Tytuł 3
FEDERACJA, KANTONY I GMINY
STOSUNKI MIĘDZY FEDERACJĄ A KANTONAMI
Oddział 1
Zadania Federacji i kantonów
Artykuł 42
Zadania Federacji
1. Federacja spełnia zadania, które przekazuje jej Konstytucja Federalna.
2. Podejmuje ona zadania, które wymagają jednolitej regulacji.
Artykuł 43
Zadania kantonów
Kantony ustalają, jakie zadania mają do spełnienia w ramach ich kompetencji.
Oddział 2
Współdziałanie Federacji i kantonów
Artykuł 44
Zasady
1. Federacja i kantony w wykonywaniu swoich zadań wzajemnie się wspierają i współpracują ze sobą.
2. Są one obowiązane do wzajemnego poszanowania i pomocy. Świadczą sobie wzajemnie pomoc administracyjną i pomoc prawną.
3. Spory między kantonami lub kantonami a Federacją będą w miarę możności rozwiązywane w drodze rokowań lub mediacji.
Artykuł 45
Współdziałanie w kształtowaniu woli Federacji
1. Kantony współdziałają, zgodnie z Konstytucją Federalną, w kształtowaniu woli Federacji, w szczególności w stanowieniu prawa.
2. Federacja informuje kantony obszernie i w odpowiednim czasie o jej zamiarach; zasięga ich opinii, jeżeli dotyczy to ich interesów.
Artykuł 46
Wdrażanie prawa federalnego
1. Kantony wdrażają prawo federalne stosownie do Konstytucji Federalnej i ustaw.
2. Federacja pozostawia kantonom możliwie największą swobodę kształtowania stosunków prawnych i uwzględnia odrębność kantonów.
3. Federacja uwzględnia obciążenia finansowe związane z wdrażaniem prawa federalnego, pozostawiając kantonom wystarczające źródła finansowania i starając się o odpowiednie finansowe wyrównanie.
Artykuł 47
Samodzielność kantonów
Federacja strzeże samodzielności kantonów.
Artykuł 48
Umowy między kantonami
1. Kantony mogą między sobą zawierać umowy, jak też i tworzyć wspólne organizacje i instytucje. Mogą one zwłaszcza wspólnie realizować zadania w interesie regionalnym.
2. Federacja może w ramach swoich kompetencji brać w nich udział.
3. Umowy między kantonami nie mogą pozostawać w sprzeczności z prawem i interesami Federacji, jak i prawami innych kantonów. Należy je przedstawić Federacji do wiadomości.
Artykuł 49
Pierwszeństwo i przestrzeganie prawa federalnego
1. Prawo federalne ma pierwszeństwo przed sprzecznym z nim prawem kantonalnym.
2. Federacja czuwa nad przestrzeganiem prawa federalnego przez kantony.
Oddział 3
Gminy
Artykuł 50
1. Gwarantuje się autonomię gmin stosownie do prawa kantonalnego.
2. Federacja w swej działalności zwraca uwagę na możliwe jej następstwa dla gmin.
3. Bierze ona pod uwagę szczególną sytuację miast i aglomeracji oraz regionów górskich.
Oddział 4
Gwarancje federalne
Artykuł 51
Konstytucje kantonalne
1. Każdy kanton nadaje sobie demokratyczną konstytucję. Wymaga ona zaakceptowania przez naród i musi zostać poddana rewizji, jeżeli tego żąda większość uprawnionych do głosowania.
2. Konstytucje kantonalne wymagają gwarancji Federacji. Federacja gwarantuje je, jeżeli nie są one sprzeczne z prawem federalnym.
Artykuł 52
Porządek konstytucyjny
1. Federacja chroni porządku konstytucyjnego kantonów.
2. Ingeruje ona, jeżeli porządek w którymś kantonie został zakłócony lub zagrożony, a kanton, którego to dotyczy, nie może go chronić sam lub z pomocą innych kantonów.
Artykuł 53
Istnienie i terytoria kantonów
1. Federacja chroni istnienie i terytoria kantonów.
2. Zmiany w liczbie i pozycji kantonów wymagają zgody zainteresowanej ludności, zainteresowanych kantonów oraz narodu i kantonów.
3. Zmiany terytorium między kantonami wymagają zgody zainteresowanej ludności, jak i zatwierdzenia ich przez Zgromadzenie Federalne w formie uchwały federalnej.
4. Kantony mogą między sobą na podstawie umowy dokonywać regulacji granic.
Oddział 1
Stosunki z zagranicą
Artykuł 54
Sprawy zagraniczne
1. Sprawy zagraniczne należą do kompetencji Federacji.
2. Federacja dba o ochronę niezawisłości Szwajcarii i jej dobrobyt; przyczynia się zwłaszcza do łagodzenia biedy i nędzy na świecie, do poszanowania praw człowieka i popierania demokracji, do pokojowego współżycia narodów oraz do zachowania środowiska naturalnego.
3. Bierze ona pod uwagę kompetencje kantonów i strzeże ich interesów.
Artykuł 55
Współdziałanie kantonów w podejmowaniu decyzji w sprawach zagranicznych.
1. Kantony współdziałają w przygotowywaniu decyzji w sprawach zagranicznych, które dotyczą ich kompetencji lub ich istotnych interesów.
2. Federacja informuje kantony obszernie i w odpowiednim czasie oraz zasięga ich opinii.
3. Opinii kantonów przysługuje szczególna waga, jeżeli chodzi o sprawy dotyczące ich kompetencji. W takich przypadkach kantony w odpowiedni sposób współdziałają w negocjacjach międzynarodowych.
Artykuł 56
Stosunki kantonów z zagranicą
1. Kantony mogą w zakresie ich kompetencji zawierać umowy z zagranicą.
2. Umowy te nie mogą pozostawać w sprzeczności z interesami Federacji, jak również innych kantonów. Kantony mają obowiązek powiadomienia Federacji przed zawarciem umów.
3. Z organami zagranicznymi niższego szczebla kantony mogą utrzymywać stosunki bezpośrednio. W pozostałych przypadkach stosunki kantonów z zagranicą odbywają się za pośrednictwem Federacji.
Oddział 2
Bezpieczeństwo, obronność kraju, obrona cywilna
Artykuł 57
Bezpieczeństwo
1. Federacja i kantony w ramach swoich kompetencji dbają o bezpieczeństwo kraju i obronę ludności.
2. Koordynują one swoje wysiłki w zakresie bezpieczeństwa wewnętrznego.
Artykuł 58
Armia
1. Szwajcaria ma armię. Jest ona zorganizowana zasadniczo na podstawie niezawodowości. 9)
2. Armia służy zapobieganiu wojnie i przyczynia się do zachowania pokoju; broni kraju i jego ludności. Wspiera władze cywilne przy odpieraniu poważnych zagrożeń bezpieczeństwa wewnętrznego i przezwyciężaniu innych nadzwyczajnych sytuacji. Ustawa może przewidzieć dalsze zadania.
