Konstytucja Finlandii Rozdział 10

Rozdział 10
Przestrzeganie praworządności

§ 106
Pierwszeństwo Konstytucji

Jeżeli zastosowanie przepisu ustawy w sprawie rozpatrywanej przez sąd byłoby wyraźnie sprzeczne z Konstytucją, sąd przyjmuje pierwszeństwo przepisu Konstytucji.

§ 107
Podporządkowanie niższych aktów prawnych

Jeżeli przepis dekretu lub innego aktu podustawowego jest sprzeczny z Konstytucją lub inną ustawą, nie może być on stosowany przez sąd lub inny organ władzy publicznej.

§ 108
Obowiązki Kanclerza Sprawiedliwości

Kanclerz Sprawiedliwości nadzoruje zgodność z prawem aktów urzędowych Rady Państwa i Prezydenta Republiki. Kanclerz Sprawiedliwości czuwa również, by sądy i inne organy władzy oraz urzędnicy i pracownicy publiczni, a także inne osoby wykonując funkcje publiczne, przestrzegały prawa i wypełniały swoje obowiązki. Sprawując swój urząd, Kanclerz Sprawiedliwości nadzoruje przestrzeganie konstytucyjnych praw i wolności, a także praw człowieka.
Kanclerz Sprawiedliwości przedstawia na życzenie prezydenta, Rady Państwa i ministrów informacje i opinie w kwestiach prawnych.
Kanclerz Sprawiedliwości przedstawia parlamentowi i Radzie Państwa coroczne sprawozdanie z wykonania swoich obowiązków i ocenę stanu przestrzegania prawa.

§ 109
Obowiązki Parlamentarnego Ombudsmana

Parlamentarny Ombudsman czuwa, by sądy i inne organy władzy oraz urzędnicy, pracownicy publiczni, a także inne osoby wykonując funkcje publiczne, przestrzegały prawa i wypełniały swoje obowiązki. Sprawując swój urząd, Parlamentarny Ombudsman nadzoruje przestrzeganie konstytucyjnych wolności i praw, a także praw człowieka.
Parlamentarny Ombudsman przedstawia parlamentowi coroczne sprawozdanie dotyczące swojej aktywności, jak również stanu wymiaru sprawiedliwości i obserwacje na temat niedociągnięć w ustawodawstwie.

§ 110
Prawo Kanclerza Sprawiedliwości i Parlamentarnego Ombudsmana
do wnoszenia oskarżenia i podział obowiązków między nimi

Decyzja o wniesieniu oskarżenia przeciwko sędziemu, który sprawując funkcję, naruszył prawo, podejmowana jest przez Kanclerza Sprawiedliwości lub Parlamentarnego Ombudsmana. Kanclerz Sprawiedliwości i Parlamentarny Ombudsman mogą oskarżać lub zdecydować o wniesieniu oskarżenia także w innych sprawach będących w zakresie ich nadzoru nad przestrzeganiem prawa.
Przepisy dotyczące podziału obowiązków pomiędzy Kanclerzem Sprawiedliwości a Parlamentarnym Ombudsmanem określa ustawa, jednakże bez ograniczenia uprawnień każdego z nich w nadzorowaniu przestrzegania prawa.

§ 111
Prawo Kanclerza Sprawiedliwości i Parlamentarnego Ombudsmana do informacji

Kanclerz Sprawiedliwości i Parlamentarny Ombudsman mają prawo do uzyskiwania od organów władzy publicznej i innych osób wykonujących funkcje publiczne wszelkich informacji niezbędnych do sprawowania przez nich nadzoru nad przestrzeganiem prawa. Kanclerz Sprawiedliwości jest obecny na posiedzeniach Rady Państwa i podczas przedstawiania przez Radę Państwa spraw Prezydentowi Republiki. Parlamentarny Ombudsman ma prawo być obecny w trakcie tych posiedzeń i prezentacji.

§ 112
Nadzór nad przestrzeganiem prawa w sprawach
czynności urzędowych Rady Państwa i prezydenta

Jeżeli Kanclerz Sprawiedliwości stwierdzi, iż zgodność z prawem decyzji lub czynności Rady Państwa, ministra lub Prezydenta Republiki wymaga komentarza, powinien przedstawić uwagi, z uzasadnieniem, dotyczące wspomnianej decyzji lub czynności. Jeżeli uwagi zostaną pominięte, Kanclerz Sprawiedliwości wnosi swoje uwagi do protokółu posiedzenia Rady Państwa i, jeżeli jest to konieczne, podejmuje inne działania. Parlamentarny Ombudsman ma analogiczne prawo do formułowania uwag i podejmowania działań.
Jeżeli decyzja podjęta przez prezydenta jest niezgodna z prawem, Rada Państwa po uzyskaniu opinii Kanclerza Sprawiedliwości informuje, że decyzja nie może być wykonana, i zwraca się do prezydenta o zmianę decyzji lub jej wycofanie.

