Konstytucja Finlandii Rozdział 2

Rozdział 2
Podstawowe prawa i wolności

§ 6
Równość

Wszyscy są równi wobec prawa.
Nikt, bez uzasadnionej przyczyny, nie może być traktowany inaczej niż inni z powodu płci, wieku, pochodzenia, języka, religii, przekonań, poglądów, stanu zdrowia lub inwalidztwa ani z żadnego innego powodu odnoszącego się do jego osoby.
Dzieci są traktowane jako równoprawne jednostki i mają prawo wpływania, zgodnie ze swoim poziomem rozwoju, na kwestie, które ich dotyczą.
Popiera się równouprawnienie płci w aktywności społecznej i w życiu zawodowym, w szczególności przy ustalaniu płac i innych warunków zatrudnienia, zgodnie z postanowieniami odrębnych ustaw.

§ 7
Prawo do życia, wolności osobistej i nienaruszalności

Wszyscy mają prawo do życia, wolności osobistej, nienaruszalności i bezpieczeństwa.
Nikt nie może być skazany na śmierć lub tortury ani narażony na inne traktowanie, które narusza godność człowieka.
Integralność osobista jednostki nie może być naruszana ani nikt nie może być pozbawiony wolności w sposób samowolny lub bez podstaw ustawowych. Kara obejmująca pozbawienie wolności może być orzeczona tylko przez sąd. Zgodność z prawem innych przypadków pozbawienia wolności może być poddana rozpatrzeniu przez sąd. Prawa osób pozbawionych wolności gwarantuje ustawa.

§ 8
Zasada legalności w sprawach karnych

Nikt nie może być uznany winnym przestępstwa ani też skazany za popełnienie czynu, który nie był ustawowo karalny w momencie jego popełnienia. Kara za czyn przestępczy nie może być bardziej surowa niż to przewidziano ustawą obowiązującą w momencie popełnienia czynu.

§ 9
Wolność przemieszczania się

Obywatele finlandzcy i cudzoziemcy legalnie przebywający na obszarze kraju mają prawo swobodnego przemieszczania się po jego terytorium i do wyboru miejsca zamieszkania.
Każdy ma prawo do opuszczenia kraju. Ograniczeniatego prawa może określać ustawa, jeżeli są one konieczne dla zabezpieczenia przeprowadzenia procedury prawnej lub wykonania orzeczonej kary bądź spełnienia obowiązku obrony kraju.
Obywatelowi finlandzkiemu nie wolno stawiać przeszkód przy wjeździe i wyjeździe z kraju, nie wolno go też wbrew jego woli deportować ani poddać ekstradycji, ani przenieść do innego kraju.
Prawa cudzoziemców do wjazdu do Finlandii i przebywania w kraju określa ustawa. Cudzoziemiec nie może być wydalony z kraju, deportowany lub odesłany do innego kraju, jeżeli grozi mu tam kara śmierci, tortury lub inne traktowanie, które narusza prawa człowieka.

§ 10
Prawo do prywatności

Ochronie podlega życie prywatne każdego, jego honor i nienaruszalność spokoju domowego. Szczegóły ochrony danych osobowych reguluje ustawa.
Tajemnica korespondencji i rozmów telefonicznych oraz innego poufnego komunikowania się jest nienaruszalna.
Ustawa określa czynności wkraczające w spokój domowy, a konieczne dla ochrony podstawowych wolności i praw lub dla przeprowadzenia dochodzenia w sprawie przestępstwa. Ustawa może określać także ograniczenia tajemnicy komunikowania się, które są konieczne dla przeprowadzania dochodzenia w sprawie przestępstwa zagrażającego bezpieczeństwu jednostki lub społeczeństwa lub spokojowi domowemu, podczas postępowania sądowego, kontroli bezpieczeństwa i podczas pozbawienia wolności.

§ 11
Wolność wyznania i sumienia

Każdy ma prawo do wolności wyznania i sumienia.
Wolność wyznania i sumienia obejmuje prawo do wyznawania i praktykowania religii, prawo do głoszenia swoich przekonań oraz prawo przynależności lub nienależenia do związku wyznaniowego. Nikt nie jest zobowiązany wbrew swoim przekonaniom do udziału w praktykach religijnych.

§ 12
Wolność wyrażania poglądów i prawo do informacji

Każdy ma prawo do wolności wyrażania poglądów. Wolność ta obejmuje prawo wyrażania, rozpowszechniania i otrzymywania informacji, opinii i innych przekazów bez prewencyjnych ograniczeń. Szczegółowe regulacje dotyczące wolności wyrażania poglądów określa ustawa. Ustawa może określić ograniczenia dotyczące przekazu obrazu mające na celu ochronę dzieci.
Dokumenty i zapisy będące w posiadaniu władz są jawne, jeżeli ich jawność nie została ograniczona z ważnych powodów przez ustawę. Każdy ma prawo dostępu do publicznych dokumentów i zapisów.

§ 13
Wolność zgromadzeń i zrzeszania się

Każdy ma prawo do organizowania bez zezwolenia zgromadzeń i manifestacji oraz brania w nich udziału.
Każdy ma prawo do zrzeszania się. Wolność zrzeszania się obejmuje prawo do tworzenia bez zezwolenia zrzeszeń, należenia lub nienależenia do nich oraz uczestniczenia w ich działalności. Wolność związków zawodowych i wolność organizowania się w celu obrony innych interesów jest zagwarantowana.
Szczegółowe przepisy dotyczące wolności zgromadzeń i wolności zrzeszania się określa ustawa.

