Tytuł 2
PRAWA PODSTAWOWE, PRAWA OBYWATELSKIE I CELE SOCJALNE
Artykuł 7
Godność człowieka
Godność człowieka należy szanować i chronić.
Artykuł 8
Równość wobec prawa
1. Wszyscy są równi wobec prawa.
2. Nikt nie może być dyskryminowany, zwłaszcza ze względu na pochodzenie, rasę, płeć, wiek, język, pozycję społeczną, sposób życia, religijne, światopoglądowe bądź polityczne przekonania albo z powodu ograniczenia jego fizycznej, umysłowej czy psychicznej sprawności.
3. Mężczyzna i kobieta są równouprawnieni. Ustawa troszczy się o ich prawne i rzeczywiste równouprawnienie, przede wszystkim w rodzinie, w kształceniu i w pracy. Mężczyzna i kobieta mają prawo do równego wynagrodzenia za taką samą pracę.
4. Ustawa określi środki na wyeliminowanie pokrzywdzenia osób niepełnosprawnych.
Artykuł 9
Ochrona przed samowolą i przestrzeganie dobrej wiary
Każdy ma prawo do traktowania go przez państwowe organy bez arbitralności i w dobrej wierze.
Artykuł 10
Prawo do życia i wolności osobistej
1. Każdy człowiek ma prawo do życia. Kara śmierci jest zakazana.
2. Każdy człowiek ma prawo do wolności osobistej, a zwłaszcza do fizycznej i psychicznej nietykalności i swobody przemieszczania się.
3. Tortury oraz wszelkie inne tego rodzaju okrutne, nieludzkie lub poniżające traktowanie albo karanie są zakazane.
Artykuł 11
Ochrona dzieci i młodzieży
1. Dzieci i młodzież mają prawo do szczególnej ochrony ich nietykalności i popierania ich rozwoju.
2. Swoje prawa wykonują w zakresie swej zdolności do samodzielnego rozeznania.
Artykuł 12
Prawo do pomocy w trudnych sytuacjach
Kto popada w trudną sytuację i nie jest w stanie zatroszczyć się o siebie, ma prawo do pomocy i opieki oraz do środków, które są niezbędne do zapewnienia egzystencji godnej człowieka.
Artykuł 13
Ochrona życia prywatnego
1. Każdy ma prawo do poszanowania jego prywatnego i rodzinnego życia, mieszkania oraz korespondencji i telekomunikowania się.
2. Każdy ma prawo do ochrony przed nadużyciem jego danych osobowych.
Artykuł 14
Prawo do małżeństwa i rodziny
Gwarantuje się prawo do małżeństwa i rodziny.
Artykuł 15
Wolność sumienia i wyznania
1. Gwarantuje się wolność sumienia i wyznania.
2. Każdy ma prawo swobodnie wybierać swoją religię i swoje przekonania światopoglądowe i wyznawać je indywidualnie lub wspólnie z innymi.
3. Każdy ma prawo wstępowania lub należenia do wspólnoty wyznaniowej i pobierania nauczania religijnego.
4. Nikt nie może być zmuszany do wstąpienia lub należenia do wspólnoty wyznaniowej, do wykonywania praktyk religijnych i pobierania nauczania religijnego.
Artykuł 16
Wolność poglądów i informacji
1. Gwarantuje się wolność poglądów i informacji.
2. Każdy ma prawo swoje poglądy swobodnie kształtować oraz bez przeszkód je wyrażać i rozpowszechniać.
3. Każdy ma prawo swobodnie otrzymywać informacje, pozyskiwać je z powszechnie dostępnych źródeł oraz rozpowszechniać.
Artykuł 17
Wolność środków przekazu
1. Gwarantuje się wolność prasy, radia, telewizji oraz innych form publicznej telekomunikacji w rozpowszechnianiu programów i informacji.
2. Cenzura jest zakazana.
3. Gwarantuje się tajemnicę dziennikarską.
Artykuł 18
Wolność języka
Gwarantuje się wolność języka.
Artykuł 19
Prawo do podstawowego nauczania
Gwarantuje się prawo do wystarczającego i bezpłatnego podstawowego nauczania.
Artykuł 20
Wolność nauki
Gwarantuje się wolność nauki i badań naukowych.
Artykuł 21
Wolność twórczości artystycznej
Gwarantuje się wolność twórczości artystycznej.
Artykuł 22
Wolność zgromadzania się
1. Gwarantuje się wolność zgromadzania się.
2. Każdy ma prawo do organizowania zgromadzeń, uczestniczenia w nich lub powstrzymywania się od nich.
Artykuł 23
Wolność stowarzyszania się
1. Gwarantuje się wolność stowarzyszania się.
2. Każdy ma prawo do tworzenia stowarzyszeń, przystępowania do stowarzyszeń lub należenia do nich oraz uczestniczenia w działalności stowarzyszeń.
