Część druga
PRAWA INDYWIDUALNE I SPOŁECZNE
 
 

Artykuł 4

1. Wszyscy Grecy są równi wobec prawa.
2. Mężczyźni i kobiety greckie mają takie same prawa i takie same obowiązki.
2. Obywatelami greckimi są wszyscy ci, którzy spełniają warunki przewidziane ustawą. Pozbawienie obywatelstwa greckiego jest dopuszczalne jedynie w przypadku dobrowolnego przyjęcia innego obywatelstwa lub podjęcia na rzecz obcych służby zagrażającej interesom narodowym; może to nastąpić w warunkach i z godnie z procedurą określonych odrębną ustawą.
4. Tylko obywatele greccy mogą być powoływani do służby publicznej, z wyjątkami określonymi odrębną ustawą.
5. Obywatele greccy uczestniczą bez wyjątku w ponoszeniu ciężarów publicznych, stosownie do swoich możliwości.
6. Każdy Grek, zdolny do noszenia broni, jest zobowiązany uczestniczyć w obronie Ojczyzny, tak jak przewiduje to ustawa.
7.   Żaden tytuł szlachecki lub różnicujący nie mogą być ani uznane ani przyznane obywatelom greckim.

Artykuł 5

1. Każdy ma prawo swobodnie rozwijać swoją osobowość i uczestniczyć w życiu społecznym, ekonomicznym i politycznym kraju pod warunkiem, że nie narusza to praw innych, ani nie stanowi naruszenia Konstytucji lub wartości moralnych.
2. Wszystkie osoby znajdujące się na terytorium greckim korzystają z pełnej ochrony swojego życia, honoru i wolności, bez względu na narodowość, przynależność rasową, język, przekonania religijne lub polityczne. Dopuszczalne są wyjątki w przypadkach przewidzianych prawem międzynarodowym. Ekstradycja cudzoziemca prześladowanego za działalność na rzecz wolności jest zabroniona.
3. Wolność osobista jest nienaruszalna. Nikt nie może być ścigany, aresztowany, uwięziony lub ograniczony w swojej wolności w jakikolwiek inny sposób, jak tylko w przypadkach i w sposób określony ustawą.
4. Zabronione są wszelkie środki o charakterze administracyjnym, mające na celu ograniczenie swobody poruszania się, wyboru miejsca zamieszkania na terenie kraju, a także przyznanej każdemu Grekowi swobody wjazdu i wyjazdu z kraju. Powyższe środki mogą być podjęte w przypadkach wyższej konieczności i jedynie w celu zapobieżenia czynom kryminalnym, na mocy decyzji sądu karnego i zgodnie z ustawą. W nadzwyczajnie pilnych przypadkach decyzja sądu może zostać wydana po podjęciu środków administracyjnych, jednak nie później niż w ciągu trzech dni, w przeciwnym razie środki te zostają z mocy prawa uchylone.

Deklaracja wyjaśniająca

Zakaz przyjęty w ust. 4 nie dotyczy zakazu wyjazdu z kraju, orzeczonego decyzją prokuratora w ramach dochodzenia karnego bądź podjęcia środków usprawiedliwionych potrzebą ochrony zdrowia publicznego lub osób chorych, w formach przewidzianych ustawą.

