Tytuł 5
WŁADZE FEDERALNE
Artykuł 143
Wybieralność
Prawo wybieralności do Rady Narodowej, do Rady Federalnej i do Sądu Federalnego mają wszyscy uprawnieni do głosowania.
Artykuł 144
Niepołączalność
1. Członkowie Rady Narodowej, Rady Kantonów, Rady Federalnej oraz sędziowie Sądu Federalnego nie mogą równocześnie wchodzić w skład żadnego innego organu.
2. Członkowie Rady Federalnej i sędziowie Sądu Federalnego zatrudnieni w pełnym wymiarze nie mogą piastować żadnego innego urzędu w Federacji lub kantonie i nie mogą wykonywać żadnej innej działalności zarobkowej.
3. Ustawa może przewidywać dalsze przypadki niepołączalności.
Artykuł 145
Kadencja
Członkowie Rady Narodowej i Rady Federalnej oraz kanclerz federalny są wybierani na cztery lata. Kadencja sędziów Sądu Federalnego wynosi sześć lat.
Artykuł 146
Odpowiedzialność państwa
Federacja odpowiada za szkody, które jej organy bezprawnie wyrządziły podczas wykonywania swoich czynności urzędowych.
Artykuł 147
Procedura konsultacyjna
Przy przygotowywaniu ważniejszych aktów normatywnych i innych projektów o dużej doniosłości oraz ważniejszych umów międzynarodowych zaprasza się do zajęcia stanowiska kantony, partie polityczne oraz zainteresowane środowiska.
Oddział 1
Organizacja
Artykuł 148
Pozycja prawna
1. Zgromadzenie Federalne, z zastrzeżeniem praw narodu i kantonów, sprawuje najwyższą władzę w Federacji.
2. Zgromadzenie Federalne składa się z dwóch izb, Rady Narodowej i Rady Kantonów; obie izby są równorzędne.
Artykuł 149
Skład i wybory Rady Narodowej
1. Rada Narodowa składa się z 200 deputowanych narodu.
2. Deputowanych wybiera naród w wyborach bezpośrednich na zasadzie proporcjonalności. Co cztery lata cały skład ulega odnowieniu.
3. Każdy kanton tworzy okręg wyborczy.
4. Mandaty są rozdzielone na kantony według liczby ludności. Każdy kanton ma co najmniej jeden mandat.
Artykuł 150
Skład i wybory Rady Kantonów
1. Rada Kantonów składa się z 46 deputowanych kantonów.
2. Kantony Obwalden, Nidwalden, Bazylea-miasto, Bazylea-okręg, Appenzell- Ausserrhoden i Appenzell-Innerrhoden wybierają po jednym deputowanym; pozostałe kantony wybierają po dwóch deputowanych.
3. Kantony regulują tryb wyboru ich deputowanych do Rady Kantonów.
Artykuł 151
Sesje
1. Rady zbierają się regularnie na sesjach. Ustawa określa zwoływanie sesji.
2. Jedna czwarta deputowanych do izby lub Rada Federalna mogą żądać zwołania izb na sesję nadzwyczajną.
Artykuł 152
Przewodnictwo
Każda rada wybiera ze swego grona na okres jednego roku przewodniczącego i pierwszego wiceprzewodniczącego oraz drugiego wiceprzewodniczącego. Ponowny wybór na kolejny rok jest wykluczony.
Artykuł 153
Komisje parlamentarne
1. Każda rada wyznacza ze swego grona komisje.
2. Ustawa może przewidywać wspólne komisje.
3. Ustawa może przekazać komisjom poszczególne kompetencje, o ile nie mają one prawotwórczego charakteru.
4. Komisjom przy wypełnianiu ich zadań przysługuje prawo do informacji, prawo wglądu i uprawnienia śledcze. Ich zakres określa ustawa.
Artykuł 154
Frakcje
Członkowie Zgromadzenia Federalnego mogą tworzyć frakcje.
