Artykuł 115

(1) Jeżeli w dalszych przepisach jest mowa o gminach, rozumie się przez to gminy miejscowe¹⁰.

(2) Jeżeli wyraźnie nie jest ustanowiona kompetencja federacji, prawo gmin jest regulowane w ustawodawstwie krajowym według zasad określonych w dalszych przepisach tego rozdziału. Kompetencja do regulowania spraw, które zgodnie z art. 118, art. 118a i art. 119a powierzone są gminom, określona jest według ogólnych postanowień niniejszej federalnej ustawy konstytucyjnej.

(3) Do reprezentowania interesów gmin powołane są Austriacki Związek Gmin i Austriacki Związek Miast.

Artykuł 116

(1) Każdy kraj dzieli się na gminy. Gmina jest korporacją terytorialną z prawem do samorządu i zarazem okręgiem administracyjnym. Każda nieruchomość należy do jakiejś gminy.

(2) Gmina jest samodzielnym podmiotem gospodarczym. Ma ona prawo, w granicach ogólnych ustaw federalnych i krajowych, posiadać, nabywać i rozporządzać majątkiem wszelkiego rodzaju, prowadzić przedsiębiorstwa gospodarcze, a także w ramach porządku finansowego samodzielnie kierować swoim budżetem i pobierać podatki.

(3) O ile nie zagraża to interesom krajowym, gminie liczącej co najmniej 20 000 mieszkańców, jest nadawany na jej wniosek w drodze ustawy krajowej jej statut (prawo miejskie). Taka ustawa może być ogłoszona tylko za zgodą Rządu Federalnego. Zgodę uważa się za udzieloną, jeżeli Rząd Federalny w ciągu 8 tygodni od dnia, w którym uchwalona ustawa zostałl a przedłożona w odpowiednim ministerstwie federalnym, nie powiadomi naczelnika kraju, że zgody odmawia. Miasto posiadające własny statut, obok zadań administracji gminnej, wykonuje również administrację okręgową.

Artykuł 116a

(1) Dla wykonywania poszczególnych zadań mieszczących się we własnym zakresie działania, gminy mogą w drodze umów tworzyć związki gmin. Tego rodzaju umowa wymaga zgody organów nadzoru. Zgody udziela się w drodze rozporządzenia, jeżeli zgodna z ustawą umowa zostaje przedłożona przez zainteresowane gminy, a stworzenie związku gmin:

1. w przypadku wykonywania zadań administracji władczej nie zagraża funkcjom gmin, jako ciał samorządowych,

2. w przypadku wykonywania zadań gmin jako podmiotów prawa prywatnego leży w interesie uczestniczących gmin z uwagi na celowość, gospodarność i oszczędność.

(2) Właściwy ustawodawca (art. 10 do 15), ze względu na celowość może przewidzieć tworzenie związków gmin do wykonywania poszczególnych zadań, nie może to jednak zagrażać funkcji gmin jako ciał samorządowych i administracji okręgowej. Przy tworzeniu związków gmin na drodze administracyjnej uprzednio wysłuchuje się zainteresowanych gmin.

(3) Jeżeli związki gmin mają wykonywać zadania mieszczące się we własnym zakresie działania gmin, gminy członkowskie mają zapewniony odpowiedni wpływ na wykonywanie zadań związku.

(4) Ustawodawca krajowy reguluje organizację związków gmin, przy czym zawsze jako ich organy powołuje się zgromadzenie związku, złożone z reprezentantów wybranych przez wszystkie gminy należące do związku oraz przewodniczącego związku. Do związków gmin powstałych w drodze umowy stosuje się dalsze postanowienia dotyczące wstępowania i występowania przez gminy, jak również rozwiązania związku gmin.

(5) Kompetencję do ustalania spraw, które są wykonywane przez związki gmin, określa się na podstawie ogólnych postanowień niniejszej federalnej ustawy konstytucyjnej.

Artykuł 117

(1) Organami gmin są:

a) rada gminy, jest to powszechne ciało przedstawicielskie wybierane przez osoby mające prawa wyborcze w gminie;

b) zarząd gminy (rada miejska), a w miastach z własnym statutem senat miejski;

c) burmistrz.