3. Użycie armii należy do kompetencji Federacji. Kantony mogą użyć swoich formacji dla zachowania porządku publicznego na swoim terenie, jeżeli środki władz cywilnych okażą się niewystarczające do odparcia poważnych zagrożeń dla bezpieczeństwa wewnętrznego.
Artykuł 59
Służba wojskowa i zastępcza
1. Każdy Szwajcar jest obowiązany do pełnienia służby wojskowej. Ustawa przewiduje cywilną służbę zastępczą.
2. Dla Szwajcarek służba wojskowa jest ochotnicza.
3. Szwajcarzy, którzy nie odbywają ani służby wojskowej, ani służby zastępczej, są zobowiązani do uiszczenia opłaty. Zostanie ona ustalona przez Federację, a wymierzona i pobierana przez kantony.
4. Federacja wydaje przepisy o odpowiednim ekwiwalencie za utracony zarobek.
5. Osoby, które odbywają służbę wojskową lub zastępczą i poniosą przy tym szkodę na zdrowiu lub utracą życie, mają roszczenie wobec Federacji o odpowiednie świadczenie dla siebie lub swoich najbliższych.
Artykuł 60
Organizacja, wyszkolenie i wyposażenie armii
1. Ustawodawstwo wojskowe, jak również sprawy organizacji, wyszkolenia i wyposażenia armii należą do kompetencji Federacji
2. Kantony są właściwe w ramach prawa federalnego do tworzenia kantonalnych formacji, mianowania i awansowania oficerów tych formacji, jak i dostarczania części ubioru oraz wyposażenia.
3. Federacja może przejąć wojskowe urządzenia kantonów za odpowiednim odszkodowaniem.
Artykuł 61
Obrona cywilna
1. Ustawodawstwo dotyczące cywilnej obrony osób i dóbr przed następstwami konfliktów zbrojnych należy do kompetencji Federacji.
2. Federacja stanowi przepisy o użyciu obrony cywilnej w razie katastrofy i w sytuacjach nadzwyczajnych.
3. Może ona wprowadzić obowiązek służby cywilnej dla mężczyzn. Dla kobiet jest ona ochotnicza.
4. Federacja wyda przepisy o odpowiednim ekwiwalencie za utracony zarobek.
5. Osoby, które wykonują służbę cywilną i poniosą przy tym szkodę na zdrowiu lub utracą życie, mają roszczenie wobec Federacji o odpowiednie świadczenie dla siebie lub swoich najbliższych.
Oddział 3
Oświata, badania naukowe i kultura
Artykuł 62
Szkolnictwo
1. W sprawach szkolnictwa właściwe są kantony.
2. Troszczą się one o należyte nauczanie podstawowe, dostępne dla wszystkich dzieci. Nauczanie podstawowe jest obowiązkowe i pozostaje pod państwowym kierownictwem lub nadzorem. W szkołach publicznych jest ono bezpłatne. Rok szkolny rozpoczyna się między połową sierpnia i połową września.
Artykuł 63
Kształcenie zawodowe i szkoły wyższe
1. Federacja wydaje przepisy o kształceniu zawodowym.
2. Prowadzi ona wyższe szkoły techniczne; może zakładać, prowadzić lub popierać inne szkoły wyższe i inne wyższe zakłady naukowe. Może ona uzależnić swoje poparcie od zapewnienia koordynacji.
Artykuł 64
Badania
1. Federacja popiera badania naukowe.
2. Może ona uzależnić swoje poparcie od zabezpieczenia koordynacji.
3. Może ona zakładać, przejmować i prowadzić placówki badawcze.
Artykuł 65
Statystyka
1. Federacja zbiera niezbędne dane statystyczne o stanie i rozwoju ludności, gospodarki, społeczeństwa, terytorium i środowiska w Szwajcarii.
2. Może ona wydawać przepisy o zharmonizowaniu i prowadzeniu urzędowych rejestrów, aby utrzymać jak najmniejszy nakład kosztów.
Artykuł 66
Subwencje na kształcenie
1. Federacja może zapewnić kantonom subwencje na ich wydatki na stypendia i inne świadczenia na kształcenie.
2. Może ona ponadto, w uzupełnieniu przedsięwzięć kantonalnych i przy poszanowaniu suwerenności kantonalnego szkolnictwa, podjąć własne działania dla wspierania kształcenia.
Artykuł 67
Kształcenie młodzieży i dorosłych
1. Federacja i kantony przy wypełnianiu swoich zadań uwzględniają szczególne potrzeby wspierania oraz ochrony dzieci i młodzieży.
2. Federacja może w uzupełnieniu przedsięwzięć kantonalnych wspierać pozaszkolną pracę z dziećmi i młodzieżą oraz kształcenie dorosłych.
Artykuł 68
Sport
1. Federacja popiera sport, a w szczególności wychowanie sportowe.
2. Prowadzi ona szkołę sportową.
3. Może ona wydawać przepisy o sporcie młodzieży i uznać naukę sportu w szkołach za obowiązkową.
Artykuł 69
Kultura
1. W sprawach kultury są właściwe kantony.
2. Federacja może wspierać przedsięwzięcia kulturalne o ogólnonarodowym znaczeniu oraz popierać sztukę, muzykę, zwłaszcza w zakresie kształcenia.
3. Przy spełnianiu swoich zadań uwzględnia ona kulturalną i językową różnorodność kraju.
Artykuł 70
Języki
1. Językami urzędowymi Federacji są niemiecki, francuski i włoski. W kontaktach z osobami posługującymi się językiem retoromańskim, także retoromański jest językiem urzędowym Federacji.
2. Kantony określają swoje języki urzędowe. Aby zapewnić zgodne współżycie między wspólnotami językowymi, zwracają one uwagę na tradycyjną językowo strukturę regionu oraz uwzględniają autochtoniczne mniejszości językowe.
3. Federacja i kantony popierają porozumienie i wymianę między wspólnotami językowymi.
4. Federacja wspiera wielojęzyczne kantony w spełnianiu ich szczególnych zadań.
5. Federacja wspomaga działania kantonów Gryzonii i Tessin dla zachowania i popierania retoromańskiego i włoskiego języka.
Artykuł 71
Film
1. Federacja może wspierać szwajcarską produkcję filmową i kulturę filmową.
2. Może ona wydawać przepisy o popieraniu różnorodności i jakości dzieł filmowych.
Artykuł 72
Kościół a państwo
1. Kantony są właściwe do regulowania stosunków między Kościołem a państwem.
2. Federacja i kantony mogą w ramach swoich kompetencji podejmować działania dla zachowania pokoju publicznego między członkami różnych wspólnot religijnych.