Artykuł 6

1. Nikt nie może być aresztowany ani uwięziony bez umotywowanego nakazu sądowego, wręczonego w momencie aresztowania lub zatrzymania prewencyjnego. Wyjątek stanowią przypadki zatrzymania na gorącym uczynku popełnienia przestępstwa.
2. Każda osoba, zatrzymana na gorącym uczynku popełnienia przestępstwa lub aresztowania na mocy nakazu, powinna być doprowadzona do właściwego sędziego śledczego nie później niż w ciągu 24 godzin od momentu aresztowania, lub jeżeli aresztowanie nastąpiło w miejscu oddalonym od siedziby sędziego, czasie ściśle niezbędnym do przewiezienia aresztowanego. Sędzia śledczy zobowiązany jest  w ciągu trzech dni od dnia stawienia się zatrzymanego w sądzie bądź uwolnić go bądź wydać nakaz aresztowania. Termin ten może być przedłużony o dwa dni na prośbę zatrzymanego lub wypadku działania siły wyższej, co powinno być stwierdzone decyzją właściwego organu sądowego.
3. Jeżeli po upływie wymienionych dwóch  terminów nie zostanie podjęta żadna decyzja, wówczas strażnik więzienny lub inny funkcjonariusz cywilny bądź wojskowy, któremu powierzono strzeżenie zatrzymanego, powinien bezzwłocznie go uwolnić. Naruszający powyższe postanowienia są karani za bezprawne zatrzymanie i zobowiązani do naprawienia szkody wyrządzonej osobie poszkodowanej, a także do wypłacenia jej odpowiedniej sumy pieniężnej jako zadośćuczynienie za poniesione straty moralne, zgodnie z postanowieniami ustawy.
4. Ustawa określa maksymalny okres zatrzymania prewencyjnego; nie powinien on przekraczać roku w wypadku zbrodni i 6 miesięcy w przypadku przestępstwa. W przypadkach zupełnie wyjątkowych maksymalne okresy zatrzymania mogą być przedłużone odpowiednie o 6 i 3 miesiące, na podstawie decyzji właściwego organu sądowego.

Artykuł 7

1. Nie ma przestępstwa i nie można wymierzyć żadnej kary, jeżeli do momentu popełnienia czynu nie obowiązywała ustawa określająca jego znamiona. W żadnym wypadku nie można wymierzyć kary surowszej od przewidzianej ustawą obowiązującą w momencie popełnienia przestępstwa.
2. Tortury, złe traktowanie fizyczne, wszelkie działanie przynoszące uszczerbek na zdrowiu lub presja psychologiczna, jak również wszelkie obrażanie godności ludzkiej są zabronione i karalne, zgodnie z postanowieniami ustawy.
3. Całkowita konfiskata majątku jest zabroniona. Kara śmierci nie może być wymierzona za przestępstwa polityczne, z wyjątkiem przestępstw złożonych.
4. Ustawa określi warunki, na jakich państwo, na podstawie decyzji sądowej, przyzna odszkodowanie osobom skazanym niesprawiedliwie lub niezgodnie z prawem, więzionym lub w jakikolwiek inny sposób pozbawionym wolności osobistej.

Artykuł 8

 Nikt nie może zostać, wbrew swojej woli, pozbawiony prawa sądzenia go przez sędziego przysługującego mu zgodnie z ustawą.
Tworzenie komisji sądowych lub sądów nadzwyczajnych, niezależnie od nazw im nadawanych, jest zabronione.

Artykuł 9

1. Mieszkanie każdego obywatela jest nienaruszalne. Życie prywatne i rodzinne jednostki jest nietykalne. Rewizja domowa może być przeprowadzona jedynie w przypadku i w sposób określony ustawą, zawsze w obecności przedstawicieli władzy sądowej.
2. Naruszający powyższe postanowienia są karani za przestępstwa przeciwko nienaruszalności mieszkania i nadużycie władzy i są zobowiązani w pełni wynagrodzić szkody osobom poszkodowanym, zgodnie z postanowieniami ustawy.

Artykuł 10

Każda osoba lub kilka osób działających wspólnie, mają prawo, przestrzegając obowiązujących ustaw, zwracać się z pisemnymi petycjami do władz, które są zobowiązane, stosownie do obowiązujących przepisów, bezzwłocznie podjąć działania i udzielić składającym petycje uzasadnionej pisemnej odpowiedzi, zgodnie z postanowieniami ustawy.
2. Ściganie składającego petycję w związku z naruszeniem prawa zawartym w petycji, jest dozwolone wyłącznie po podjęciu ostatecznej decyzji przez władzę, do której była adresowana petycja i za jej zgodą.
3. Każde żądanie informacji zobowiązuje właściwe władze do udzielenia odpowiedzi, na warunkach określonych ustawowo.