(2) Wybory do rady gminy odbywają się na zasadzie równego, bezpośredniego, proporcjonalnego prawa wyborczego, w tajnym i osobistym głosowaniu wszystkich obywateli, którzy mają w gminie główne miejsce zamieszkania; ustawy krajowe mogą przewidywać, że prawa wyborcze posiadają także obywatele mający w gminie miejsce zamieszkania, ale które nie jest ich głównym miejscem zamieszkania. Ordynacja wyborcza nie może zawężać warunków czynnego i biernego prawa wyborczego w stopniu większym, niż przewiduje to ordynacja wyborcza do parlamentu krajowego. Można jednak określić, że czynne i bierne prawo wyborcze do rady gminy nie przysługuje osobom, które zamieszkują w gminie krócej niż rok, jeśli ich pobyt w gminie jest oczywiście przejściowy. Pod ustanowionymi w danym kraju warunkami, czynne i bierne prawo wyborcze przysługuje także obywatelom innych państw członkowskich Unii Europejskiej. Postanowienia dotyczące obowiązku głosowania w wyborach do parlamentu krajowego (art. 95 ust. 1 zdanie ostatnie) mają odpowiednie zastosowanie w wyborach do rady gminy. Ordynacja wyborcza może określić, że wyborcy wykonują prawo wyborcze w okręgach wyborczych, z których każdy musi obejmować zamknięty obszar. Grupowanie wyborców w inne ciała wyborcze jest niedopuszczalne. W przypadku niezgłoszenia żadnego kandydata, ordynacja wyborcza może przewidywać, że za wybraną uważa się osobę, której nazwisko na kartach do głosowania wymienione zostałl o najczęściej.

(3) Uchwały rady gminy podejmowane są zwykłą większością zdolnych do podejmowania uchwał obecnych członków, mogą być jednakże przewidziane inne wymogi podejmowania uchwał.

(4) Posiedzenia rady gminy są jawne, mogą być jednakże przewidziane wyjątki. Nie można wyłączyć jawności obrad w sprawie gminnego preliminarza i zamknięcia gminnych rachunków.

(5) Partie reprezentowane w radzie gminy mają prawo do reprezentacji w zarządzie gminy stosownie do ich siły.

(6) Burmistrz jest wybierany przez radę gminy. Konstytucja krajowa może przewidywać, że burmistrza wybierają uprawnieni do wyboru rady gminy.

(7) Sprawy gminy prowadzone są przez urząd gminy (urząd miasta), natomiast w miastach posiadających statut przez magistrat. Do kierowania służbą wewnętrzną magistratu jest powoływany, wykazujący znajomość prawa, urzędnik administracyjny, jako dyrektor magistratu.

(8) W sprawach mieszczących się we własnym zakresie działania gminy ustawodawca krajowy może przewidzieć bezpośredni udział i współpracę osób mających prawa wyborcze do rady gminy.

Artykuł 118

(1) Gminom przysługuje własny zakres działania oraz zakres działania zlecony przez federację lub kraj.

(2) Własny zakres działania obejmuje - obok spraw wymienionych w art. 116 ust. 2 - wszystkie sprawy, które leżą w wyłącznym lub przeważającym interesie miejscowej wspólnoty ucieleśnionej w gminie, i które wykonywane są przez tę wspólnotę w jej granicach miejscowych. Ustawy winny wyraźnie określać tego rodzaju sprawy jako należące do własnego zakresu działania gminy.

(3) Gminom gwarantuje się wykonywanie we własnym zakresie działania zadań władczych w szczególności w następujących sprawach:

1. powoływania organów gminy bez naruszania kompetencji nadrzędnych terytorialnie organów wyborczych; regulacji wewnętrznych instytucji powołanych do wykonywania zadań gminy;

2. powoływania urzędników gminnych i wykonywania zwierzchnictwa służbowego bez naruszania kompetencji nadrzędnych terytorialnie komisji dyscyplinarnych, kwalifikacyjnych i egzaminacyjnych;

3. miejscowej policji bezpieczeństwa (art. 15 ust. 2), miejscowej policji imprez masowych;

4. administracji powierzchni drogowych w gminach, miejscowej policji drogowej;

5. policji rzecznej;

6. miejscowej policji targowej;

7. miejscowej policji zdrowia, w szczególności w dziedzinie spraw ratownictwa i pierwszej pomocy, jak i spraw pogrzebowych;

8. policji obyczajowej;

9. miejscowej policji budowlanej, o ile nie dotyczy to obiektów federalnych, służących celom publicznym (art. 15 ust. 5); miejscowej straży pożarnej; miejscowego planowania przestrzennego;

10. publicznych instytucji pozasądowego postępowania rozjemczego;

11. dobrowolnych licytacji rzeczy ruchomych.