3. Biskupstwa mogą być zakładane tylko za zezwoleniem Federacji.
Oddział 4
Środowisko i planowanie przestrzenne
Artykuł 73
Trwały rozwój
Federacja i kantony dążą do trwale zrównoważonego stosunku między przyrodą i jej zdolnością do odtwarzania się z jednej strony i wymaganiami człowieka w stosunku do niej, z drugiej strony.
Artykuł 74
Ochrona środowiska
1. Federacja wydaje przepisy o ochronie człowieka i jego środowiska naturalnego przed szkodliwymi lub uciążliwymi oddziaływaniami.
2. Stara się ona o unikanie tego rodzaju oddziaływania. Koszty zapobiegania i usuwania ponoszą sprawcy.
3. Do wykonania przepisów właściwe są kantony, o ile ustawa nie zastrzega tego dla Federacji.
Artykuł 75
Planowanie przestrzenne
1. Federacja ustala zasady planowania przestrzennego. Nakłada to obowiązki na kantony i służy celowemu i gospodarnemu wykorzystaniu ziemi oraz uporządkowanemu zasiedlaniu kraju.
2. Federacja wspiera i koordynuje wysiłki kantonów oraz współpracuje z nimi.
3. Federacja i kantony w realizacji swoich zadań uwzględniają wymagania planowania przestrzennego.
Artykuł 76
Wody
1. Federacja troszczy się w ramach swoich kompetencji o gospodarne wykorzystanie i ochronę zasobów wodnych oraz o zabezpieczenie przed wyrządzającymi szkodę działaniami wód.
2. Ustala zasady w sprawie utrzymania, odkrywania i udostępniania zasobów wodnych, w sprawie wykorzystania wód do wytwarzania energii i do celów chłodniczych, jak i innej interwencji w zamknięty obieg wód.
3. Wydaje ona przepisy o ochronie wód, zabezpieczeniu odpowiedniej ilości wód powierzchniowych, o budownictwie wodnym, zabezpieczeniu urządzeń spiętrzających i oddziaływaniu opadów.
4. Zasobami wodnymi dysponują kantony. Mogą one w granicach federalnego ustawodawstwa ustalać opłaty za korzystanie z wody. Federacja ma prawo korzystać z wód dla własnych przedsiębiorstw komunikacyjnych; płaci za to opłatę i odszkodowanie.
5. O prawach na międzynarodowych zasobach wodnych i związanych z tym opłatach rozstrzyga Federacja, włączając do tego zainteresowane kantony. Jeżeli kantony nie mogą się pogodzić co do praw korzystania z międzykantonalnych zasobów wodnych, rozstrzyga Federacja.
6. Przy wykonywaniu swych zadań Federacja uwzględnia potrzeby kantonów, z których woda pochodzi.
Artykuł 77
Lasy
1. Federacja troszczy się, aby lasy mogły spełniać swoje ochronne, użytkowe i społeczne funkcje.
2. Ustala ona zasady ochrony lasów.
3. Wspiera ona działania służące zachowaniu lasów.
Artykuł 78
Ochrona przyrody i dóbr ojczystych
1. W sprawach ochrony przyrody i krajobrazu właściwe są kantony.
2. Federacja przy wykonywaniu swych zadań uwzględnia wymagania dotyczące ochrony przyrody i dóbr ojczystych. Chroni krajobraz, osobliwości lokalne, historyczne miejsca, jak również pomniki kultury i przyrody; zachowuje je bez uszczerbku, jeżeli tego wymaga interes publiczny.
3. Może ona popierać starania w zakresie ochrony przyrody oraz dóbr ojczystych i obiektów ogólnonarodowym znaczeniu, oraz - w drodze umowy lub wywłaszczenia - nabywać je lub zabezpieczać.
4. Wydaje ona przepisy o ochronie świata zwierząt i roślinności oraz o zachowaniu ich warunków życia w naturalnej różnorodności. Chroni zagrożone gatunki przed wyniszczeniem.
5. Moczary i bagienne krajobrazy o szczególnej piękności i ogólnonarodowym znaczeniu podlegają ochronie. Nie mogą na nich być budowane żadne zakłady, ani dokonywane zmiany gruntów. Wyjątkiem są urządzenia, które służą ochronie bądź dotychczasowemu rolniczemu użytkowaniu moczarów i bagien.
Artykuł 79
Rybołówstwo i łowiectwo
Federacja ustala zasady w sprawie rybołówstwa i łowiectwa, w szczególności w celu zachowania różnorodności ryb, dziko żyjących ssaków i ptaków.
Artykuł 80
Ochrona zwierząt
1. Federacja wydaje przepisy o ochronie zwierząt.
2. Określa ona w szczególności:
a. chów zwierząt i pielęgnację zwierząt;
b. doświadczenia na zwierzętach i zabiegi na żyjących zwierzętach;
c. użytkowanie zwierząt;
d. wwóz zwierząt i zwierzęcych wyrobów;
e. handel zwierzętami i transport zwierząt;
f. ubój zwierząt.
3. Do wykonania przepisów federalnych właściwe są kantony, o ile ustawa nie zastrzega tego dla Federacji.
Oddział 5
Roboty publiczne i transport
Artykuł 81
Roboty publiczne
Federacja może w interesie całego kraju lub jego znaczącej części organizować i prowadzić roboty publiczne lub wspomagać ich tworzenie.
Artykuł 82
Ruch drogowy
1. Federacja wydaje przepisy o ruchu drogowym.
2. Wykonuje ona zwierzchni nadzór nad drogami o ogólnokrajowym znaczeniu; może określić drogi tranzytowe, które muszą pozostać otwarte dla ruchu.
3. Korzystanie z publicznych dróg jest wolne od opłat. Zgromadzenie Federalne może zezwolić na odstępstwa.
Artykuł 83
Drogi krajowe
1. Federacja zabezpiecza budowę sieci dróg krajowych i ich użyteczność.
2. Kantony budują i utrzymują drogi krajowe zgodnie z przepisami i pod zwierzchnim nadzorem Federacji.
3. Federacja i kantony wspólnie ponoszą koszty utrzymania dróg krajowych. Udział poszczególnych kantonów w kosztach oblicza się według obciążenia dróg krajowych ładunkiem, ich zainteresowania tym drogami i ich finansowych możliwości.
Artykuł 84
Ruch tranzytowy przez Alpy *
1. Federacja chroni regiony Alp przed negatywnymi skutkami ruchu tranzytowego. Ogranicza obciążenie ruchu tranzytowego do rozmiaru, który nie jest szkodliwy dla ludzi, zwierząt i roślinności oraz ich przestrzeni życiowej.