Artykuł 11

1. Grecy mają prawo do pokojowego gromadzenia się, bez broni.
2. Policja może być obecna tylko na zgromadzeniach publicznych, organizowanych na wolnym powietrzu. Zgromadzenia na wolnym powietrzu, jak przewiduje ustawa, mogą być zabronione uzasadnioną decyzją władz policyjnych obowiązującą w całym kraju, jeżeli istnieje poważne zagrożenie dla bezpieczeństwa publicznego lub decyzją dotyczącą określonego obszaru, jeżeli istnieje groźba poważnego zakłócenia życia społecznego i ekonomicznego.

Artykuł 12

 1. Grecy mają prawo, przestrzegając obowiązujących ustaw, do tworzenia niedochodowych związków i stowarzyszeń; korzystanie z tego prawa nie wymaga uprzedniego zezwolenia.
2. Stowarzyszenie może być rozwiązane jedynie na mocy decyzji sądowej za naruszenie prawa lub podstawowych postanowień swojego statutu.
3. Postanowienia poprzedniego ustępu, analogicznie, mają zastosowanie do związków osób nie stanowiących stowarzyszenia.
4. Prawo zrzeszania się funkcjonariuszy publicznych może być ograniczone ustawowo. Ograniczenie tego prawa może zostać nałożone także na urzędników wspólnot lokalnych lub inne osoby prawne prawa publicznego oraz osoby zatrudnione w przedsiębiorstwach publicznych.
5. Spółdzielnie rolnicze i miejskie wszelkiego rodzaju są zarządzane przez samorząd, stosownie do postanowień ustawowych i statutów tych spółdzielni, przy poparciu i opiece państwa zobowiązanego sprzyjać ich rozwojowi.
6. Na mocy ustawy można tworzyć spółdzielnie z obowiązkowym udziałem, mające na celu użyteczność lub interes publiczny bądź wspólne użytkowanie terenów rolnych lub każdego innego źródła bogactwa pod warunkiem, że będzie zapewnione równe traktowanie wszystkich udziałowców.

Artykuł 13

1. Wolność sumienia jest nienaruszalna. Korzystanie z praw osobistych i politycznych nie zależy od przekonań religijnych.
2. Zapewnia się wolność wszystkich wyznawanych religii; praktyki religijne związane z ich wyznawaniem mogą odbywać się bez przeszkód i są chronione ustawowo. Odbywanie praktyk religijnych nie może być zagrożeniem dla porządku publicznego lub dobrych obyczajów. Prozelityzm jest zabroniony.
3. Duchowni wszystkich wyznawanych religii podlegają takim samym formom nadzoru ze strony państwa i mają wobec niego takie same obowiązki jak duchowni religii dominującej.
4. Nikt nie może zostać zwolniony od wypełniania obowiązków wobec państwa ani odmawiać podporządkowania się prawu ze względu na swoje przekonania religijne.
5. Wiążąca może być jedynie przysięga, której treść ustala ustawa.