§ 113
Odpowiedzialność karna Prezydenta Republiki

Jeżeli Kanclerz Sprawiedliwości, Parlamentarny Ombudsman lub Rada Państwa uznają, że Prezydent Republiki dopuścił się zbrodni zdrady ojczyzny, zdrady lub zbrodni wobec ludzkości, informują o tym parlament. Jeżeli parlament większością 3/4 oddanych głosów zdecyduje o wniesieniu oskarżenia, Prokurator Generalny przedstawia oskarżenie Trybunałowi Stanu, a prezydent na czas postępowania zostaje zawieszony w czynnościach. W innym przypadku oskarżenie prezydenta w związku z piastowanym urzędem nie może zostać wniesione.

§ 114
Oskarżenie ministra

Oskarżenie przeciwko członkowi Rady Państwa o sprzeczne z prawem działania w trakcie pełnienia urzędu rozpatrywane jest przez Trybunał Stanu, zgodnie ze szczegółowymi przepisami zawartymi w ustawie.
Decyzja o wniesieniu oskarżenia podejmowana jest przez parlament po uzyskaniu opinii Komisji Konstytucyjnej dotyczącej niezgodności z prawem działań ministra. Przed podjęciem decyzji o wniesieniu oskarżenia, parlament umożliwia członkowi Rady Państwa złożenie wyjaśnień. Rozpatrzenie sprawy w komisji następuje w obecności wszystkich jej członków.
Oskarżenie przeciwko członkowi Rady Państwa przedstawiane jest przez Prokuratora Generalnego.

§ 115
Wszczęcie sprawy dotyczącej odpowiedzialności prawnej ministra

Inicjatywa w sprawie zgodności z prawem działań urzędowych ministra może być podjęta w Komisji Konstytucyjnej parlamentu na podstawie:
1) doniesienia do Komisji Konstytucyjnej złożonego przez Kanclerza Sprawiedliwości lub Parlamentarnego Ombudsmana,
2) wniosku podpisanego przez przynajmniej dziesięciu deputowanych, jak również
3) na życzenie śledcze skierowane do Komisji Konstytucyjnej przez każdą inną stałą komisję parlamentu.
Komisja Konstytucyjna może wszcząć badanie zgodności z prawem działań urzędowych ministra również z własnej inicjatywy.

§ 116
Przesłanki wstępne wniesienia oskarżenia przeciwko ministrowi

Decyzja o wniesieniu oskarżenia przeciwko członkowi Rady Państwa może zostać podjęta, jeżeli dopuścił się on poważnego naruszenia swoich obowiązków lub sprawował urząd w inny sposób oczywiście sprzeczny z prawem.

§ 117
Odpowiedzialność prawna Kanclerza Sprawiedliwości
i Parlamentarnego Ombudsmana

Do wszczęcia sprawy dotyczącej zgodności z prawem działania Kanclerza Sprawiedliwości i Parlamentarnego Ombudsmana, wniesienia oskarżenia przeciwko Kanclerzowi Sprawiedliwości i Parlamentarnemu Ombudsmanowi o sprzeczne z prawem działania w trakcie sprawowania urzędu, jak również do rozpatrywania oskarżenia odnoszą się przepisy §§ 114 i 115 dotyczące członków Rady Państwa.

§ 118
Odpowiedzialność za sprawowanie urzędu

Urzędnik jest odpowiedzialny za zgodne z prawem sprawowanie urzędu. Urzędnik jest odpowiedzialny również za decyzje organu kolegialnego, za podjęciem których, jako członek organu, się wypowiedział.
Sprawozdawca ponosi odpowiedzialność za decyzję podjętą na podstawie jego sprawozdania, chyba że złożył sprzeciw wobec tej decyzji.
Każdy, kto ucierpiał z powodu naruszenia jego praw lub poniósł straty z powodu sprzecznego z prawem działania lub bezczynności urzędnika bądź innej osoby wykonującej funkcje publiczne, ma prawo, w trybie szczegółowo określonym w ustawie, domagać się oskarżenia i ukarania urzędnika lub innej osoby wykonującej funkcje publiczne oraz poniesienia odpowiedzialności przez organ publiczny, urzędnika lub wykonującego funkcje publiczne za wyrządzone szkody. Prawo wniesienia oskarżenia nie przysługuje, jeżeli zgodnie z Konstytucją, oskarżenie rozstrzygane jest przez Trybunał Stanu.