2. Towarowy tranzyt przez Alpy odbywa się od granicy do granicy na szynach. Rada Federalna podejmuje w tym celu niezbędne środki. Wyjątki są dopuszczalne tylko wtedy, gdy są one nieodzowne. Muszą być określone szczegółowo w ustawie.
3. Pojemność dróg tranzytowych w regionie Alp nie może być zwiększona. Z tych ograniczeń wyłączone są objazdy, które odciążają miejscowości od ruchu tranzytowego.
Artykuł 85
Opłaty od ruchu samochodów ciężarowych *
1. Federacja może pobierać od samochodów ciężarowych opłaty zależne od rodzaju usługi lub zużywania drogi, jeżeli ruch samochodów ciężarowych powoduje koszty publiczne, których nie pokrywają inne świadczenia lub opłaty.
2. Czysty zysk z opłat będzie przeznaczony na pokrycie kosztów, które pozostają w związku z ruchem drogowym.
3. Kantony uczestniczą w czystym zysku. Przy określaniu udziałów należy brać pod uwagę szczególne znaczenie opłat dla regionów górskich i ich obrzeży.
Artykuł 86
Podatek konsumpcyjny od materiałów pędnych i inne opłaty drogowe *
1. Federacja może pobierać podatek konsumpcyjny od materiałów pędnych.
2. Pobiera ona opłaty za korzystanie z dróg krajowych przez pojazdy mechaniczne i przyczepy, które nie podlegają opłatom za ciężki transport.
3. Przeznacza ona połowę czystego zysku z podatku konsumpcyjnego od materiałów pędnych oraz połowę czystego zysku z opłat za korzystanie z dróg krajowych na następujące wydatki i nakłady pozostające w związku z ruchem drogowym:
a. budowę, utrzymanie i prowadzenie dróg krajowych;
b. środki przeznaczone na popieranie kombinowanego ruchu i transportu towarzyszących pojazdów mechanicznych oraz rozdzielenia ruchu;
c. wkłady w budowę dróg głównych;
d. wkłady w budowę urządzeń ochronnych przed siłami przyrody i w przedsięwzięcia chroniące środowisko i krajobraz, które ruch drogowy czyni koniecznymi;
e. ogólny udział w kosztach kantonów na utrzymanie dróg otwartych dla ruchu pojazdów mechanicznych i w finansowym wyrównaniu kosztów w zakresie budowy i utrzymania dróg;
f. wkłady na rzecz kantonów bez dróg krajowych i na rzecz kantonów z drogami alpejskimi, które służą ruchowi międzynarodowemu.
4. O ile środki te okażą się niedostateczne, Federacja ustala narzuty do podatku od spożycia.
Artykuł 87
Koleje żelazne i inne środki komunikacji
Ustawodawstwo w sprawie ruchu kolejowego, kolejek linowych, żeglugi oraz komunikacji lotniczej i kosmicznej należy do kompetencji Federacji.
Artykuł 88
Drogi piesze i turystyczne
1. Federacja ustala zasady w sprawie sieci dróg pieszych i turystycznych.
2. Może ona wspierać i koordynować działania podejmowane przez kantony dla urządzenia i utrzymania takich sieci.
3. Przy wykonywaniu swoich zadań uwzględnia ona sieć dróg pieszych i turystycznych oraz zastępuje drogi, które musi zlikwidować.
Oddział 6
Energia i komunikacja
Artykuł 89
Polityka energetyczna
1. Federacja i kantony w ramach swoich kompetencji angażują się na rzecz wystarczającego, szeroko rozgałęzionego, ekonomicznego i ekologicznego zaopatrzenia w energię elektryczną oraz oszczędnego i racjonalnego jej zużycia.
2. Federacja ustala zasady korzystania z krajowej i odzyskanej energii oraz oszczędnego i racjonalnego zużycia energii.
3. Federacja wydaje przepisy o zużyciu energii przez zakłady, pojazdy i urządzenia. Wspiera ona rozwój technik energetycznych, zwłaszcza w dziedzinie oszczędzania i odzyskiwania energii.
4. W odniesieniu do przedsięwzięć, które dotyczą zużycia energii w budynkach, właściwe są przede wszystkim kantony.
5. Federacja uwzględnia w swej polityce energetycznej wysiłki kantonów i gmin oraz gospodarki; bierze pod uwagę warunki w poszczególnych rejonach kraju i gospodarczą wydolność.
Artykuł 90
Energia jądrowa *
Ustawodawstwo w dziedzinie energii jądrowej należy do kompetencji Federacji.
Artykuł 91
Przesyłanie energii
1. Federacja wydaje przepisy o przesyłaniu i dostawie energii elektrycznej.
2. Ustawodawstwo o urządzeniach rurociągowych do przekazywania paliw płynnych i gazów oraz materiałów pędnych należy do kompetencji Federacji.
Artykuł 92
Poczta i telekomunikacja
1. Poczta i telekomunikacja należą do kompetencji Federacji.
2. Federacja troszczy się o dostateczne, powszechne i oparte na rozsądnych cenach zapewnienie usług pocztowych i telekomunikacyjnych we wszystkich rejonach kraju. Taryfy opłat ustala się według jednolitych zasad.
Artykuł 93
Radio i telewizja
1. Ustawodawstwo w sprawie radia i telewizji oraz innych form publicznego telekomunikacyjnego rozpowszechniania programów i informacji należy do właściwości Federacji.
2. Radio i telewizja przyczyniają się do szerzenia oświaty i kulturalnego rozwoju, do swobodnej wymiany poglądów i rozrywki. Uwzględniają one odrębności kraju i potrzeby kantonów. Przedstawiają wydarzenia rzeczowo i w odpowiedni sposób odzwierciedlają różnorodność poglądów.
3. Gwarantuje się niezależność radia i telewizji oraz autonomię w kształtowaniu programów.
4. Należy brać pod uwagę pozycję i zadania innych środków komunikowania, przede wszystkim prasy.
5. Skargi na programy mogą być przedstawiane niezależnemu organowi rozpatrującemu zażalenia.
Oddział 7
Gospodarka
Artykuł 94
Zasady ustroju gospodarczego
1. Federacja i kantony przestrzegają zasad wolności gospodarczej.
2. Chronią one interesy całej gospodarki szwajcarskiej i wraz z prywatną gospodarką przyczyniają się do dobrobytu i ekonomicznego bezpieczeństwa ludności.
3. W ramach swoich kompetencji starają się o tworzenie korzystnych warunków ogólnych dla prywatnej gospodarki.
4. Odstępstwa od zasady wolności gospodarczej, w szczególności również środki skierowane przeciwko konkurencji, są dopuszczalne tylko wtedy, gdy zostały przewidziane w Konstytucji Federalnej lub są uzasadnione na podstawie kantonalnych przywilejów.
