Tytuł III

STOSUNKI GOSPODARCZE

Artykuł 35

Republika ochrania pracę we wszystkich jej formach i zastosowaniach.

Troszczy się o kształcenie zawodowe i podnoszenie poziomu umiejętności pracujących.

Promuje i wspiera porozumienia i organizacje międzynarodowe mające na celu umacnianie i regulowanie praw pracy.

Uznaje wolność emigracji, wyjąwszy wzgląd na obowiązki określone przez ustawę w interesie ogólnym, oraz ochrania pracę obywateli włoskich za granicą.

Artykuł 36

Pracownik ma prawo do wynagrodzenia proporcjonalnego do ilości i jakości swojej pracy, a w każdym razie wystarczającego do zapewnienia sobie i rodzinie egzystencji swobodnej i godnej.

Maksymalny czas trwania dnia pracy jest określony przez ustawę.

Pracownik ma prawo do cotygodniowego wypoczynku i do corocznego płatnego urlopu, których nie może się zrzec.

Artykuł 37

Kobieta pracująca ma te same prawa i za tę samą pracę to samo wynagrodzenie, które należy się pracującemu mężczyźnie. Warunki pracy muszą umożliwić wypełnianie jej zasadniczej funkcji rodzinnej oraz zapewniać matce i dziecku szczególną ochronę.

Ustawa określa minimalny limit wieku dla wykonywania najemnej pracy zarobkowej.

Republika ochrania pracę młodocianych specjalnymi postanowieniami i gwarantuje im za taką samą pracę prawo do takiego samego wynagrodzenia.

Artykuł 38

Każdy obywatel niezdolny do pracy i pozbawiony środków niezbędnych do życia ma prawo do utrzymania i do opieki społecznej.

Pracujący mają prawo do tego, żeby były przewidziane i zapewnione środki odpowiednie do ich potrzeb życiowych w razie wypadku, choroby, inwalidztwa i starości czy niezawinionego bezrobocia.

Niezdolni do pracy i inwalidzi mają prawo do edukacji i przysposobienia zawodowego.

Do wykonywania zadań przewidzianych w niniejszym artykule powołane są organy i instytucje tworzone lub wspierane przez państwo.

Działalność dobroczynna jest nieskrępowana.

Artykuł 39

Organizowanie związków zawodowych jest swobodne.

Na związki zawodowe nie może być nakładany inny obowiązek aniżeli ich rejestracja w urzędach lokalnych albo centralnych, stosownie do postanowień ustawowych.

Warunkiem rejestracji jest przyjęcie w statutach związków zawodowych organizacji wewnętrznej opartej na podstawie demokratycznej.

Zarejestrowane związki zawodowe mają osobowość prawną. Mogą one, reprezentowane jednolicie proporcjonalnie do liczby zapisanych członków, zawierać zbiorowe układy pracy z mocą obowiązującą dla wszystkich należących do kategorii, do których układ się odnosi.

Artykuł 40

Prawo do strajku realizuje się w ramach ustaw, które je regulują.7

Artykuł 41

Prywatna inicjatywa gospodarcza jest nieskrępowana.

Nie może być ona wykonywana w sprzeczności z zasadą użyteczności społecznej albo w sposób przynoszący szkodę bezpieczeństwu, wolności, godności ludzkiej.

Ustawa określa programy i stosowne formy kontroli konieczne, by publiczna i prywatna działalność gospodarcza mogły być skoordynowane i ukierunkowane na osiągnięcie celów społecznych.

Artykuł 42

Własność jest publiczna lub prywatna. Dobra ekonomiczne należą do państwa, do publicznych osób prawnych lub do osób prywatnych.

Własność prywatna jest uznana i gwarantowana przez ustawę, która określa sposoby jej nabycia oraz granice korzystania z niej, w celu zabezpieczenia jej funkcji społecznej i uczynienia jej dostępną dla wszystkich.

Własność prywatna może być, w sytuacjach przewidzianych przez ustawę i z zastrzeżeniem odszkodowania, wywłaszczona ze względu na interes ogólny.

Ustawa określa zasady i granice spadkobrania ustawowego i testamentowego oraz prawa państwa wobec spadków.

Artykuł 43

W celach użyteczności powszechnej ustawa może zastrzec z chwilą jej przyjęcia albo przenieść poprzez wywłaszczenie i z zastrzeżeniem odszkodowania, na rzecz państwa, podmiotów publicznych lub na rzecz wspólnot pracowników albo użytkowników określone przedsiębiorstwa lub kategorie przedsiębiorstw, które są związane z podstawowymi usługami publicznymi albo źródłami energii lub pozostają w pozycji monopolu i które mają znaczenie podstawowe dla dobra powszechnego.

Artykuł 44

W celu zapewnienia racjonalnego wykorzystania ziemi i tworzenia sprawiedliwych stosunków społecznych ustawa nakłada obowiązki i ograniczenia na prywatną własność ziemską, ustala granice jej rozszerzania w zależności od regionów i stref rolnych, popiera i wymusza meliorację gruntów, przekształcenie latyfundiów oraz odbudowę jednostek produkcyjnych; pomaga małej i średniej własności.

Ustawa ustanawia środki na rzecz stref górskich.

Artykuł 45

Republika uznaje społeczną funkcję spółdzielczości o charakterze samopomocowym, nie mającej na celu prywatnej spekulacji. Ustawa wspiera spółdzielczość i wspomaga jej rozwój stosownymi środkami i zapewnia, przy użyciu stosownych środków kontroli, jej charakter i cele.

Ustawa zapewnia ochronę i rozwój rzemiosła.

Artykuł 46

W celach podniesienia ekonomicznego i społecznego znaczenia pracy, w zgodności z potrzebami produkcji, Republika uznaje prawo pracowników do współpracy w zarządzaniu przedsiębiorstwami, przy wykorzystaniu sposobów i w granicach określonych przez ustawę.

 

Artykuł 47

Republika zachęca i chroni oszczędzanie we wszystkich jego formach; reguluje, koordynuje i kontroluje operacje kredytowe.

Wspiera oszczędzanie przez ludność w celu nabycia własnego mieszkania, własności rolniczej oraz dostępu do bezpośrednich lub pośrednich inwestycji akcyjnych w wielkich produkcyjnych przedsiębiorstwach kraju.


7 Zob. ustawę z 12 czerwca 1990 r., nr 146, zatytułowaną “Normy w sprawie wykonywania prawa do strajku w podstawowych służbach publicznych” (GU z 14 czerwca 1990 r., nr 137).