ROZDZIAŁ VIII
Sądownictwo
Art. 124. Wymiar sprawiedliwości na Ukrainie sprawują wyłącznie sądy. Nie dopuszcza się delegowania funkcji sądów, a także przywłaszczania tych funkcji przez inne organy lub osoby urzędowe.
Jurysdykcja sądów rozciąga się na wszystkie stosunki prawne, jakie nawiązują się na terytorium państwa.
Wymiar sprawiedliwości sprawują Sąd Konstytucyjny Ukrainy i sądy powszechne.
Lud uczestniczy bezpośrednio w sprawowaniu wymiaru sprawiedliwości poprzez ławników i przysięgłych ludowych.
Sądy wydają orzeczenia w imieniu Ukrainy. Podlegają one egzekucji na całym obszarze Ukrainy.
Art. 125. System sądów powszechnych na Ukrainie tworzy się według zasad terytorialności i specjalizacji.
Najwyższym organem sądowym w systemie sądów powszechnych jest Sąd Najwyższy Ukrainy.
Najwyższymi organami sądowymi sądów szczególnych są odpowiednie sądy najwyższe.
Sądy apelacyjne oraz sądy lokalne działają zgodnie z ustawą.
Nie dopuszcza się tworzenia sądów wyjątkowych ani specjalnych.
Art. 126. Niezawisłość i nietykalność sędziów gwarantuje Konstytucja i ustawy Ukrainy.
Zabrania się wywierania jakiegokolwiek nacisku na sędziów.
Sędzia, do czasu wydania przez sąd wyroku skazującego, nie może być bez zgody Rady Najwyższej Ukrainy zatrzymany ani aresztowany.
Sędziowie obejmują stanowisko na czas nieoznaczony, z wyjątkiem sędziów Sądu Konstytucyjnego Ukrainy oraz sędziów, którzy są powoływani na stanowisko sędziego po raz pierwszy.
Sędzia jest odwoływany ze stanowiska przez organ, który go wybrał albo powołał, w przypadku:
1) zakończenia kadencji, na jaką został wybrany lub powołany;
2) ukończenia przez sędziego sześćdziesięciu pięciu lat życia;
3) niezdolności do wykonywania swoich obowiązków ze względu na stan zdrowia;
4) naruszenia przez sędziego zakazu łączenia stanowisk;
5) złamania przysięgi przez sędziego;
6) uprawomocnienia się wyroku skazującego sędziego;
7) utraty przez sędziego obywatelstwa;
8) uznania go za zaginionego lub zmarłego;
9) złożenia przez sędziego oświadczenia o zrzeczeniu się albo odwołaniu ze stanowiska na własne żądanie.
Uprawnienia sędziego wygasają w wypadku jego śmierci.
Państwo zapewnia bezpieczeństwo osobiste sędziom i ich rodzinom.
Art. 127. Wymiar sprawiedliwości sprawują sędziowie zawodowi oraz, w wypadkach określonych w ustawie, ławnicy i przysięgli ludowi.
Sędziowie zawodowi nie mogą należeć do partii politycznych oraz związków zawodowych, nie mogą brać udziału w jakiejkolwiek działalności politycznej, posiadać mandatu przedstawicielskiego, obejmować jakiekolwiek opłacanych stanowisk, wykonywać inną opłacaną pracę, z wyjątkiem naukowej, dydaktycznej lub twórczej.
Komisja kwalifikacyjna sędziów może rekomendować na stanowisko sędziego obywatela Ukrainy, który ukończył dwadzieścia pięć lat, posiada wyższe wykształcenie prawnicze i staż pracy w dziedzinie prawa nie krótszy niż trzy lata, mieszka na Ukrainie nie krócej niż dziesięć lat i włada językiem państwowym.
Sędziami sądów szczególnych mogą być osoby, które mają przygotowanie zawodowe w sprawach podlegających jurysdykcji tych sądów. Sędziowie ci sprawują wymiar sprawiedliwości tylko w składzie kolegialnym.