Artykuł 95
Działalność zarobkowa w gospodarce prywatnej *
1. Federacja może wydawać przepisy o wykonywaniu prywatnej zarobkowej działalności gospodarczej.
2. Troszczy się ona o jednolitą szwajcarską przestrzeń gospodarczą. Gwarantuje, że osoby z wykształceniem naukowym albo wykształceniem zawodowym federalnym, kantonalnym lub przez kantony uznanym ukończeniem zawodowego wyszkolenia, mogą wykonywać zawód w całej Szwajcarii.
Artykuł 96
Polityka w zakresie konkurencji
1. Federacja wydaje przepisy zapobiegające gospodarczym lub społecznie szkodliwym oddziaływaniom karteli i innym ograniczeniom konkurencji.
2. Podejmuje ona środki:
a. zapobiegające nadużyciom w kształtowaniu cen przez dominujące na rynku przedsiębiorstwa oraz organizacje prawa prywatnego i publicznego;
b. przeciwko nieuczciwej konkurencji.
Artykuł 97
Ochrona konsumentów
1. Federacja podejmuje środki dla ochrony konsumentów.
2. Wydaje ona przepisy o środkach prawnych, które mogą przedsięwziąć organizacje konsumentów W zakresie ustawodawstwa federalnego o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji organizacjom tym przysługują takie same prawa, jak organizacjom zawodowym i gospodarczym.
3. Dla sporów prawnych do określonej wartości przedmiotu sporu kantony przewidują postępowanie rozjemcze lub uproszczone i szybkie postępowanie sądowe. Granicę wartości sporu ustala Rada Federalna.
Artykuł 98
Banki i ubezpieczenia
1. Federacja wydaje przepisy o bankowości i giełdach; uwzględnia przy tym szczególne zadania i pozycję banków kantonalnych.
2. Może ona wydawać przepisy o usługach finansowych w innym zakresie.
3. Wydaje ona przepisy o ubezpieczeniach prywatnych.
Artykuł 99
Polityka pieniężna i walutowa
1. Do kompetencji Federacji należy system stosunków pieniężnych i walutowych; wyłącznie jej przysługuje prawo bicia monet i emisji banknotów.
2. Szwajcarski Bank Narodowy, jako niezależny bank centralny, prowadzi politykę pieniężną i walutową, która służy ogólnemu interesowi kraju; jest on zarządzany przy współdziałaniu i nadzorze Federacji.
3. Szwajcarski Bank Narodowy tworzy ze swoich dochodów wystarczające rezerwy walutowe; część tych rezerw jest utrzymywana w złocie.
4. Czysty zysk Szwajcarskiego Banku Narodowego przynajmniej w dwóch trzecich przechodzi na kantony.
Artykuł 100
Polityka kształtowania koniunktury
1. Federacja podejmuje środki dla zrównoważonego rozwoju koniunktury, zwłaszcza dla zapobiegania i zwalczania bezrobocia i drożyzny.
2. Uwzględnia ona rozwój gospodarczy poszczególnych rejonów kraju. Współpracuje z kantonami i środowiskiem gospodarczym.
3. W odniesieniu do systemu pieniężnego i kredytowego, w handlu zagranicznym i w zakresie finansów publicznych może ona w razie konieczności odstąpić od zasad wolności gospodarczej.
4. Federacja, kantony i gminy w swej polityce dochodów i wydatków uwzględniają stan koniunktury.
5. W celu stabilizacji koniunktury Federacja może przejściowo nałożyć dopłaty na federalne podatki lub udzielić opustu. Zgromadzone środki należy zamrozić; po zwolnieniu podatki bezpośrednie będą zwracane indywidualnie, pośrednie zostaną przeznaczone na zabezpieczenie opustów i pozyskanie miejsc pracy.
6. Federacja może zobowiązać przedsiębiorstwa do tworzenia rezerwowych miejsc pracy; zapewnia za to ulgi podatkowe i może do tego zobowiązać kantony. Po zwolnieniu rezerw przedsiębiorstwa swobodnie decydują o ich wykorzystaniu w ramach ustawowych celów przeznaczenia.
Artykuł 101
Polityka stosunków gospodarczych z zagranicą
1. Federacja chroni interesy gospodarki szwajcarskiej za granicą.
2. W szczególnych przypadkach może ona podejmować środki dla ochrony gospodarki krajowej. W razie konieczności może odstąpić od zasady wolności gospodarczej.
Artykuł 102
Zaopatrzenie kraju *
1. Federacja zabezpiecza zaopatrzenie kraju w niezbędne do życia środki i usługi w wypadku zagrożenia politycznego lub wojennego, jak również w sytuacjach ciężkiego deficytu, z którym gospodarka sama nie jest w stanie się uporać. Podejmuje środki zapobiegawcze.
2. W razie konieczności może ona odstąpić od zasady wolności gospodarczej.
Artykuł 103
Polityka strukturalna *
Federacja może wspomagać zagrożone gospodarczo tereny kraju oraz wspierać gałęzie gospodarki i zawody, jeżeli środki obrony, których podjęcia można od nich oczekiwać, nie wystarczą do zapewnienia ich egzystencji. W razie konieczności może ona odstąpić od zasady wolności gospodarczej.
Artykuł 104
Rolnictwo
1. Federacja stara się, aby rolnictwo przez swoją trwałą i rynkowo zorientowaną produkcję w istotny sposób przyczyniało się do:
a. niezawodnego zaopatrzenia ludności;
b. zachowania naturalnych warunków życia i pielęgnowania kultury rolnej;
c. zdecentralizowanego zasiedlania kraju.
2. Uzupełniając samopomoc gospodarki rolnej, której można od niej oczekiwać, i odstępując w razie konieczności od zasady wolności gospodarczej, Federacja wspiera gospodarstwa chłopskie zagospodarowujące ziemię.
3. Kształtuje ona w taki sposób środki zaradcze, aby rolnictwo mogło spełniać swoje wielofunkcyjne zadania. Ma w szczególności następujące uprawnienia i zadania:
a. uzupełnia dochody rolnicze przez bezpośrednie wypłaty dla osiągnięcia odpowiedniego wynagrodzenia za dostarczone usługi, z zastrzeżeniem wykazania świadczeń na rzecz ekologii;
b. wspomaga opłacalne gospodarczo pobudzanie form produkcji, które są szczególnie bliskie przyrodzie, środowisku i przyjazne zwierzętom;
c. wydaje przepisy o deklaracjach co do pochodzenia, jakości, rodzaju produkcji i procedurze przetwarzania środków żywnościowych;
d. chroni środowisko przed uszczerbkiem z powodu nadmiernego użycia nawozów sztucznych, środków chemicznych i innych materiałów pomocniczych;
e. może popierać prace badawcze z zakresu rolnictwa, doradztwo i kształcenie oraz świadczyć pomoc inwestycyjną.