3. Nikt nie może być zmuszany do wstępowania lub należenia do stowarzyszenia.
Artykuł 24
Wolność osiedlania się
1. Szwajcarzy 6) mają prawo osiedlania się w każdym miejscu kraju.
2. Mają oni prawo do opuszczenia Szwajcarii lub wjazdu do Szwajcarii.
Artykuł 25
Ochrona przed wydaleniem, wydaniem
lub przymusowym odstawieniem do granicy 7)
1. Szwajcarzy nie mogą być wydaleni ze Szwajcarii; mogą być wydani obcym władzom tylko za swoją zgodą.
2. Uchodźcy nie mogą być wydaleni lub wydani do innego państwa, w którym będą prześladowani.
3. Nikt nie może być wydalony do państwa, w którym grożą mu tortury lub innego rodzaju okrutne i nieludzkie traktowanie albo ukaranie.
Artykuł 26
Gwarancja własności
1. Gwarantuje się własność.
2. Wywłaszczenia i ograniczenia własności, które dorównują wywłaszczeniu, będą w pełni wynagrodzone.
Artykuł 27
Wolność gospodarcza
1. Gwarantuje się wolność gospodarczą.
2. Obejmuje ona w szczególności wolny wybór zawodu oraz swobodny dostęp do działalności zarobkowej w gospodarce prywatnej i jej swobodne wykonywanie.
Artykuł 28
Prawo koalicji
1. Pracobiorcy i pracodawcy, jak i ich organizacje, mają prawo dla ochrony swoich interesów łączyć się, tworzyć zrzeszenia, przystępować do nich lub pozostawać poza nimi.
2. Spory należy w miarę możliwości rozwiązywać w drodze rokowań lub mediacji.
3. Strajk i lokaut są dopuszczalne, jeżeli dotyczą stosunków pracy i nie pozostają w sprzeczności ze zobowiązaniami do przestrzegania pokoju w czasie obowiązywania zbiorowego układu pracy i negocjacji rozjemczych.
4. Ustawa może zabronić strajku określonym kategoriom osób.
Artykuł 29
Powszechne gwarancje postępowania
1. Każdy ma prawo w postępowaniu przed sądami i organami administracyjnymi do równego i sprawiedliwego traktowania, jak również rozpatrzenia jego sprawy w odpowiednim czasie.
2. Strony mają prawo do wysłuchania przed sądem.
3. Każdy, kto nie dysponuje niezbędnymi środkami, ma prawo do bezpłatnej pomocy prawnej, jeżeli jego roszczenie nie jest pozbawione szans powodzenia. Ma też prawo do bezpłatnego zastępstwa prawnego, jeżeli jest to konieczne.
Artykuł 30
Postępowanie sądowe
1. Każdy, którego sprawa musi być rozpatrzona w postępowaniu sądowym, ma prawo do ustanowionego przez ustawę, właściwego, niezawisłego i bezstronnego sądu. Sądy wyjątkowe są zabronione.
2. Każdy, przeciwko komu zostanie wniesione powództwo cywilne, ma prawo do tego, aby sprawa została rozpatrzona przez sąd właściwy dla miejsca jego zamieszkania. Ustawa może przewidzieć inną właściwość sądu.
3. Rozprawa sądowa i ogłoszenie wyroku odbywa się publicznie. Ustawa może przewidzieć wyjątki.
Artykuł 31
Pozbawienie wolności
1. Pozbawienie człowieka wolności może nastąpić tylko w przypadkach przewidzianych w ustawie i tylko w sposób przewidziany w ustawie.
2. Każdy, kto został pozbawiony wolności, ma prawo do tego, aby niezwłocznie i w języku dla niego zrozumiałym, być poinformowanym o podstawach pozbawienia wolności i jego prawach. Musi mieć możliwość uczynienia użytku ze swoich praw. Ma w szczególności prawo do powiadomienia swoich najbliższych osób.
3. Każdy, wobec kogo zastosowano areszt śledczy, ma prawo do tego, aby być niezwłocznie doprowadzonym do sędziego; sędzia rozstrzyga o tym czy utrzymać pozbawienie wolności, czy zwolnić zatrzymanego. Każdy przebywający w areszcie śledczym ma prawo do wyroku w odpowiednim terminie.
4. Każdy, kto został pozbawiony wolności nie przez sąd, ma prawo w każdej chwili odwołać się do sądu. Sąd rozstrzyga, tak szybko, jak to tylko możliwe, o legalności pozbawienia wolności.
Artykuł 32
Postępowanie karne
1. Każdego uważa się za niewinnego do czasu prawomocnego skazania.
2. Każdy oskarżony ma prawo, aby być możliwie szybko i obszernie poinformowany o postawionych mu zarzutach. Musi mieć możliwość wykorzystania przysługujących mu praw do obrony.
3. Każdy skazany ma prawo poddać wyrok kontroli sądu wyższej instancji. Wyłączone są sprawy, w których Sąd Federalny orzekał jako jedyna instancja.
