Artykuł 111²⁰

Wymiar sprawiedliwości urzeczywistnia się w sprawiedliwym procesie regulowanym przez ustawę.

Każdy proces prowadzony jest na podstawie kontradyktoryjności między stronami, na warunkach równości, przed sędzią niezainteresowanym i bezstronnym. Ustawa zapewnia procesowi uzasadniony czas trwania.

W procesie karnym ustawa gwarantuje, że osoba oskarżona o przestępstwo będzie, w najkrótszym możliwym czasie, poinformowana o istocie i motywach oskarżenia podnoszonego wobec niej; że będzie dysponowała czasem i warunkami niezbędnymi dla przygotowania swojej obrony; że będzie miała możliwość w obecności sędziego przesłuchiwać osoby, które świadczą przeciwko niej, że będzie mogła wzywać i przesłuchiwać osoby na swoją obronę na tych samych warunkach jak oskarżenie i że będzie mogła pozyskiwać każdy inny dowód na swoją rzecz; że będzie mogła być wspomagana przez tłumacza, jeśli nie rozumie lub nie mówi językiem używanym w procesie.

Proces karny w zakresie formułowania dowodu jest prowadzony na podstawie zasady kontradyktoryjności. Wina oskarżonego nie może być stwierdzona na podstawie wyjaśnień udzielonych przez osobę, która z własnej woli uchyliła się w procesie od udzielenia odpowiedzi na pytania zadane przez oskarżonego albo przez jego obrońcę.

Ustawa określi sytuacje, w których pozyskanie dowodu nie odbywa się w warunkach kontradyktoryjności w następstwie uznania faktów przez oskarżonego albo z powodu braku możliwości pozyskania dowodu natury obiektywnej lub też w następstwie dokonania udowodnionego czynu zabronionego.

Wszystkie orzeczenia sądowe muszą być uzasadniane.

Przeciwko wyrokom i postanowieniom dotyczącym wolności osobistej, orzeczonym przez organy sądownictwa powszechnego lub szczególnego zawsze jest dopuszczalne odwołanie w trybie kasacji z powodu naruszenia ustawy. Od tego przepisu można odstąpić jedynie wobec wyroków trybunałów wojskowych w czasie wojny.

Przeciwko orzeczeniom Rady Stanu i Trybunału Obrachunkowego odwołanie do Sądu Kasacyjnego jest dopuszczalne jedynie z powodów związanych z naruszeniem zasad o właściwości sądu.

Prokuratura ma obowiązek wszczynania postępowania karnego.

Przeciwko aktom administracji publicznej zawsze dopuszczalna jest sądowa ochrona praw i uzasadnionych interesów przed organami sądownictwa powszechnego i administracyjnego.

Taka ochrona sądowa nie może być wyłączona lub ograniczona do szczególnych środków odwoławczych albo wobec określonych kategorii aktów.

Ustawa określa, jakie organy sądownictwa mogą uchylać akty administracji publicznej w sytuacjach i ze skutkami przewidzianymi w samej tej ustawie.

²⁰ Pierwszych pięć ustępów zostało wprowadzonych przez art.1 ustawy konstytucyjnej z 23 listopada 1999 r. nr 2 (GU z 23 grudnia 1999 r., nr 300).