4. Angażuje ona na te cele środki z zakresu rolnictwa i związane z ich realizacją ogólne środki Federacji.
Artykuł 105
Alkohol
Ustawodawstwo o produkcji, wwozie, rektyfikacji i sprzedaży wyrobów spirytusowych należy do kompetencji Federacji. Federacja uwzględnia w szczególności szkodliwe działanie konsumpcji alkoholu.
Artykuł 106
Gry azardowe *
1. Ustawodawstwo w sprawach gier hazardowych i loterii należy do kompetencji Federacji.
2. Na otwieranie i prowadzenie kasyn gry konieczna jest koncesja Federacji. Przy udzielaniu koncesji uwzględnia się warunki regionalne i niebezpieczeństwa płynące z gier hazardowych.
3. Federacja pobiera zależne od dochodu opłaty od gier hazardowych; nie mogą one przekroczyć 80% dochodów brutto z prowadzenia gier hazardowych. Zostaną one przeznaczone na pokrycie udziału Federacji w ubezpieczeniu na starość, dla wdów i sierot oraz na wypadek inwalidztwa.
4. W sprawach dopuszczenia automatów gier zręcznościowych z możliwością wygrania właściwe są kantony.
Artykuł 107
Broń i materiał wojenny
1. Federacja wydaje przepisy przeciwko nadużyciu broni, sprzętu i amunicji.
2. Wydaje ona przepisy o produkcji, zakupie i sprzedaży broni, jak również o wwozie, wywozie i przewozie materiału wojennego.
Oddział 8
Mieszkalnictwo, praca, bezpieczeństwo socjalne i zdrowie
Artykuł 108
Popieranie budownictwa mieszkaniowego i mieszkań własnościowych
1. Federacja wspiera budownictwo mieszkaniowe, nabywanie mieszkań i własności domów mieszkalnych, które służą osobom prywatnym na ich własne potrzeby, jak również działalność podmiotów oraz organizacji powszechnie użytecznego budownictwa mieszkaniowego.
2. Popiera ona w szczególności nabywanie i udostępnianie terenów pod budownictwo mieszkaniowe, racjonalizację i obniżanie kosztów budownictwa mieszkaniowego oraz obniżanie kosztów mieszkania.
3. Może ona wydawać przepisy o udostępnianiu terenów pod budownictwo mieszkaniowe i racjonalizacji budownictwa.
4. Bierze ona przy tym pod uwagę zwłaszcza interesy rodzin, osób w podeszłym wieku, osób żyjących w niedostatku i osób niepełnosprawnych.
Artykuł 109
Czynsze
1. Federacja wydaje przepisy zapobiegające nadużyciom w zakresie czynszów, w szczególności przeciwko nadużyciu stawek czynszu, jak również co do zaskarżania niewłaściwych wypowiedzeń i przedłużaniu stosunków najmu na określony termin.
2. Może ona wydawać przepisy o nadaniu ramowym umowom najmu mocy powszechnie wiążącej. Umowy takie mogą być uznane za powszechnie wiążące, jeżeli odpowiednio uwzględniają one uzasadnione interesy mniejszości i regionalne odmienności oraz nie naruszają równości wobec prawa.
Artykuł 110
Praca *
1. Federacja może wydawać przepisy o:
a. ochronie pracobiorców;
b. stosunkach między stronami pracodawców i pracobiorców, dotyczące w szczególności wspólnego regulowania spraw dotyczących zakładu pracy i zawodu;
c. pośrednictwie pracy;
d. powszechnie wiążącej mocy zbiorowych układów pracy.
2. Zbiorowe układy pracy mogą być tylko wtedy uznane za powszechnie wiążące, jeżeli uwzględniają one odpowiednio uzasadnione interesy mniejszości i regionalne odmienności oraz nie naruszają równości wobec prawa i wolności zrzeszania się.
3. Dzień 1 sierpnia jest świętem federalnym. Z punktu widzenia prawa pracy jest on zrównany z niedzielami i jest płatny.
Artykuł 111
Ubezpieczenia społeczne na starość, dla wdów, wdowców i sierot
oraz z powodu inwalidztwa 10)
1. Federacja podejmuje środki w celu wystarczającego zabezpieczenia na starość, dla wdów, wdowców i sierot oraz inwalidów. Opierają się one na trzech filarach, a mianowicie na federalnym ubezpieczeniu na starość, dla wdów, wdowców i sierot oraz inwalidów, na ubezpieczeniu zawodowym i ubezpieczeniu indywidualnym.
2. Federacja troszczy się, aby federalne ubezpieczenie na starość, dla wdów i sierot oraz inwalidów, jak i ubezpieczenie zawodowe mogły spełniać swój cel w sposób trwały.
3. Może ona zobowiązać kantony do zwolnienia od obowiązku podatkowego zakłady federalnego ubezpieczenia na starość, dla wdów, wdowców i sierot oraz inwalidów, jak i ubezpieczenia zawodowego, a ubezpieczonym i ich pracodawcom zapewnić ulgi podatkowe od składek i przyszłych roszczeń.
4. We współpracy z kantonami wspiera ona ubezpieczenia indywidualne, w szczególności za pomocą środków polityki podatkowej i własnościowej.
Artykuł 112
Ubezpieczenia na starość, dla wdów, wdowców i sierot
oraz z powodu inwalidztwa *
1. Federacja wydaje przepisy o ubezpieczeniu na starość, dla wdów, wdowców i sierot oraz z powodu inwalidztwa.
2. Przestrzega przy tym następujących zasad:
a. Ubezpieczenie jest obowiązkowe;
b. Renty 11) muszą odpowiednio zaspokajać potrzeby życiowe;
c. Renta najwyższa wynosi maksymalnie dwukrotność najniższej renty;
d. Renty są dostosowywane co najmniej do ruchu cen;
3. Ubezpieczenie jest finansowane:
a. ze składek ubezpieczonych, przy czym pracodawcy płacą połowę składek za swoich pracobiorców;
b. ze świadczeń Federacji i, o ile ustawa to przewiduje, kantonów;
4. Świadczenia Federacji i kantonów łącznie wynoszą najwyżej połowę wydatków.
5. Świadczenia Federacji są w pierwszym rzędzie pokrywane z czystego zysku od podatku na wyroby tytoniowe, podatku od wyrobów spirytusowych i opłat za prowadzenie gier hazardowych.
6. Federacja popiera integrację inwalidów ze społeczeństwem i wspiera wysiłki na rzecz osób w podeszłym wieku, wdów, wdowców i sierot oraz inwalidów. Może przeznaczyć na ten cel środki z ubezpieczenia na starość, dla wdów, wdowców i sierot oraz z powodu inwalidztwa.
