Rozdział pierwszy
FUNKCJONARIUSZE I PRACOWNICY SĄDOWNICTWA
Artykuł 87
1. Sprawiedliwość wymierzana jest przez sądy składające się z sędziów orzekających62 , którym przysługuje niezawisłość osobista i funkcjonalna.
2. Sędziowie w sprawowaniu swojego urzędu podlegają wyłącznie Konstytucji i ustawom; w żadnym razie nie są obowiązani stosować się do postanowień wydawanych z naruszeniem Konstytucji.
3. Sędziowie orzekający pozostają pod nadzorem sędziów wyższego stopnia, jak również prokuratora generalnego63 i prokuratorów63 przy Sądzie Kasacyjnym. Nadzór nad prokuraturami sprawują radcy65 Sądu Kasacyjnego i prokuratorzy wyższego stopnia. Zasady sprawowania nadzoru reguluje ustawa.
1. Funkcjonariusze sądownictwa są mianowani dożywotnio na mocy dekretu prezydenckiego, zgodnie z ustawą, która określa wymagane kwalifikacje oraz procedury doboru.
2. Wynagrodzenie funkcjonariuszy sądownictwa zależy od ich stanowiska. Zasady dotyczące ich wynagradzania, przyznawania im odpowiedniego stopnia oraz ich ogólnego statusu regulują odrębne ustawy.
Jako odstępstwo od postanowień art. 94, art. 95 i art. 98, spory związane z wszelkiego rodzaju wynagrodzeniami i emeryturami funkcjonariuszy sądownictwa, włączając w to przypadki, w których rozwiązanie odnośnych kwestii prawnych może wpłynąć na stan wynagrodzeń, emerytury i należności podatkowych szerszego kręgu osób, są rozstrzygane przez Sąd Specjalny, o którym mowa w art. 99. W takim przypadku w skład sądu wchodzą również jeden profesor zwyczajny i jeden adwokat, na zasadach określonych w ustawie. Ustawa reguluje kwestie dotyczące kontynuowania trwających procesów.
3. Ustawa może przewidywać odbycie przez funkcjonariuszy sądownictwa próbnego okresu szkoleniowego nieprzekraczającego 3 lat przed powołaniem ich na stanowisko sędziego orzekającego. W tym okresie mogą oni pełnić funkcję sędziego orzekającego na zasadach określonych w ustawie.
4. Funkcjonariusze sądownictwa nie mogą być odwoływani, chyba że na mocy orzeczenia sądowego z powodu skazania za przestępstwo karne lub z powodu ciężkiego przewinienia dyscyplinarnego, lub choroby, lub inwalidztwa, lub niekompetencji zawodowej stwierdzonymi zgodnie z przepisami ustawy oraz z poszanowaniem postanowień art. 93 ust. 2 i 3.
5. Funkcjonariusze sądownictwa aż do stanowiska sędziego Sądu Apelacyjnego lub prokuratora przy tym Sądzie, jak również wszystkie osoby zajmujące stanowiska równorzędne, muszą przejść w stan spoczynku po ukończeniu 65 lat; wszyscy funkcjonariusze sądownictwa zajmujący stanowiska wyższe od wymienionych i równorzędne z nimi, muszą przejść w stan spoczynku po ukończeniu 67 lat. Stosując w praktyce to postanowienie przyjmuje się, że 30 czerwca roku, w którym należy przejść w stan spoczynku, jest w każdym przypadku uznawany za datę osiągnięcia ustalonej granicy wieku.
6. Przeniesienie funkcjonariusza sądownictwa na inne stanowisko służbowe jest zabronione. Wyjątkowo dopuszcza się przeniesienie przy obsadzaniu stanowisk asesorów sądów pierwszej instancji oraz prokuratorów sądów pierwszej instancji, na wniosek zainteresowanego, na zasadach określonych w ustawie. Sędziowie powszechnych sądów administracyjnych są powoływani na stopień radcy stanu i na 1/5 miejsc, na zasadach określonych w ustawie.