§ 14
Prawo głosu i prawo do współdecydowania

Każdy obywatel finlandzki, który ukończył 18 lat, jest uprawniony do głosowania w wyborach krajowych i referendach. Wymogi biernego prawa wyborczego w wyborach krajowych są określone w odpowiednich przepisach niniejszej Konstytucji.
Każdy obywatel finlandzki i każdy cudzoziemiec na stałe zamieszkujący w Finlandii, który ukończył 18 lat, jest uprawniony do głosowania w wyborach i referendach gminnych na zasadach określonych przez ustawę. Prawo do innego uczestnictwa w zarządzaniu sprawami gminy określa ustawa.
Obowiązkiem władz jest stwarzanie możliwości indywidualnego uczestnictwa w aktywności społecznej i wpływania na decyzje dotyczące danej osoby.

§ 15
Prawo własności

Prawo własności podlega ochronie.
Zasady wywłaszczania własności prywatnej na potrzeby publiczne za pełnym odszkodowaniem określa ustawa.

§ 16
Prawo do edukacji

Każdy ma prawo do bezpłatnego wykształcenia podstawowego. Obowiązek nauki określa ustawa.
Władze publiczne, zgodnie ze szczegółowymi przepisami ustawowymi, zapewniają każdemu jednakowe możliwości dostępu do wykształcenia innego niż podstawowe, zgodnie ze zdolnościami i szczególnymi potrzebami, stwarzając szanse indywidualnego rozwoju, nawet bez posiadania odpowiednich środków materialnych.
Zagwarantowane są wolność nauki, sztuki i wyższego wykształcenia.

§ 17
Prawo do własnego języka i kultury

Językami narodowymi Finlandii są języki fiński i szwedzki.
Zagwarantowane ustawowo jest prawo każdego do używania przed sądem i w innych instytucjach państwowych w sprawach jego dotyczących własnego języka, fińskiego lub szwedzkiego, jak również prawo do obsługi w urzędach w tym języku. Państwo zaspokaja kulturalne i społeczne potrzeby mieszkańców fińsko- i szwedzkojęzycznych na równoprawnych zasadach.
Lapończycy, jako ludność autochtoniczna, oraz Romowie i inne grupy etniczne, mają prawo do zachowania i rozwijania swojego języka ojczystego i kultury. Prawo Lapończyków do używania własnego języka w urzędach państwowych określa odrębna ustawa. Prawa osób używających języka migowego oraz tych, które z powodu swojego inwalidztwa potrzebują pomocy w mówieniu lub tłumaczeniu, zagwarantowane są w ustawie.

§ 18
Wolność gospodarcza i prawo do pracy

Każdy ma prawo, określone ustawą, do zapewnienia swego utrzymania poprzez wykonywanie pracy, zawodu lub działalności przez siebie wybranej. Władze publiczne dbają o ochronę siły roboczej.
Władze publiczne wspierają rozwój zatrudnienia i czynią starania zmierzające do zapewnienia wszystkim prawa do pracy. Przepisy o prawie do kształcenia stwarzającego szanse zdobycia zatrudnienia określa ustawa.
Nikt nie może zostać zwolniony z pracy bez przyczyn określonych prawem.

§ 19
Prawo do bezpieczeństwa socjalnego

Każdy, kto nie jest w stanie zapewnić sobie środków potrzebnych do godnego życia, ma prawo do uzyskania niezbędnych środków i opieki. Każdy ma zagwarantowane ustawowo prawo do uzyskania podstawowych środków utrzymania w wypadku bezrobocia, choroby, niezdolności do pracy i podeszłego wieku, jak również w wypadku narodzin dziecka i utraty żywiciela.
Władze publiczne zapewniają każdemu, zgodnie ze szczegółowymi przepisami zawartymi w ustawie, wystarczające świadczenia socjalne, chorobowe i usługi medyczne, jak również dbają o zdrowie ludności. Władze publiczne wspierają też rodzinę i inne osoby odpowiedzialne za opiekę nad dziećmi, tak by miały możliwość zapewnienia dzieciom dobrobytu i indywidualnych warunków dorastania.
Władze publiczne troszczą się o prawo każdego do mieszkania i możliwości samodzielnego zapewnienia sobie miejsca do zamieszkania.

§ 20
Odpowiedzialność za środowisko naturalne

Każdy ponosi odpowiedzialność za przyrodę i jej różnorodność biologiczną oraz za środowisko i dziedzictwo kulturowe.
Władze publiczne dokładają starań, by zapewnić wszystkim zdrowe środowisko oraz by każdy mógł wpływać na decyzje w sprawach dotyczących środowiska, w którym żyje.

§ 21
Ochrona prawna

Każdy ma prawo, by jego sprawa w należyty sposób i bez nieuzasadnionej zwłoki została rozpatrzona przez sąd lub inny urząd państwowy właściwy ustawowo, jak również by decyzje dotyczące jego praw i obowiązków poddane były kontroli sądu lub innego niezależnego organu wymiaru sprawiedliwości.
Jawność rozpatrywania sprawy, prawo do wysłuchania, prawo do otrzymania uzasadnienia decyzji, prawo do apelacji, jak również inne gwarancje rzetelnego procesu i dobrej administracji określa ustawa.

§ 22
Przestrzeganie podstawowych praw i wolności

Władze publiczne zapewniają przestrzeganie podstawowych praw i wolności, a także praw człowieka.

§ 23
Podstawowe prawa i wolności w stanach wyjątkowych

Ustawa może określić tymczasowe ograniczenia dotyczące podstawowych praw i wolności, zgodne z międzynarodowymi zobowiązaniami Finlandii dotyczącymi praw człowieka, które są konieczne w wypadku napaści zbrojnej na Finlandię lub gdy pojawią się sytuacje nadzwyczajne, stanowiące zagrożenie dla narodu i mają tak poważny charakter, że mogą być, zgodnie z prawem, porównywane z taką napaścią.