Artykuł 113
Ubezpieczenie zawodowe *
1. Federacja wydaje przepisy o ubezpieczeniu zawodowym.
2. Przestrzega przy tym następujących zasad:
a. Ubezpieczenie zawodowe łącznie z ubezpieczeniem na starość, dla wdów, wdowców i sierot oraz z powodu inwalidztwa umożliwia kontynuowanie w odpowiedni sposób dotychczasowego poziomu życia;
b. Ubezpieczenie zawodowe jest dla pracobiorców obowiązkowe; ustawa może przewidzieć wyjątki;
c. Pracodawcy ubezpieczają swoich pracobiorców w jednym z zakładów ubezpieczenia społecznego; o ile jest to konieczne Federacja umożliwia im ubezpieczenie pracobiorców w jednym z federalnych zakładów ubezpieczenia;
d. Pracujący na własny rachunek mogą się dobrowolnie ubezpieczyć w jednym z zakładów ubezpieczenia;
e. Dla określonych grup pracujących na własny rachunek Federacja może uznać za obowiązkowe ubezpieczenie zawodowe w ogóle lub od poszczególnego ryzyka.
3. Ubezpieczenie zawodowe jest finansowane ze składek ubezpieczonych, przy czym pracodawcy płacą co najmniej połowę składek za ich pracobiorców.
4. Zakłady ubezpieczeniowe muszą odpowiadać federalnym warunkom minimalnym; dla realizacji zadań szczególnych Federacja może przewidzieć środki ogólnokrajowe.
Artykuł 114
Ubezpieczenie na wypadek bezrobocia
1. Federacja wydaje przepisy o ubezpieczeniu na wypadek bezrobocia.
2. Przestrzega przy tym następujących zasad:
a. Ubezpieczenie zapewnia odpowiednie wyrównanie zarobku i wspiera środki na zahamowanie i zwalczanie bezrobocia;
b. Przystąpienie jest dla pracobiorców obowiązkowe; ustawa może przewidywać wyjątki;
c. Pracujący na własny rachunek mogą ubezpieczyć się dobrowolnie.
3. Ubezpieczenie jest finansowane ze składek ubezpieczonych, przy czym pracodawcy płacą połowę składki za swoich pracobiorców.
4. W sytuacjach nadzwyczajnych Federacja i kantony przyznają świadczenia finansowe.
5. Federacja może wydawać przepisy o zasiłkach dla bezrobotnych.
Artykuł 115
Wspieranie osób znajdujących się w niedostatku
Znajdujących się w niedostatku wspierają kantony ich miejsca zamieszkania. Federacja określa wyjątki i kompetencje.
Artykuł 116
Dodatki rodzinne i ubezpieczenie z tytułu macierzyństwa
1. Federacja przy wypełnianiu swych zadań uwzględnia potrzeby rodziny. Może wspierać środki podjęte dla ochrony rodziny.
2. Może ona wydawać przepisy o dodatkach rodzinnych i prowadzić federalną rodzinną kasę kompensacyjną.
3. Tworzy ona ubezpieczenie z tytułu macierzyństwa. Może także zobowiązać do składek osoby, które nie będą korzystały ze świadczeń ubezpieczeniowych.
4. Federacja może uznać przystąpienie do rodzinnej kasy kompensacyjnej i ubezpieczenia z tytułu macierzyństwa za powszechnie obowiązkowe lub dla poszczególnych grup ludności, a swoje świadczenia uzależnić od odpowiednich świadczeń kantonów.
Artykuł 117
Ubezpieczenie na wypadek choroby i wypadku przy pracy
1. Federacja wydaje przepisy o ubezpieczeniu na wypadek choroby i wypadku przy pracy.
2. Może ona ubezpieczenie na wypadek choroby i wypadku przy pracy uznać za powszechnie obowiązkowe lub tylko dla poszczególnych grup ludności.
Artykuł 118
Ochrona zdrowia
1. Federacja podejmuje w ramach swych kompetencji środki na rzecz ochrony zdrowia.
2. Wydaje ona przepisy o:
a. obchodzeniu się z środkami żywnościowymi, lekarstwami, środkami odurzającymi, organicznymi, chemikaliami i przedmiotami, które mogą zagrażać zdrowiu;
b. zwalczaniu zakaźnych, szeroko rozpowszechnionych lub złośliwych chorób ludzi i zwierząt;
c. ochronie przed jonizującym napromieniowaniem.
Artykuł 119
Sztuczne zapładnianie i inżynieria genetyczna w odniesieniu do człowieka
1. Człowiek jest chroniony przed nadużyciami sztucznego zapładniania i inżynierii genetycznej.
2. Federacja wydaje przepisy o obchodzeniu się z ludzkim nasieniem i materiałem genetycznym. Troszczy się przy tym o ochronę ludzkiej godności, osobowości i rodziny oraz przestrzega następujących zasad:
a. Wszelkie formy klonowania i ingerencji w materiał genetyczny ludzkich komórek i embrionów są niedopuszczalne;
b. Nie pochodzące od człowieka nasienie lub materiał genetyczny nie może być wprowadzany do ludzkiego nasienia lub z nim łączony;
c. Metody medycznie popieranego zapłodnienia mogą być stosowane tylko wtedy, gdy nie można inaczej usunąć bezpłodności lub niebezpieczeństwa przeniesienia ciężkiej choroby, jednakże nie w celu osiągnięcia w organizmie dziecka określonych właściwości lub w celu eksperymentów naukowych; zapłodnienie męskimi komórkami poza ciałem kobiety jest dozwolone tylko na warunkach określonych w ustawie; poza organizmem kobiety może być rozwinięte do stadium embrionu tylko tyle ludzkich komórek jajowych, ile może być natychmiast użyte do implantacji;
d. Ofiarowywanie embrionów i wszelkiego rodzaju zastępcze macierzyństwo są niedopuszczalne;
e. Nie może być uprawiany żaden handel ludzkimi komórkami i wytworami z embrionów;
f. Materiał genetyczny człowieka może być badany, rejestrowany lub ujawniany tylko wtedy, gdy zainteresowana osoba wyrazi na to zgodę lub gdy przewiduje to ustawa;
g. Każdy ma dostęp do danych o jego pochodzeniu.
Artykuł 120
Technologia genetyczna w odniesieniu do życia pozaludzkiego
1. Człowiek i jego środowisko pozostaje pod ochroną przed nadużyciami inżynierii genetycznej.
2. Federacja wydaje przepisy o postępowaniu z nasieniem i materiałem genetycznym zwierząt, roślin i innych organizmów. Uwzględnia przy tym godność stworzenia, jak i bezpieczeństwo człowieka, zwierząt i środowiska oraz chroni genetyczną różnorodność zwierząt i rodzajów roślin.