Artykuł 155
Służby parlamentarne
Zgromadzenie Federalne zarządza służbami parlamentarnymi. Może ono wzywać do pomocy służby administracji federalnej. Szczegóły określa ustawa.
Oddział 2
Postępowanie
Artykuł 156
Oddzielne obrady
1. Rada Narodowa i Rada Kantonów obradują oddzielnie.
2. Dla uchwał Zgromadzenia Federalnego konieczna jest zgoda obu rad.
Artykuł 157
Wspólne obrady
1. Rada Narodowa i Rada Kantonów obradują wspólnie jako Zjednoczone Zgromadzenie Federalne pod przewodnictwem przewodniczącego Rady Narodowej, aby:
a. przeprowadzić wybory;
b. rozstrzygać spory kompetencyjne między najwyższymi organami federalnymi;
c. stosować prawo łaski.
2. Zjednoczone Zgromadzenie Federalne zbiera się poza tym w szczególnych okolicznościach i dla przyjęcia oświadczeń Rady Federalnej.
Artykuł 158
Jawność posiedzeń
Posiedzenia rad są jawne. Ustawa może przewidzieć wyjątki.
Artykuł 159
Zdolność do prowadzenia obrad i wymagana większość
1. Rady mogą ważnie obradować, jeżeli obecna jest większość ich członków.
2. W obydwu radach i w Zjednoczonym Zgromadzeniu Federalnym rozstrzyga większość głosujących.
3. Zgody większości członków każdej z rad wymaga jednak:
a. uznanie ustaw federalnych za pilne;
b. przyjęcie uchwały o subwencjach oraz zobowiązaniach kredytowych i wysokości płatności pociągających za sobą nowe jednorazowe wydatki o wysokości ponad 20 mln. franków lub nowe periodyczne wydatki o ponad 2 mln. franków.
4. Zgromadzenie Federalne może, w drodze rozporządzenia, dostosować te limity do wzrostu cen.
Artykuł 160
Prawo inicjatywy i zgłaszania wniosków
1. Każdemu członkowi rady, każdej frakcji, każdej komisji parlamentarnej i każdemu kantonowi przysługuje prawo przedstawiania inicjatyw Zgromadzeniu Federalnemu.
2. Członkowie rad i Rada Federalna mają prawo zgłaszania wniosków w sprawach będących przedmiotem obrad.
Artykuł 161
Zakaz mandatu imperatywnego
1. Członkowie Zgromadzenia Federalnego głosują bez instrukcji.
2. Ujawniają oni swoje związki z grupami interesów.
Artykuł 162
Immunitet
1. Członkowie Zgromadzenia Federalnego i Rady Federalnej oraz kanclerz federalny nie mogą być pociągnięci do odpowiedzialności prawnej za swoje wypowiedzi w radach i w ich organach.
2. Ustawa może przewidywać dalsze rodzaje immunitetu i rozszerzyć go na dalsze osoby.
Oddział 3
Kompetencje
Artykuł 163
Forma aktów wydawanych przez Zgromadzenie Federalne
1. Zgromadzenie Federalne wydaje akty prawotwórcze w formie ustaw federalnych lub rozporządzeń.
2. Pozostałe akty są wydawane w formie uchwały federalnej; uchwałę federalną, która nie podlega referendum, oznacza się jako zwykłą uchwałę federalną.
Artykuł 164
Ustawodawstwo
1. Wszystkie ważne przepisy ustanawiające prawo należy wydawać w formie ustawy federalnej. Do tej kategorii należą w szczególności przepisy podstawowe dotyczące:
a. wykonywania praw politycznych;
b. ograniczenia praw konstytucyjnych;
c. praw i obowiązków osób;
d. kręgu zobowiązanych do płacenia podatków oraz przedmiotu i wymiaru podatków;
e. zadań i świadczeń Federacji;
f. obowiązków kantonów w zakresie wdrażania i wykonywania prawa federalnego;
g. organizacji i postępowania przed władzami federalnymi.
2. Kompetencje prawotwórcze mogą być przekazane na podstawie ustawy federalnej, o ile nie jest to wykluczone przez Konstytucję Federalną.