Artykuł 14

1. Każdy, przestrzegając obowiązujących ustaw, może wyrażać i rozpowszechniać swoje poglądy w mowie, w piśmie i poprzez prasę.
2. Zapewnia się wolność prasy. Cenzura i wszelkie inne środki prewencyjne są zabronione.
3. Konfiskata gazet i innych druków jest zabroniona zarówno przed, jak i po ich ukazaniu się.
Wyjątkowo, na wniosek prokuratora, zezwala się na konfiskatę prasy,, która znalazła się w obiegu:
a) w przypadku znieważenia religii chrześcijańskiej lub każdej innej z wyznawanych religii;
b) w przypadku znieważenia osoby Prezydenta Republiki;
c) w przypadku publikacji, która zawiera informacje dotyczące składu, wyposażenia i rozmieszczenia sił zbrojnych lub fortyfikacji kraju, nakłania do obalenia siłą istniejącego ustroju lub skierowana jest przeciwko integralności terytorialnej państwa;
d) publikacji o niestosownych treściach, naruszających normy obyczajności publicznej, w przypadkach określonych ustawą.
4. We wszystkich przypadkach określonych w poprzednim ustępie prokurator jest obowiązany, w ciągu 24 godzin od momentu konfiskaty,  przekazać sprawę do organu sądowego, który z kolei w ciągu 24 godzin powinien orzec o utrzymaniu lub uchyleniu decyzji o konfiskacie; jeżeli takie orzeczenie nie zostanie wydane, konfiskata zostanie cofnięta z mocy prawa. Wydawca gazety lub każdego innego skonfiskowanego druku oraz prokurator mogą złożyć apelację i żądać zmiany decyzji organu sądowego.
5. Ustawa określa zasady dokonywania w prasie pełnych sprostowań nieścisłych publikacji.
6. W przypadku co najmniej trzech orzeczeń skazujących w ciągu pięciu lat za przestępstwa przewidziane w ust. 3 niniejszego artykułu, sąd może orzec, zgodnie z przepisami ustawy, o całkowitym lub okresowym zawieszeniu wydawnictwa, a wobec oskarżonego, w szczególnie ciężkich przypadkach, zakaz wykonywania zawodu dziennikarza. Orzeczenie o zawieszeniu wydawnictwa lub o  zakazie wykonywania zawodu dziennikarza wchodzą w życie, gdy orzeczenie staje się prawomocne.
7. Przestępstwa prasowe podlegają zasadom dotyczącym zatrzymania na gorącym uczynku popełnienia przestępstwa i są sądzone zgodnie z przepisami przewidzianymi w ustawie.
8. Ustawa określi warunki i kwalifikacje wymagane do wykonywania zawodu dziennikarza.
9. Ustawa może przewidywać, że źródła finansowania gazet i periodyków powinny być ujawnione.

Artykuł 15

1. Przepisów poprzedniego artykułu dotyczących ochrony prasy nie stosuje się do kinematografii, fonografii, radiofonii, telewizji ani do żadnych innych środków przekazu słowa lub obrazu.
2. Radiofonia i telewizja znajdują się pod bezpośrednią kontrolą państwa. Celem ich działania jest obiektywne, na równych warunkach, rozpowszechnianie informacji i wiadomości, jak również dzieł literatury i sztuki; we wszystkich przypadkach powinien być zapewniony wysoki poziom programów,  uwzględniający ich misję społeczną i rozwój kulturalny kraju.