7. Przewodniczenie sądom i radom określonym w Konstytucji, w których skład wchodzą członkowie Rady Stanu i Sądu Kasacyjnego, przysługuje temu spośród nich, który najdłużej piastuje swą godność.
Deklaracja wyjaśniająca
Stosownie do właściwego rozumienia postanowień art. 88 ujednolicenie jurysdykcji pierwszej instancji sądownictwa cywilnego oraz uregulowanie statusu funkcjonariuszy sądownictwa tej instancji są dopuszczalne, jeżeli przewidziano procedurę osądzania i oceny, na zasadach określonych w ustawie.
1. Funkcjonariuszom sądownictwa zabrania się świadczenia jakichkolwiek innych płatnych usług, jak również wykonywania jakiegokolwiek innego zawodu.
2. Wyjątkowo dopuszcza się wybór funkcjonariuszy sądownictwa na członków Akademii, profesorów jednostek szkolnictwa wyższego, jak również dopuszcza się ich udział w radach lub komisjach mających kompetencje o charakterze dyscyplinarnym, kontrolnym lub sądowniczym oraz w komisjach przygotowujących projekty ustaw, jeżeli udział ten jest wyraźnie określony w ustawie. Ustawa przewiduje zastąpienie funkcjonariuszy sądownictwa przez inne osoby w utworzonych radach lub komisjach lub w zadaniach powierzonych oświadczeniem woli osoby prywatnej, żyjącej lub zmarłej, nieobjętych postanowieniami poprzedniego zdania.
3. Zabrania się powierzania funkcjonariuszom sądownictwa obowiązków administracyjnych. Działania związane z kształceniem funkcjonariuszy sądownictwa są uważane za działania o charakterze sądowniczym. Zezwala się na powierzanie funkcjonariuszom sądownictwa obowiązku reprezentowania kraju w organizacjach międzynarodowych.
Funkcjonariuszom sądownictwa zezwala się na orzekanie w arbitrażu jedynie w ramach ich zadań służbowych, na zasadach określonych w ustawie.
4. Funkcjonariuszom sądownictwa zabrania się pełnienia funkcji członka rządu.
5. Utworzenie związku funkcjonariuszy sądownictwa jest dozwolone na zasadach określonych w ustawie.
1. Awansowanie, powoływanie na stanowisko, przenoszenie, delegowanie i zmiana stanowiska funkcjonariuszy sądownictwa odbywa się na mocy dekretu prezydenckiego, wydanego po uprzedniej decyzji Wyższej Rady Sądowniczej. W skład Rady wchodzą prezesi właściwego sądu najwyższego oraz członkowie tego sądu, wyłonieni w drodze losowania spośród osób sprawujących swe funkcje w tym sądzie przez co najmniej 2 lata, na zasadach określonych w ustawie. W skład Wyższej Rady Sądowniczej sądownictwa cywilnego i karnego wchodzą również prokurator generalny przy Sądzie Kasacyjnym i dwaj zastępcy prokuratora generalnego przy Sądzie Kasacyjnym wyłonieni w drodze losowania spośród osób sprawujących swe funkcje przez co najmniej 2 lata w prokuraturze Sądu Kasacyjnego, na zasadach określonych w ustawie. W skład Wyższej Rady Sądowniczej Rady Stanu i sądownictwa administracyjnego wchodzi również Komisarz Generalny Państwa, który uczestniczy w sprawach dotyczących funkcjonariuszy sądownictwa powszechnych sądów administracyjnych
i Komisariatu Generalnego. W skład Wyższej Rady Sądowniczej Izby Obrachunkowej wchodzi również Komisarz Generalny Państwa przy tej Izbie.
W skład Wyższej Rady Sądowniczej wchodzą również, bez prawa głosowania, dwaj funkcjonariusze sądownictwa wydziału, którego dotyczy zmiana statusu służby, mający co najmniej stopień sędziego apelacyjnego lub równorzędny, wyłonieni w drodze losowania, na zasadach określonych w ustawie.