Artykuł 165
Ustawodawstwo w sprawach pilnych
1. Ustawa federalna, której wejście w życie nie cierpi zwłoki, może być większością głosów każdej rady uznana za pilną i wprowadzona natychmiast w życie. Należy określić termin jej obowiązywania.
2. W przypadku zgłoszenia żądania poddania pod referendum ustawy federalnej uznanej za pilną, traci ona moc prawną po roku od jej przyjęcia przez Zgromadzenie Federalne, jeżeli w tym czasie nie zostanie przyjęta przez naród.
3. Ustawa federalna uznana za pilną, która nie ma podstawy w Konstytucji, traci moc po roku od jej przyjęcia przez Zgromadzenie Federalne, jeżeli w tym czasie nie zostanie przyjęta przez naród i kantony. Należy określić termin, do którego obowiązuje.
4. Ustawa federalna uznana za pilną, która nie zostanie przyjęta w referendum, nie może zostać ponowiona.
Artykuł 166
Stosunki z zagranicą i umowy międzynarodowe
1. Zgromadzenie Federalne uczestniczy w kształtowaniu polityki zagranicznej i nadzoruje stosunki z zagranicą.
2. Wyraża ono zgodę na umowy międzynarodowe; wyłączone są umowy, dla których zawarcia właściwa jest Rada Federalna, na podstawie ustawy lub umowy międzynarodowej.
Artykuł 167
Finanse
Zgromadzenie Federalne uchwala wydatki Federacji, ustala preliminarz i zatwierdza sprawozdanie finansowe państwa.
Artykuł 168
Wybory
1. Zgromadzenie Federalne wybiera członków Rady Federalnej, Kanclerza Federalnego, sędziów Sądu Federalnego i generała. 13)
2. Ustawa może upoważnić Zgromadzenie Federalne do przeprowadzenia lub zatwierdzenia innych wyborów.
Artykuł 169
Zwierzchni nadzór
1. Zgromadzenie Federalne wykonuje zwierzchni nadzór nad Radą Federalną i administracją federalną, sądami federalnymi i innymi podmiotami, którym powierzono realizację zadań Federacji.
2. Wobec przewidzianych przez ustawę specjalnych przedstawicieli komisji nadzorujących nie skutkuje żaden obowiązek dochowania tajemnicy.
Artykuł 170
Badanie skuteczności
Zgromadzenie Federalne troszczy się o badanie skuteczności środków podejmowanych przez Federację.
Artykuł 171
Zlecenia dla Rady Federalnej
Zgromadzenie Federalne może zlecać zadania Radzie Federalnej. Ustawa określi szczegóły, a zwłaszcza środki, za pomocą których Zgromadzenie Federalne może wpływać na sprawy z zakresu właściwości Rady Federalnej.
Artykuł 172
Stosunki między Federacją a kantonami
1. Zgromadzenie Federalne sprawuje pieczę nad stosunkami między Federacją a kantonami.
2. Udziela ona gwarancji dla konstytucji kantonów.
3. Wyraża ona zgodę na zawarcie przez kantony umów między sobą i z zagranicą, jeżeli Rada Federalna lub inny kanton wniesie sprzeciw.
Artykuł 173
Dalsze zadania i uprawnienia
1. Zgromadzenie Federalne ma ponadto następujące zadania i uprawnienia:
a. podejmuje środki dla ochrony bezpieczeństwa zewnętrznego, niezawisłości i neutralności Szwajcarii;
b. podejmuje środki dla ochrony bezpieczeństwa wewnętrznego;
c. jeżeli wymagają tego sytuacje nadzwyczajne, dla realizacji zadań wymienionych w pkt a i b może wydawać rozporządzenia lub zwykłe uchwały federalne;
d. zarządza pełnienie służby czynnej i mobilizuje w tym celu armię lub jej część;
e. podejmuje środki na realizację prawa federalnego;
f. rozstrzyga o ważności inicjatyw ludowych, które doszły do skutku;
g. współdziała w planowaniu ważnych czynności państwa;
h. rozstrzyga o aktach indywidualnych, o ile federalna ustawa wyraźnie to przewiduje;
i. rozstrzyga konflikty kompetencyjne między naczelnymi organami federalnymi;
k. rozstrzyga w sprawach ułaskawień i amnestii.