Artykuł 33
Prawo petycji
1. Każdy ma prawo kierowania petycji do władz; nie może to powodować dla niego żadnych niekorzystnych skutków.
2. Władze muszą przyjąć petycję do wiadomości.
Artykuł 34
Prawa polityczne
1. Gwarantuje się prawa polityczne.
2. Gwarancja praw politycznych chroni swobodne kształtowanie woli i niesfałszowane oddanie głosu.
Artykuł 35
Urzeczywistnianie praw podstawowych
1. Prawa podstawowe muszą być urzeczywistniane w całym porządku prawnym.
2. Kto wykonuje zadania państwowe jest związany prawami podstawowymi i zobowiązany przyczyniać się do ich urzeczywistniania.
3. Władze dbają, aby prawa podstawowe, o ile się do tego nadają, były stosowane także wobec osób prywatnych.
Artykuł 36
Ograniczenia praw podstawowych
1. Ograniczenia praw podstawowych wymagają podstawy ustawowej. Poważne ograniczenia muszą być przewidziane w samej ustawie. Wyłączone są przypadki poważnego, bezpośredniego i nie dającego się inaczej odwrócić niebezpieczeństwa.
2. Ograniczenia praw podstawowych muszą być usprawiedliwione interesem publicznym bądź ochroną praw podstawowych osób trzecich.
3. Ograniczenia praw podstawowych muszą być proporcjonalne do założonego celu.
4. Istota praw podstawowych jest nienaruszalna.
PRAWA OBYWATELSKIE I PRAWA POLITYCZNE
Artykuł 37
Prawa obywatelskie
1. Obywatelem szwajcarskim jest ten, kto posiada obywatelstwo gminy i kantonu.
2. Nikt nie może być uprzywilejowany lub ograniczany z powodu jego praw obywatelskich. Wyjątkiem są przepisy dotyczące praw politycznych w gminach obywatelskich i korporacjach oraz udziału w ich majątku, chyba że ustawodawstwo kantonalne przewiduje inaczej.
Artykuł 38
Nabycie i utrata praw obywatelskich
1. Federacja określa nabycie i utratę praw obywatelskich przez pochodzenie, małżeństwo i adopcję. Ponadto określa ona utratę szwajcarskiego obywatelstwa z innych przyczyn oraz ponowne nabycie obywatelstwa.
2. Wydaje niezbędne przepisy 8) o nadawaniu przez kantony obywatelstwa cudzoziemcom i wyraża zgodę na nadanie obywatelstwa.
3. Ułatwia nadawanie obywatelstwa dzieciom bezpaństwowcom.
Artykuł 39
Wykonywanie praw politycznych
1. Federacja określa wykonywanie praw politycznych w sprawach federalnych, kantony określają je w sprawach kantonalnych i komunalnych.
2. Prawa polityczne wykonywane są w miejscu zamieszkania. Federacja i kantony mogą przewidzieć wyjątki.
3. Nikt nie może wykonywać praw politycznych w więcej niż w jednym kantonie.
4. Kantony mogą przewidzieć, że nowo osiedleni będą mogli korzystać z prawa do głosowania w sprawach kantonalnych i komunalnych dopiero po okresie wyczekiwania nie dłuższym niż trzy miesiące po osiedleniu.
Artykuł 40
Szwajcarzy za granicą
1. Federacja popiera wzajemne kontakty między Szwajcarami za granicą i ze Szwajcarią. Może wspomagać organizacje, które realizują te cele.
2. Wydaje ona przepisy o prawach i obowiązkach Szwajcarów za granicą, zwłaszcza w odniesieniu do wykonywania praw politycznych w Federacji, wypełniania obowiązków, świadczenia służby wojskowej lub zastępczej, zapomóg oraz ubezpieczenia społecznego.
Artykuł 41
1. Federacja i kantony w uzupełnieniu osobistej odpowiedzialności i indywidualnej inicjatywy angażują się, aby:
a. każdy korzystał z socjalnego bezpieczeństwa;
b. każdy otrzymał niezbędną opiekę zdrowotną;
c. rodziny jako wspólnoty dorosłych i dzieci były chronione i wspierane;
d. zdolni do pracy mogli pokryć koszty utrzymania z pracy na odpowiednich warunkach;
e. poszukujący mieszkań dla siebie i swych rodzin mogli znaleźć odpowiednie mieszkanie na możliwych do udźwignięcia warunkach;
f. dzieci i młodzież, jak i osoby w wieku produkcyjnym, mogły zgodnie ze swoim zdolnościami kształcić się, dokształcać się i kontynuować kształcenie;
g. dzieci i młodzież były wspierane w ich rozwoju na ludzi samodzielnych i społecznie odpowiedzialnych oraz wspomagane w ich społecznej, kulturalnej i politycznej integracji.
2. Federacja i kantony angażują się, aby każdy został zabezpieczony przed ekonomicznymi skutkami starości, inwalidztwa, choroby, wypadku, bezrobocia, macierzyństwa, osierocenia i owdowienia.
3. Dążą one do realizacji celów socjalnych w ramach ich konstytucyjnych kompetencji i pozostających do ich dyspozycji środków.
4. Z celów socjalnych nie mogą być wywodzone bezpośrednio roszczenia o świadczenia ze strony państwa.