(4) Gminy wykonują zadania we własnym zakresie działania w ramach ustaw i rozporządzeń federacji i kraju, na własną odpowiedzialność, w sposób wolny od wytycznych i - z zastrzeżeniem postanowień art. 119a ust. 5 - z wyłączeniem środków prawnych do organów administracji poza gminą. Federacji i krajowi przysługuje prawo nadzoru w stosunku do gminy wykonującej zadania we własnym zakresie działania (art. 119a). Postanowienia art. 12 ust. 2 pozostają nienaruszone.

(5) Burmistrz, członkowie zarządu gminy (rady miejskiej, senatu miasta) i wszelkie inne powołane organy gminy ponoszą odpowiedzialność przed radą gminy za wypełnianie zadań we własnym zakresie działania.

(6) W sprawach należnych do własnego zakresu działania gmina ma prawo wydawać według własnego uznania lokalne rozporządzenia porządkowe, dla obrony przed bezpośrednio spodziewanymi lub dla usunięcia już zaistniałych zakłóceń lokalnego życia społecznego; ich naruszenie stanowi wykroczenie administracyjne. Takie rozporządzenia nie mogą naruszać obowiązujących federalnych i krajowych ustaw oraz rozporządzeń.

(7) Na wniosek gminy wykonywanie poszczególnych zadań we własnym zakresie działania może być, zgodnie z art. 119a ust. 3, przekazane organom państwowym w drodze rozporządzenia rządu krajowego lub rozporządzenia naczelnika kraju. Jeżeli wskutek takiego rozporządzenia kompetencja przekazywana byłaby organom federalnym, wymaga ono zgody Rządu Federalnego. Rozporządzenie podlega uchyleniu w razie ustąpienia przyczyny jego wydania. Przekazanie nie dotyczy prawa wydawania rozporządzeń, o których mowa w ust. 6.

(8) O utworzeniu gminnej służby ochrony lub zmianie jej organizacji powiadamia się Rząd Federalny.

Artykuł 118a

(1) Federalna lub krajowa ustawa może określać, że członkowie gminnej służby ochrony mogą być, za zgodą gminy, upoważnieni do podejmowania czynności wykonawczych na rzecz właściwych organów.

(2) Za zgodą gminy, organy administracji okręgowej mogą upoważnić gminną służbę ochrony do współdziałania przy stosowaniu ustawy karno-administracyjnej w takim zakresie, jak pozostałe organy publicznej służby bezpieczeństwa. Takie upoważnienie może być udzielone tylko wtedy, gdy organy publicznej służby bezpieczeństwa, w sprawie będącej przedmiotem postępowania karno-administracyjnego, mają czuwać nad przestrzeganiem przepisów administracyjnych lub gdy sprawa mieści się zakresie działania gminy.

Artykuł 119

(1) Zlecony zakres działania obejmuje sprawy, które gminy wykonują, stosownie do ustaw federalnych, na zlecenie i zgodnie z wytycznymi właściwych organów federalnych albo stosownie do ustaw krajowych na zlecenie i zgodnie z wytycznymi kraju.

(2) Sprawy zleconego zakresu działania wykonywane są przez burmistrza. W sprawach administracji federalnej jest on związany wytycznymi właściwych organów Federacji, w sprawach administracji kraju wytycznymi właściwych organów kraju i ponosi odpowiedzialność w myśl ust. 4.

(3) Burmistrz może przekazać do wykonywania w swoim imieniu - nie naruszając swej odpowiedzialności - poszczególne grupy spraw zleconego zakresu działania, z uwagi na ich merytoryczny związek ze sprawami własnego zakresu działania, członkom zarządu gminy (rady miasta, senatu miasta), innym organom tworzonym na podstawie art. 117 ust.1 albo członkom innych organów kolegialnych. W tych sprawach stosowne organy lub ich członkowie są związani wytycznymi burmistrza i w myśl ust. 4 ponoszą odpowiedzialność.