Artykuł 16

1. Zapewnia się wolność sztuki, badań i nauczania. Ich rozwój i popieranie jest obowiązkiem państwa. Wolność uniwersytecka i wolność nauczania nie zwalnia od obowiązku przestrzegania Konstytucji.
2. Kształcenie stanowi podstawową misję państwa i ma na celu edukację moralną, kulturalną, zawodową i fizyczną Greków, jak również rozwój ich świadomości narodowej i religijnej oraz wychowanie ich na wolnych i odpowiedzialnych obywateli.
3. Obowiązkowa nauk w szkole nie może trwać krócej niż dziewięć lat.
4. Wszyscy Grecy mają prawo do bezpłatnego nauczania w szkołach państwowych wszystkich szczebli. Państwo okazuje pomoc wyróżniającym się studentom, a także tym, którzy potrzebują specjalnej pomocy stosownie do ich zdolności.
5. Wyższe uczelnie są instytucjami samorządnymi, stanowiącymi osoby prawne prawa publicznego. Instytucje te znajdują się pod opieką państwa i mają prawo do pomocy finansowej z jego strony, działają zgodnie z ustawami określającymi ich organizację. Łączenie lub podział placówek szkolnictwa wyższego, jeżeli przewiduje to ustawa, może mieć miejsce pomimo odmiennych przepisów.
Odrębna ustawa reguluje wszystkie kwestie dotyczące stowarzyszeń studenckich i udziału w nich studentów.
6. Profesorowie wyższych uczelni są pracownikami państwowymi. Pozostały personel nauczający także wypełnia funkcje przypisane pracownikom państwowym, zgodnie z warunkami określonymi w ustawie. Status wymienionych pracowników określają zasady organizacji danej uczelni.
Profesorowie wyższych uczelni nie mogą być odwołani wcześniej niż przewiduje okres ich kontraktu i tylko na warunkach określonych w art. 88 ust. 4 i po podjęciu decyzji przez radę złożoną w większości z wyższych urzędników sądowych, zgodnie z postanowieniami ustawy.
Ustawa określi granicę wieku emerytalnego profesorów wyższej uczelni. Do czasu jej wydania profesorowie pełniący swoje funkcje odchodzą po zakończeniu roku akademickiego, w trakcie którego osiągnęli wiek 67 lat.
7. Kształcenie zawodowe i wszelkie inne formy kształcenia specjalnego państwo przekazuje szkołom stopnia wyższego, jest ono realizowane w cyklu studiów nie przekraczających trzech lat, zgodnie z postanowieniami ustawy, która określa ponadto uprawnienia zawodowe absolwentów tych szkół.
8.Warunki i zasady, na jakich przyznawane są zezwolenia na tworzenie i działanie placówek nauczania nie podlegających państwu, określa ustawa. Ustawa określa także formy opieki na d tymi szkołami oraz status kadry nauczającej.
Zakładanie szkół wyższych przez osoby prywatne jest zabronione.
9. Sport znajduje się pod ochroną i ścisłym nadzorem państwa.
Państwo subwencjonuje i kontroluje związki stowarzyszeń sportowych wszelkiego rodzaju, zgodnie z ustawą. Zakres pomocy przyznawanej w postaci subwencji państwowych, stosownie do celów, jakie stawiają sobie te związki, określa ustawa.

Artykuł 17

 1. Własność znajduje się pod ochroną państwa. Korzystanie z prawa własności nie może być sprzeczne z interesem powszechnym.
2. Nikt nie może zostać pozbawiony swojej własności, chyba że ze względu na korzyść publiczną należycie uzasadnioną, w przypadku i zgodnie z procedurą  określonych w ustawie i zawsze za uprzednim pełnym odszkodowaniem, odpowiadającym wartości wywłaszczonej własności w dniu posiedzenia sądu, na którym rozpatrywana jest sprawa wstępnego określenia wysokości odszkodowania. W razie żądania natychmiastowego określenia ostatecznej wysokości odszkodowania uwzględniana jest wartość wywłaszczanej własności w dniu posiedzenia sądu rozpatrującego to żądanie.
3. Zmiana wartości wywłaszczonej własności po ogłoszeniu aktu wywłaszczenia i wyłącznie z niego wynikająca nie jest uwzględniana.
4. Odszkodowanie jest określane zawsze przez sądy cywilne. Odszkodowanie może być wstępnie określone przez sąd po wysłuchaniu lub wezwaniu osoby mającej prawo własności, która może, wedle uznania sądu, zostać zobowiązana przed odbiorem odszkodowania do złożenia kaucji w odpowiedniej wysokości, zgodnie z postanowieniami ustawy.
Do momentu wypłaty ostatecznego lub wstępnego odszkodowania wszelkie prawa właściciela zostają zachowane i zajęcie jego własności jest niedozwolone.
Ostateczne odszkodowanie powinno być wypłacone najpóźniej w terminie półtora roku od ogłoszenia decyzji wyznaczającej odszkodowanie tymczasowe; w przypadku natychmiastowego żądania ostatecznego odszkodowania, powinno ono być wypłacone najpóźniej w terminie półtora roku od ogłoszenia decyzji sądu określającej ostateczne odszkodowanie, jeżeli to nie nastąpi, wywłaszczenie jest nieważne z mocy prawa.
Odszkodowanie nie może być opodatkowane, nie podlega żadnym opłatom ani potrąceniom.
5. Ustawa określa przypadki przyznania obowiązkowego odszkodowania uprawnionym za straty dochodu z wywłaszczonej własności do czasu wypłacenia odszkodowania.
6. W przypadku wykonywania robót społecznie użytecznych lub mających podstawowe znaczenie dla gospodarki kraju, ustawa może zezwolić na wywłaszczenie na rzecz państwa większych obszarów , znajdujących się poza terenami niezbędnymi dla wykonywania tych robót. Ta sama ustawa określa warunki i zasady tego typu wywłaszczenia oraz sposoby dysponowania lub wykorzystywania na cele publiczne bądź w interesie publicznym wywłaszczonych terenów, które nie są niezbędne dla wykonania wyżej wymienionych robót
7. Ustawa może przewidywać, że w przypadku wykonywania robót społecznie  użytecznych, podejmowanych w interesie państwa, osób prywatnych prawa publicznego, wspólnot lokalnych lub organizacji użyteczności publicznej i przedsiębiorstw publicznych zezwala się na budowę tuneli na odpowiedniej głębokości. Budowa tuneli odbywa się bez odszkodowania, o ile nie jest naruszone normalne  korzystanie z budynków usytuowanych nad nimi.