Dodatkowe wymogi odnośnie odrębnych kategorii sędziów, co do stażu, wieku oraz ich poziomu profesjonalnego, określa ustawa.
Tryb obrony interesów sędziów zawodowych określa ustawą.
Art. 128. Po raz pierwszy na stanowisko sędziego zawodowego na pięć lat powołuje sędziego Prezydent Ukrainy. Wszystkich innych sędziów, z wyjątkiem sędziów Sądu Konstytucyjnego Ukrainy, wybiera Rada Najwyższa Ukrainy na okres nieoznaczony, w trybie określonym w ustawie.
Przewodniczącego Sądu Najwyższego Ukrainy wybiera lub odwołuje ze stanowiska, w tajnym głosowaniu, Plenum Sądu Najwyższego Ukrainy w trybie określonym w ustawie.
Art. 129. Sędziowie sprawując wymiar sprawiedliwości są niezawiśli i podlegają tylko prawu.
Postępowanie sądowe prowadzi jednoosobowo sędzia, kolegium sędziów lub sąd przysięgłych.
Głównymi zasadami postępowania sądowego są:
1) praworządność;
2) równość wszystkich uczestników procesu sądowego wobec prawa i sądu;
3) obowiązek dowiedzenia winy;
4) uczestnictwo stron i ich swoboda w przedstawieniu sądowi dowodów i udowodnienia przed sądem ich przekonywającego charakteru;
5) występowanie prokuratora w roli oskarżyciela publicznego;
6) zapewnienia oskarżonemu prawa do obrony;
7) jawność procesu sądowego oraz oraz jego pełny zapis przy użyciu środków technicznych;
8) zapewnienie możliwości wniesienia apelacji i kasacji od orzeczenia, z wyjątkiem wypadków określonych w ustawie.
9) obowiązkowa wykonalność orzeczeń sądu.
Ustawa może określić także inne zasady rozpoznawania i roztrzygania spraw w sądach szczególnych.
Osoby winne naruszenia powagi sądu i sędziów pociąga się do odpowiedzialności prawnej.
Art. 130. Państwo zapewnia finansowanie i właściwe warunki funkcjonowania sądów i działalności sędziów. W Budżecie Państwowym Ukrainy środki na utrzymanie sądów stanowią odrębną pozycję.
Rozstrzyganiem spraw związanych z wewnętrzną działalnością sądów zajmuje się samorząd sędziowski.
Art. 131. Do obowiązków Najwyższej Rada Sądownictwa należy:
1) składanie wniosków o powołanie i odwołanie sędziów na stanowiska;
2) podejmowanie orzeczeń odnośnie naruszenia przez sędziów i prokuratorów zakazu łączenia stanowisk;
3) orzekanie o dyscyplinarnej odpowiedzialności sędziów Sądu Najwyższego Ukrainy, sędziów wyższych sądów szczególnych oraz rozpatrywanie skarg na orzeczenia o pociągnięciu do odpowiedzialności dyscyplinarnej sędziów sądów apelacyjnych oraz sądów obwodowych i rejonowych, a także prokuratorów.
Do Najwyższej Rady Sądownictwa liczącej dwudziestu członków. po trzech członków wyznacza Rada Najwyższa Ukrainy, Prezydent Ukrainy, zjazd ogólny sędziów Ukrainy, zjazd ogólny adwokatów Ukrainy, zjazd ogólny przedstawicieli wyższych instytucji nauczania oraz instytucji naukowych, a dwóch członków - ogólnoukraińska konferencja pracowników prokuratury.
W skład Wyższej Rady Sądownictwa wchodzą z urzędu Przewodniczący Sądu Najwyższego Ukrainy, Minister Sprawiedliwości Ukrainy i Prokurator Generalny Ukrainy.
Rozdział następny