Oddział 9
Pobyt i osiedlanie się cudzoziemców
Artykuł 121
1. Ustawodawstwo o wjeździe, wyjeździe, pobycie i osiedlaniu się cudzoziemców oraz zapewnianiu azylu należy do kompetencji Federacji.
2. Cudzoziemcy mogą być wydaleni ze Szwajcarii, jeżeli zagrażają bezpieczeństwu kraju.
Oddział 10
Prawo cywilne, prawo karne, metrologia
Artykuł 122
Prawo cywilne
1. Ustawodawstwo w dziedzinie prawa cywilnego należy do kompetencji Federacji.
2. W sprawie organizacji sądów, postępowania sądowego oraz orzekania w sprawach cywilnych właściwe są kantony.
3. Prawomocne wyroki sądowe w sprawach cywilnych są wykonalne w całej Szwajcarii.
Artykuł 123
Prawo karne
1. Ustawodawstwo w dziedzinie prawa karnego należy do kompetencji Federacji.
2. Federacja może zapewnić kantonom subwencje na:
a. budowę zakładów;
b. poprawę wykonywania kar i środków zaradczych;
c. urządzenia, które realizują przedsięwzięcia wychowawcze wobec dzieci i młodzieży oraz młodocianych.
3. W sprawie organizacji sądów, postępowania sądowego oraz orzekania w sprawach karnych właściwe są kantony.
Artykuł 124
Pomoc ofiarom
Federacja i kantony dbają, aby osoby, które na skutek czynu karalnego doznały uszczerbku na ciele, psychice lub zostały seksualnie pokrzywdzone, otrzymały pomoc i odpowiednie odszkodowanie, jeżeli w następstwie tego czynu popadły w trudności ekonomiczne.
Artykuł 125
Metrologia
Ustawodawstwo w sprawach metrologii należy do kompetencji Federacji.
Artykuł 126
Zarządzanie finansami *
1. Federacja zachowuje trwałą równowagę między swoim wydatkami i dochodami.
2. Unika ona jakiegokolwiek niedoboru w swoim bilansie, uwzględnia przy tym sytuację gospodarczą.
Artykuł 127
Zasady opodatkowania
1. Ogólne zasady kształtowania podatków, zwłaszcza krąg podatników, przedmiot podatku i jego wymiar, podlegają określeniu w ustawie.
2. Na ile pozwala na to rodzaj podatku, należy przy tym przestrzegać w szczególności zasady powszechności i równości opodatkowania oraz zasady opodatkowania według wydajności ekonomicznej.
3. Zabronione jest podwójne opodatkowanie między kantonami. Federacja podejmuje niezbędne środki.
Artykuł 128
Podatki bezpośrednie *
1. Federacja może pobierać bezpośredni podatek:
a. najwyżej 11,5 % od dochodów osób fizycznych;
b. najwyżej 9,8 % od czystego zysku osób prawnych;
c. najwyżej 0,825 promila od kapitału i rezerw osób prawnych.
2. Przy ustalaniu taryf Federacja uwzględnia obciążenie kantonów i gmin podatkami bezpośrednimi.
3. Przy podatku dochodowym osób fizycznych równoważy się okresowo skutki ochłodzenia koniunktury.
4. Podatki są wymierzone i pobierane przez kantony. Z przychodu brutto z podatku trzy dziesiąte przypadają kantonom; z tego co najmniej jedna szósta zostaje użyta na wyrównanie finansowe między kantonami.
Artykuł 129
Harmonizowanie podatków
1. Federacja ustala zasady harmonizowania podatków bezpośrednich przez Federację, kantony i gminy; bierze przy tym pod uwagę dążenia kantonów do ich harmonizowania.
2. Harmonizowanie rozciąga się na obowiązek podatkowy, przedmiot i okresowy wymiar podatków, postępowanie i prawo karne podatkowe. Od harmonizowania są wyłączone w szczególności taryfy podatkowe, stawki podatkowe i należności wolne od podatku.
3. Federacja może wydawać przepisy zapobiegające nieuzasadnionym przywilejom podatkowym.
Artykuł 130
Podatek od wartości dodanej *
1. Federacja może pobierać od towarów i usług, łącznie ze zużyciem na potrzeby własne, jak i na import, podatek od wartości dodanej w maksymalnej stawce 6,5%.
2. 5 % od dochodów z podatku będzie przeznaczone na środki dla odciążenia podatników o niższych dochodach.
3. Jeżeli z powodu wzrostu struktury wieku nie uda się zapewnić finansowania ubezpieczeń na starość, dla wdów i sierot oraz z powodu inwalidztwa, stawka podatku od wartości dodanej może być podniesiona maksymalnie o jeden punkt procentowy. 12)
Artykuł 131
Szczególne podatki konsumpcyjne *
1. Federacja może pobierać szczególne podatki konsumpcyjne od:
a. tytoniu i wyrobów tytoniowych;
b. wyrobów spirytusowych;
c. piwa;
d. samochodów i ich części składowych;
e. ropy, innych olei mineralnych, gazu ziemnego i produktów uzyskanych z jego przetworzenia oraz materiałów pędnych.
2. Może ona pobierać dopłatę do podatku konsumpcyjnego od materiałów pędnych.
3. Kantony otrzymują 10 % czystego dochodu z podatku od wyrobów spirytusowych. Środki te należy użyć do zwalczania przyczyn i następstw uzależnienia.
Artykuł 132
Podatek pobierany w formie znaczków skarbowych i podatek rozliczeniowy *
1 Federacja może pobierać podatki w formie znaczków skarbowych od papierów wartościowych, pokwitowań premii ubezpieczeniowych i od innych świadectw obrotu handlowego; wyłączony od podatku skarbowego jest obrót nieruchomościami rolnymi i obrót hipoteczny.
2 Federacja może pobierać podatek rozliczeniowy z dochodu od kapitału, od wygranych na loterii i od ubezpieczeń.
Artykuł 133
Cła
Ustawodawstwo w sprawach ceł i innych opłat od obrotu towarami przekraczającymi granicę należy do kompetencji Federacji.
Artykuł 134
Wyłączenie kantonalnego i komunalnego opodatkowania
Kantony i gminy nie mogą obciążać podatkiem tego samego rodzaju przedmiotu, który ustawodawstwo federalne oznaczy jako przedmiot podatku od wartości dodanej, szczególnych podatków konsumpcyjnych, podatku pobieranego w formie znaczków skarbowych i podatku rozliczeniowego lub uzna za wolne od podatku.
Artykuł 135
Wyrównanie finansowe
1. Federacja wspiera wyrównanie finansowe między kantonami.
2. Przy zapewnieniu świadczeń federalnych uwzględnia ona zdolność finansową kantonów i regionów górskich.