Artykuł 18

1. Odrębne ustawy regulują sprawy dotyczące własności i koncesji kopalni metali i węgla, grot, miejsc i skarbów archeologicznych, naziemnych i podziemnych wód mineralnych i generalnie, bogactw podziemnych.
2. Ustawa reguluje sprawy dotyczące własności, eksploatacji i zarządzania lagunami, dużymi jeziorami, jak również zasady wydawania koncesji na tereny uzyskiwane w wyniku osuszenia.
3. Odrębne ustawy regulują zasady rekwizycji na potrzeby sił zbrojnych w razie wojny lub mobilizacji bądź w warunkach najwyższej konieczności, spowodowanych bezpośrednim zagrożeniem porządku lub zdrowia publicznego.
4. Komasowanie terenów rolnych w celu bardziej racjonalnego użytkowania ziemi jest dozwolone, zgodnie z procedurą określoną odrębną ustawą. Jednocześnie dopuszcza się podejmowanie określonych środków zapobiegających rozdrabnianiu drobnej własności rolnej lub sprzyjających jej wzmocnieniu.
5. Poza przypadkami wymienionymi w poprzednich ustępach dopuszcza się, w drodze ustawy, każdą inną formę pozbawienia swobodnego używania i użytkowania własności, jeżeli jest to niezbędne ze względu na szczególne okoliczności. Ustawa określa osobę zobowiązaną do zapłaty posiadającym prawo używania lub użytkowania oraz tryb mający zastosowanie przy realizacji zapłaty, który powinien każdorazowo odpowiadać istniejącym warunkom.
Działania związane z zastosowaniem niniejszego ustępu muszą być wstrzymane natychmiast po ustaniu szczególnych przyczyn, które spowodowały ich podjęcie. W przypadku nieusprawiedliwionego kontynuowania tych działań Rada Stanu podejmuje decyzję o ich wstrzymaniu w kolejności ich ważności i na żądania każdej osoby uprawnionej do ustawowych odsetek.
6. Ustawa może regulować dysponowanie opuszczonymi gruntami w celu ich wykorzystania w interesie gospodarki narodowej oraz zasady przydzielania ich rolnikom nie posiadającym ziemi. Ta sama ustawa określi zasady wypłaty częściowego lub pełnego odszkodowania właścicielom , o ile odnajdą się oni w określonym czasie.
7. Obowiązkowa współwłasność terenów przyległych do terenów miejskich może być ustanowiona drogą ustawową, jeżeli budownictwo indywidualne na tych terenach nie odpowiada warunkom, które budownictwo, obecnie lub w przyszłości, powinno spełniać w tym regionie.
8. Własność ziemska klasztorów patriarszych Świętej Anastazji Pharmacolytria na Półwyspie Chalcydyckim, Świętego Wlatadesa w Salonikach i Świętego Jana Ewangelisty Teolow Patmos, z wyjątkiem terenów im podległych, nie może być wywłaszczona. Nie podlegają także wywłaszczeniu dobra patriarchatów: Aleksandrii, Antiochii i Jeruzalem oraz Świętego Klasztoru na Synaju.