(4) Z powodu naruszenia ustawy, jak i niewykonania rozporządzenia lub wytycznej organy wymienione w ust. 2 i ust. 3 mogą zostać pozbawione urzędu przez naczelnika kraju, gdy działały w zakresie administracji federalnej lub przez rząd krajowy, jeżeli działały w zakresie administracji kraju, o ile działały świadomie lub dopuściły się rażącej lekkomyślności. Nie dotyczy to członkostwa tych osób w radzie gminy.

Artykuł 119a

(1) Federacja i kraj mają prawo nadzorowania, czy gmina przy wykonywaniu własnego zakresu działania nie narusza ustaw i rozporządzeń, w szczególności zaś nie wykracza poza zakres działania i czy wypełnia zadania przewidziane w ustawie.

(2) Kraj ma ponadto prawo kontroli zarządzania gminą z punktu widzenia oszczędności, gospodarności i celowości. Wyniki kontroli są przedstawiane burmistrzowi w celu przedłożenia radzie gminy. Burmistrz w terminie 3 miesięcy powiadamia organy nadzoru o środkach przedsięwziętych w związku z wynikami kontroli.

(3) Prawo nadzoru i jego ustawowa regulacja w sprawach administracji federalnej mieszczących się we własnym zakresie działania gminy należy do federacji, w pozostałym zakresie do krajów; prawo nadzoru jest wykonywane przez organy powszechnej administracji państwowej.

(4) Organ nadzoru ma prawo być powiadomiony o każdej sprawie gminy. Gmina ma obowiązek udzielać żądanych przez organ nadzoru informacji w konkretnych sprawach oraz przyjmować kontrolę na miejscu.

(5) Każdy kto uważa, że jego prawa zostały naruszone przez decyzję organu gminy w sprawach własnego zakresu działania może, po wyczerpaniu toku instancji (art. 118 ust. 4) w ciągu dwóch tygodni po wydaniu decyzji, wnieść przeciwko niej zażalenie do organu nadzoru. Jeżeli prawa wnoszącego zażalenie zostały naruszone, organ nadzoru uchyla decyzję i sprawę przekazuje gminie w celu ponownego rozpatrzenia. W miastach mających statut właściwy ustawodawca (ust. 3) może zarządzić, że wniesienie zażalenia do organu nadzoru nie jest dopuszczalne.

(6) Gmina niezwłocznie powiadamia organ nadzoru o wydaniu rozporządzenia we własnym zakresie działania. Organ nadzoru, po wysłuchaniu gminy, rozporządzeniem uchyla rozporządzenie sprzeczne z ustawą, jednocześnie powiadamiając gminę o przyczynach uchylenia.

(7) Jeżeli właściwy ustawodawca (ust. 3) przewiduje jako środek nadzoru rozwiązanie rady gminy, środek ten przysługuje rządowi krajowemu w wykonaniu prawa nadzoru kraju, zaś naczelnikowi kraju w wykonaniu prawa nadzoru federacji. Dopuszczalność wykonania zastępczego jako środka nadzoru ograniczona jest do przypadków bezwzględnie koniecznych. Środek nadzoru stosuje się przy najbardziej możliwym poszanowaniu praw osób trzecich.

(8) Podejmowanie przez gminy określonych środków we własnym zakresie działania, mających w dużym stopniu wpływ na interesy ponadlokalne, w szczególności o dużym znaczeniu finansowym, może być przez właściwego ustawodawcę (ust. 3) uzależnione od zgody organu nadzoru. Jako podstawę nieudzielenia takiej zgody można wskazać tylko taki stan faktyczny, który jednoznacznie uzasadnia priorytet interesów ponadlokalnych.

(9) W postępowaniu nadzorczym gmina ma prawa strony; jest uprawniona do wystąpienia ze skargą przeciwko organowi nadzoru do Trybunału Administracyjnego (art. 131 i art. 132) i do Trybunału Konstytucyjnego (art. 144).

(10) Postanowienia niniejszego artykułu stosuje się odpowiednio do nadzoru nad związkami gmin, o ile zajmują się sprawami własnego zakresu działania gmin.

Artykuł 120

Łączenie gmin lokalnych w gminy terytorialne, zorganizowane na wzór samorządu, oraz ustanowienie innych zasad organizacji powszechnej administracji państwowej w krajach należy do właściwości ustawodawcy federalnego; realizacja tego należy do ustawodawcy krajowego. Unormowanie właściwości w sprawach stosunków służbowych oraz przedstawicielstwa urzędników gmin terytorialnych należy do właściwości federalnego ustawodawcy konstytucyjnego.