2. Zgromadzenie Federalne zajmuje się poza tym sprawami, które należą do kompetencji Federacji i nie zostały przekazane innym organom.
3. Ustawa może przekazać Zgromadzeniu Federalnemu dalsze zadania i uprawnienia.
Rada Federalna i administracja federalna
Oddział 1
Organizacja i postępowanie
Artykuł 174
Rada Federalna
Rada Federalna jest najwyższą władzą rządzącą i wykonawczą Federacji.
Artykuł 175
Skład i wybory
1. Rada Federalna składa się z siedmiu członków.
2. Członków Rady Federalnej wybiera Zgromadzenie Federalne po każdym całkowitym odnowieniu Rady Narodowej.
3. Z jednego kantonu nie może być wybrany więcej niż jeden członek Rady Federalnej.
Artykuł 176
Przewodnictwo
1. Prezydent Federacji przewodniczy Radzie Federalnej.
2. Prezydenta Federacji oraz wiceprezydenta Federacji wybiera Zgromadzenie Federalne spośród członków Rady Federalnej na okres jednego roku.
3. Wykluczony jest ponowny wybór na kolejny rok. Prezydent Federacji nie może być wybrany na wiceprezydenta na kolejny rok.
Artykuł 177
Zasada kolegialności i departamentalności
1. Rada Federalna decyduje kolegialnie.
2. Sprawy Rady Federalnej w celu ich przygotowania i wykonania rozdziela się według departamentów na poszczególnych jej członków.
3. Departamentom i podległym im jednostkom administracyjnym przekazuje się sprawy do samodzielnego załatwienia; muszą być przy tym zagwarantowane odwoławcze środki prawne.
Artykuł 178
Administracja federalna
1. Rada Federalna kieruje administracją federalną. Dba o odpowiednią organizację i celową realizację zadań.
2. Administracja federalna dzieli się na departamenty; każdym departamentem kieruje członek Rady Federalnej.
3. Zadania administracji mogą być na podstawie ustawy przenoszone na organizacje i osoby prawa publicznego lub prywatnego spoza administracji federalnej.
Artykuł 179
Kancelaria Federalna
Kancelaria Federalna jest ogólną placówką sztabową Rady Federalnej 14) . Jest ona kierowana przez Kanclerza Federalnego.
Oddział 2
Kompetencje
Artykuł 180
Polityka rządu
1. Rada Federalna określa cele i środki swojej polityki rządowej. Planuje i koordynuje działalność państwową.
2. Obszernie i w odpowiednim czasie informuje ona opinię publiczną o swojej działalności, o ile przeważające interesy publiczne lub prywatne nie stoją temu na przeszkodzie.
Artykuł 181
Prawo inicjatywy
Rada Federalna przedstawia Zgromadzeniu Federalnemu projekty aktów normatywnych.
Artykuł 182
Stanowienie prawa i wykonywanie
1. Rada Federalna wydaje przepisy stanowiące prawo w formie rozporządzeń, o ile jest do tego upoważniona przez Konstytucję lub ustawę.
2. Zajmuje się ona wykonywaniem ustaw, uchwał Zgromadzenia Federalnego oraz wyroków organów sądowych Federacji.
Artykuł 183
Finanse
1. Rada Federalna opracowuje plan finansowy, projektuje preliminarz i sporządza sprawozdanie rachunkowe państwa.
2. Dba ona o zgodne z przepisami wykonywanie budżetu.
Artykuł 184
Stosunki z zagranicą
1. Rada Federalna zajmuje się sprawami zagranicznymi z zachowaniem prawa współdziałania Zgromadzenia Federalnego; reprezentuje Szwajcarię na zewnątrz.