Artykuł 19

  Tajemnica korespondencji oraz wszystkich innych form swobodnego  porozumiewania się i komunikowania jest absolutnie nienaruszalna. Ustawa określa gwarancje, przy spełnieniu których władza sądowa nie jest zobowiązana do przestrzegania tajemnicy ze względu na bezpieczeństwo narodowe lub dla celów śledztwa w sprawie szczególnie ciężkich zbrodni.

Artykuł 20

1. Każdy ma prawo do otrzymania sądowej ochrony prawnej i przedstawienia przed sądem swojego poglądu w kwestii swych praw i interesów, zgodnie z postanowieniami ustawy.
2. Prawo osoby zainteresowanej do wstępnego przesłuchania stosuje się także do każdej czynności lub środków administracyjnych podjętych ze szkodą dla jej praw lub interesów.

Artykuł 21

1. Rodzina jako podstawa zachowania i rozwoju narodu, a także małżeństwo, macierzyństwo i dzieci znajdują się pod ochroną państwa.
2. Rodziny wielodzietne, inwalidzi wojenni i czasu pokoju, ofiary wojny, wdowy i sieroty wojenne, jak również osoby cierpiące na nieuleczalne choroby fizyczne i psychiczne mają prawo do szczególnej opieki ze strony państwa.
3. Państwo chroni zdrowie obywateli i podejmuje specjalne środki dla ochrony młodzieży, osób starych, inwalidów oraz udziela pomocy ubogim.
4. Zapewnienie mieszkania dla osób, które są ich pozbawione lub mieszkają w trudnych warunkach jest przedmiotem szczególnej troski ze strony państwa.

Artykuł 22

1. Praca jest prawem i znajduje się pod ochroną państwa, które czuwa nad tworzeniem warunków pełnego zatrudnienia dla wszystkich obywateli, jak również nad rozwojem moralnym i materialnym osób aktywnych zawodowo na wsi i w mieście.
Wszyscy pracujący, niezależnie od płci i innych różnic, mają prawo do równego wynagrodzenia za pracę wytwarzającą równe wartości.
2. Ogólne warunki pracy są określone ustawą, uzupełnioną zbiorowymi umowami pracy, zawartymi w wyniku dobrowolnych negocjacji, a w razie ich niepowodzenia, opierają się na postanowieniach ustalonych przez arbitraż.
3. Wszelka praca przymusowa jest zabroniona.
Odrębne ustawy regulują zasady dysponowania pracownikami w razie wojny lub mobilizacji, wobec konieczności obrony kraju lub pilnej potrzeby społecznej, spowodowanej klęską powszechną lub zagrożeniem zdrowia publicznego. Ustawy te określają także zasady osobistego wkładu pracy na rzecz wspólnot lokalnych w celu zaspokojenia potrzeb lokalnych.
4. Państwo troszczy się o ubezpieczenie społeczne pracowników w sposób określony w ustawie.

Deklaracja wyjaśniająca

Ogólne warunki pracy zawierają określenie trybu i osób, które zobowiązane są do przyjmowania i zwracania składek członkowskich, przewidzianych przez statuty organizacji związkowych.