2. Skład Rady, o której mowa w ust. 1, zostaje rozszerzony, na zasadach określonych w ustawie, gdy Rada rozpatruje sprawy awansowania na stanowiska radcy stanu, sędziego Sądu Kasacyjnego, zastępcy prokuratora generalnego przy Sądzie Kasacyjnym, starszego radcy Izby Obrachunkowej, przewodniczącego Sądu Apelacyjnego, prokuratora generalnego przy Sądzie Apelacyjnym, jak również sprawy wyboru członków Komisariatów Generalnych sądów administracyjnych i Izby Obrachunkowej. Poza tym, również w tym przypadku stosuje się postanowienia ust. 1.
3. Jeżeli minister sprawiedliwości nie akceptuje decyzji Wyższej Rady Sądowniczej, może on przekazać kwestię będącą przedmiotem oceny na posiedzenie plenarne właściwego sądu najwyższego, na zasadach określonych w ustawie. Prawo odwołania przysługuje funkcjonariuszowi sądownictwa, którego dotyczy ocena, na zasadach określonych w ustawie. Do posiedzenia zgromadzenia plenarnego właściwego sądu najwyższego obradującego jako Wyższa Rada Sądownicza drugiej instancji, stosuje się postanowienia zdań od trzeciego do szóstego ust. 1. W przypadku, o którym mowa w poprzednim zdaniu, w skład zgromadzenia plenarnego tego sądu wchodzą również, z prawem głosowania, członkowie prokuratury generalnej Sądu Kasacyjnego.
4. Postanowienia zgromadzenia plenarnego obradującego jako Wyższa Rada Sądownicza drugiej instancji w odesłanej do niego sprawie, jak również postanowienia Wyższej Rady Sądowniczej, wobec których minister nie zgłosił sprzeciwu, są dla ministra wiążące.
5. Awansowanie na stanowiska prezesa i wiceprezesów Rady Stanu, Sądu Kasacyjnego i Izby Obrachunkowej odbywa się na mocy dekretu prezydenckiego wydanego na wniosek Rady Ministrów i po dokonaniu wyboru spośród członków odpowiedniego sądu najwyższego, na zasadach określonych w ustawie. Awansowanie na stanowisko prokuratora generalnego przy Sądzie Kasacyjnym odbywa się na mocy podobnego dekretu, po dokonaniu wyboru spośród członków Sądu Kasacyjnego oraz zastępców prokuratora generalnego przy tym sądzie, na zasadach określonych w ustawie. Awansowanie na stanowisko komisarza generalnego Izby Obrachunkowej odbywa się na mocy podobnego dekretu, po dokonaniu wyboru spośród członków Izby Obrachunkowej i odpowiedniego Komisariatu Generalnego, na zasadach określonych w ustawie. Awansowanie na stanowisko komisarza generalnego sądów administracyjnych odbywa się na mocy podobnego dekretu, po dokonaniu wyboru spośród członków odpowiedniego Komisariatu Generalnego i prezesów apelacyjnych sądów administracyjnych, na zasadach
określonych w ustawie.
Kadencje prezesów Rady Stanu, Sądu Kasacyjnego i Izby Obrachunkowej, jak również prokuratora generalnego przy Sądzie Kasacyjnym oraz Komisarzy Generalnych sądów administracyjnych i Izby Obrachunkowej nie mogą przekraczać 4 lat, nawet jeżeli zajmujący stanowisko funkcjonariusz sądownictwa nie osiągnął granicy wieku emerytalnego. Okres ewentualnie pozostający do osiągnięcia granicy wieku emerytalnego liczony jest jako rzeczywista służba dająca prawo do emerytury, na zasadach określonych w ustawie.
6. Postanowienia lub akty przyjęte zgodnie z postanowieniami niniejszego artykułu nie mogą być przedmiotem odwołania do Rady Stanu.
