odnośnie do praw wynikających z ustępów 1 i 2 określi ustawa.

Art. 39

1. Obywatele mają prawo do stosownego materialnego zabezpieczenia na starość oraz w przypadku niezdolności do pracy, jak i w razie utraty żywiciela.
2. Każdy, kto znajdzie się w trudnych warunkach materialnych, ma prawo do pomocy, niezbędnej do zapewnienia podstawowych warunków życiowych.
3. Szczegóły odnośnie do praw wynikających z ustępów 1 i 2 określi ustawa.

Art. 40

Każdy ma prawo do ochrony zdrowia. W systemie ubezpieczenia zdrowotnego obywatele mają prawo do bezpłatnej opieki zdrowotnej i do pomocy zdrowotnej, na warunkach, które określi ustawa.

Art. 41

1. Małżeństwo, macierzyństwo i rodzina są pod ochroną ustawy. Gwarantuje się szczególną ochronę dzieci i młodzieży.
2. Kobiecie w ciąży gwarantuje się specjalną opiekę, ochronę w stosunkach pracy i odpowiednie warunki pracy.
3. Dzieci urodzone z małżeństwa i poza nim mają równe prawa.
4. Opieka nad dziećmi i ich wychowanie jest prawem rodziców; dzieci mają prawo do wychowania przez rodziców i opieki. Prawa rodziców można ograniczyć, a małoletnie dzieci można oddzielić od rodziców wbrew ich woli tylko na podstawie orzeczenia sądu wydanego na podstawie ustawy.
5. Rodzice, którzy troszczą się o dzieci, mają prawo do pomocy ze strony państwa.
6. Szczegóły odnośnie do praw wynikających z ustępów od 1 do 5 określi ustawa.

Art. 42

1. Każdy ma prawo do kształcenia się. Uczęszczanie do szkoły jest obowiązkowe. Jego czas i granicę wieku określi ustawa.
2. Obywatele mają prawo do bezpłatnego kształcenia się w szkołach podstawowych i szkołach średnich, a stosownie do zdolności obywatela i możliwości społeczeństwa także w szkołach wyższych.
3. Tworzenie szkół innych niż państwowe i kształcenie w nich dopuszczalne jest tylko na warunkach określonych w ustawie; w szkołach tych kształcenie może być odpłatne.
4. Ustawa określi, na jakich warunkach obywatele mają prawo do pomocy ze strony państwa podczas studiów.

Art. 43

1. Gwarantuje się wolność badań naukowych i sztuki. Prawa do wyników twórczej działalności umysłowej chroni ustawa.
2. Gwarantuje się, na warunkach określonych w ustawie, prawo dostępu do bogactwa kultury.