2. Podpisuje umowy i je ratyfikuje. Przedstawia je Zgromadzeniu Federalnemu dla wyrażenia zgody.
3. O ile obrona interesów kraju tego wymaga, Rada Federalna może wydawać rozporządzenia i zarządzenia. Rozporządzenia wymagają określenia terminu ich obowiązywania.
Artykuł 185
Bezpieczeństwo zewnętrzne i wewnętrzne
1. Rada Federalna podejmuje środki dla zapewnienia bezpieczeństwa zewnętrznego, niezawisłości i neutralności Szwajcarii.
2. Podejmuje ona środki dla ochrony bezpieczeństwa wewnętrznego.
3. Może ona, bezpośrednio opierając się na tym przepisie, wydawać rozporządzenia i zarządzenia dla zapobieżenia występującym lub bezpośrednio grożącym poważnym zakłóceniom porządku publicznego albo bezpieczeństwu wewnętrznemu lub zewnętrznemu. Tego rodzaju rozporządzenia wymagają określenia terminu ich obowiązywania.
4. W pilnych przypadkach może ona ogłaszać mobilizację armii. Jeżeli mobilizacja dotyczy więcej niż 4 000 żołnierzy do pełnienia służby czynnej lub powołanie trwa dłużej niż trzy tygodnie, należy bezzwłocznie zwołać Zgromadzenie Federalne.
Artykuł 186
Stosunki między Federacją i kantonami
1. Rada Federalna troszczy się o pielęgnowanie stosunków Federacji z kantonami i współpracuje z nimi.
2. Zatwierdza ona akty normatywne kantonów, których wprowadzenia wymaga prawo federalne.
3. Może ona zgłaszać sprzeciw wobec umów między kantonami lub kantonów z zagranicą.
4. Czuwa ona nad przestrzeganiem prawa federalnego, jak i konstytucji kantonów oraz umów kantonów i podejmuje niezbędne środki.
Artykuł 187
Dalsze zadania i uprawnienia
1. Rada Federalna ma ponadto następujące zadania i uprawnienia:
a. nadzoruje federalną administrację i inne podmioty wykonujące zadania Federacji;
b. składa regularnie Zgromadzeniu Federalnemu sprawozdanie ze swoich czynności oraz o stanie państwa;
c. przeprowadza czynności związane z powołaniem lub wyborami, jeżeli nie przysługuje to innym organom;
d. rozpatruje skargi, o ile przewiduje to ustawa.
2. Ustawa może powierzyć Radzie Federalnej dalsze zadania i uprawnienia.
Artykuł 188
Pozycja prawna
1. Sąd Federalny jest najwyższą władzą wymiaru sprawiedliwości Federacji.
2. Ustawa określa organizację i postępowanie.
3. Sąd Federalny powołuje swoją administrację.
4. Przy wyborze sędziów Sądu Federalnego Zgromadzenie Federalne uwzględnia reprezentację języków urzędowych.
Artykuł 189
Sądownictwo konstytucyjne
1. Sąd Federalny rozpoznaje:
a. skargi na naruszenie praw konstytucyjnych;
b. skargi na naruszenie autonomii gmin i innych gwarancji kantonów na korzyść korporacji prawa publicznego;
c. skargi na naruszenie umów międzynarodowych lub umów kantonów;
d. publicznoprawne spory między Federacją a kantonami lub między kantonami.
2. Ustawa może przekazać innym władzom federalnym rozstrzyganie określonych spraw.
Artykuł 190
Sądownictwo cywilne, karne i administracyjne
1. Ustawa określa właściwość Sądu Federalnego w sprawach cywilnych, karnych i administracyjnych oraz w innych dziedzinach prawa.
2. Kantony mogą przekazać Sądowi Federalnemu, za zgodą Zgromadzenia Federalnego, rozstrzyganie sporów z zakresu kantonalnego prawa administracyjnego.
Artykuł 191
Miarodajne prawo
Ustawy federalne i prawo międzynarodowe są miarodajne dla Sądu Federalnego oraz innych władz stosujących prawo.