Artykuł 91
1. Władzę dyscyplinarną nad funkcjonariuszami sądownictwa od stanowiska sędziego Sądu Kasacyjnego lub zastępcy prokuratora generalnego przy tym Sądzie oraz nad funkcjonariuszami sądownictwa zajmującymi stanowiska równorzędne lub wyższe od wymienionych sprawuje Wyższa Rada Dyscyplinarna, na zasadach określonych w ustawie.
Postępowanie dyscyplinarne jest wszczynane przez ministra sprawiedliwości.
2. W skład Wyższej Rady Dyscyplinarnej wchodzą prezes Rady Stanu jako przewodniczący, dwaj wiceprezesi Rady Stanu lub dwaj radcy stanu, dwaj wiceprezesi lub dwaj starsi radcy Sądu Kasacyjnego, dwaj wiceprezesi lub dwaj starsi radcy Izby Obrachunkowej oraz dwaj profesorowie zwyczajni prawa będący pracownikami wydziałów prawa krajowych uniwersytetów. Członkowie Rady są wyłaniani w drodze losowania spośród kandydatów, którzy przez co najmniej 3 lata sprawują swe funkcje w wymienionych sądach lub na wydziałach prawa; członkowie reprezentujący sąd, którego członek, prokurator lub komisarz zostali wezwani przed Radę i poddani postępowaniu dyscyplinarnemu, są wyłączeni z udziału w tym postępowaniu. Jeżeli postępowanie dyscyplinarne prowadzone jest przeciwko członkowi Rady Stanu, Wyższej Radzie Dyscyplinarnej przewodniczy prezes Sądu Kasacyjnego.
3. Władza dyscyplinarna nad innymi funkcjonariuszami sądownictwa sprawowana jest w pierwszej i drugiej instancji przez rady składające się z sędziów orzekających wyłonionych w drodze losowania, zgodnie z postanowieniami ustawy. Postępowanie dyscyplinarne może być także wszczynane przez ministra sprawiedliwości.
4. Decyzje dyscyplinarne podjęte zgodnie z postanowieniami niniejszego artykułu nie mogą być przedmiotem odwołania do Rady Stanu.
1. Pracownicy kancelarii wszystkich typów sądów i prokuratur są nieusuwalni, dopóki istnieją ich stanowiska. Mogą oni być odwołani jedynie na mocy orzeczenia sądowego, będącego skutkiem skazania w procesie karnym lub decyzji rady sądowej podjętej w związku z poważnym wykroczeniem dyscyplinarnym, chorobą, inwalidztwem lub brakiem kwalifikacji zawodowych stwierdzonymi w sposób zgodny z postanowieniami ustawy.
2. Kwalifikacje pracowników kancelarii wszystkich typów oraz ich status zawodowy określa ustawa.
3. Awansowanie, powoływanie na stanowisko, przenoszenie, delegowanie i zmiana stanowiska pracowników sądów ma miejsce po wyrażeniu zgody przez rady służby składające się w większości z funkcjonariuszy sądownictwa i pracowników sądów, na zasadach określonych w ustawie. Władzę dyscyplinarną nad pracownikami sądów sprawują sędziowie, prokuratorzy, komisarze lub pracownicy sądów będący ich hierarchicznymi zwierzchnikami oraz rada służby, zgodnie z postanowieniami ustawy. Od decyzji dotyczących zmiany warunków służby pracowników sądów oraz od dyscyplinarnych decyzji rad służby przysługuje odwołanie na zasadach określonych w ustawie.
4. Urzędnicy hipoteczni są pracownikami sądów. Notariusze, urzędnicy hipoteczni i kierownicy rejestrów niebędący pracownikami najemnymi są nieusuwalni, dopóki istnieją ich jednostki i stanowiska. Postanowienia poprzedniego ustępu stosuje się do nich odpowiednio.
5. Notariusze, urzędnicy hipoteczni i kierownicy rejestrów niebędący pracownikami najemnymi obowiązkowo powinni zakończyć służbę po ukończeniu 70 lat; wszyscy pozostali odchodzą ze służby po osiągnięciu granicy wieku określonej w ustawie.