Artykuł 23

1. Państwo podejmuje odpowiednie środki na rzecz ochrony swobód związkowych i swobodnego korzystania w wynikających z nich praw, przeciw  wszelkim naruszeniom tych praw, w ramach określonych ustawą.
2. Uznaje się prawo do strajku. Jest ono wykonywane poprzez utworzenie na mocy prawa zrzeszenia związkowe, mające na celu obronę i poparcie interesów ekonomicznych i zawodowych ludzi pracy.
Strajk, w jakiejkolwiek formie jest zabroniony w odniesieniu do funkcjonariuszy sądownictwa4)  i pracowników organów bezpieczeństwa. Prawo do strajku podlega określonym ograniczeniom, regulowanym ustawą, w stosunku do funkcjonariuszy publicznych, urzędników wspólnot lokalnych, osób prawnych prawa publicznego, personelu przedsiębiorstw publicznych lub przedsiębiorstw użyteczności publicznej, których funkcjonowanie ma podstawowe znaczenie dla zaspokojenia podstawowych potrzeb całego społeczeństwa. Ograniczenia te nie mogą prowadzić do likwidacji prawa do strajku, ani stwarzać przeszkód w jego przeprowadzeniu zgodnie z prawem.

Artykuł 24

1. Ochrona środowiska naturalnego i kulturalnego jest obowiązkiem państwa. Państwo jest zobowiązane podejmować specjalne środki prewencyjne lub represyjne w celu ochrony środowiska.
Zasady ochrony lasów i terenów zalesionych określa ustawa. Zmiana wykorzystania lasów i terenów leśnych należących do państwa jest zabroniona, chyba że użytkowanie ich jako terenów rolniczych będzie korzystniejsze z punktu widzenia gospodarki narodowej, lub jeżeli inna forma ich użytkowania stanie się niezbędna ze względu na interes publiczny.
2. Zagospodarowanie terenu, tworzenie i rozwój, urbanizacja, rozbudowa miast i regionów przeznaczonych do urbanizacji jest regulowane i znajduje się pod kontrolą państwa w celu zapewnienia funkcjonowania i rozwoju aglomeracji, jak i najlepszych warunków życia.
3. Przy tworzeniu strefy zurbanizowanej i w celu jej efektywnej urbanizacji, właściciele znajdujących się w tej strefie terenów zobowiązani są, bez odszkodowania ze strony odpowiednich organów, oddać do dyspozycji grunty niezbędne do budowy dróg, placów i innych terenów przeznaczonych do użytku publicznego lub interesu społecznego, a także do pokrycia wydatków niezbędnych do wykonania prac w zakresie infrastruktury miejskiej, zgodnie z postanowieniami ustawy.
4. Ustawa może przewidywać udział właścicieli terenów, uznanych za strefę urbanizacyjną, w ogólnym kształtowaniu i zagospodarowaniu tej strefy według planu urbanizacji przyjętego zgodnie z obowiązującymi zasadami; w zamian za przejęte tereny właściciele otrzymują domy lub mieszkania o równej wartości na zagospodarowanych ziemiach lub w budynkach powstających w strefie.
5. Postanowienia poprzednich ustępów stosuje się także w odniesieniu do stref miejskich już istniejących, ponownie zagospodarowywanych. Odzyskane obszary są przeznaczone do użytku publicznego, lub mogą być sprzedane w celu uzyskania środków na finansowanie ponownego zagospodarowania, zgodnie z postanowieniami ustawy.
6. Pomniki i miejsca historyczne oraz ich otoczenie znajdują się pod opieką państwa. Ustawa określi środki ograniczania prawa własności, niezbędne do realizacji tej ochrony, jak również sposoby i rodzaj odszkodowań przyznawanych poszkodowanym właścicielom.

Artykuł 25

1. Prawa człowieka jako jednostki i członka społeczeństwa są gwarantowane przez państwo, którego wszystkie organy zobowiązane są do zapewnienia ich swobodnej realizacji.
2. Uznanie i ochrona przez państwo podstawowych i niezbywalnych praw człowieka ma na celu urzeczywistnienie postępu społecznego w warunkach wolności i sprawiedliwości.
3. Nadużywanie praw jest niedozwolone.
4. Państwo ma prawo żądać od wszystkich obywateli wypełniania ich obowiązków, wynikających ze społecznej i narodowej solidarności.
 



4) W tekście franc. stanowiącym podstawę przekładu: „magistrats”, w cytowanych tłumaczeniach ang.: „judicial functionaries”, w tekście niem.: „Richtem, Staatsanwälten”.