(1) Kraje związkowe posiadają władzę ustawodawczą, o ile niniejsza Ustawa Zasadnicza nie powierza uprawnień ustawodawczych Federacji.
(2) Rozgraniczenie kompetencji między Federację a kraje związkowe określa się na podstawie przepisów niniejszej Ustawy Zasadniczej o ustawodawstwie wyłącznym i konkurencyjnym.
Artykuł 71
W zakresie ustawodawstwa wyłącznego Federacji kraje związkowe są uprawnione do wydawania ustaw tylko o ile i na ile zostały do tego wyraźnie upoważnione w ustawie federalnej.
(1) W zakresie ustawodawstwa konkurencyjnego kraje związkowe są uprawnione do wydawania ustaw, dopóki i na ile Federacja w drodze ustawy nie skorzysta ze swoich uprawnień ustawodawczych.
(2) W dziedzinach określonych w art. 74 ust. 1 punkty 4, 7, 11, 13, 15, 19a, 20, 22, 25 i 26 Federacja posiada uprawnienia ustawodawcze, jeżeli i o ile ustanowienie jednakowych warunków życia na terytorium Federacji oraz zachowanie jedności prawa i gospodarki stanowi interes całego państwa i wymaga regulacji w drodze ustawodawstwa federalnego.
(3) W przypadku, gdy Federacja skorzystała ze swojego uprawnienia ustawodawczego, kraje związkowe mogą w drodze ustawy przyjąć odmienne regulacje prawne obejmujące:
1. łowiectwo (poza przepisami dotyczącymi kart łowieckich);
2. ochronę przyrody i pielęgnację krajobrazu poza przepisami dotyczącymi ogólnych zasad ochrony przyrody, gatunków lub przyrody morskiej);
3. podział gruntów;
4. planowanie przestrzenne;
5. gospodarkę wodną (poza regulacjami dotyczącymi materiałów i urządzeń);
6. zasady dopuszczania do nauki w szkołach wyższych i jej ukończenia;
Ustawy federalne odnoszące się do tych dziedzin wchodzą w życie najwcześniej sześć miesięcy po ich ogłoszeniu, o ile za zgodą Bundesratu nie postanowiono inaczej. W odniesieniu do dziedzin, o których mowa w zdaniu 1, w stosunku prawa federalnego i krajowego pierwszeństwo przysługuje każdorazowo ustawie późniejszej.
(4) Ustawa federalna może określić, że federalna regulacja ustawodawcza może zostać zastąpiona przez prawo krajów związkowych, jeżeli wymóg określony w ust. (2) przestał już istnieć.
(1) Federacja posiada wyłączne kompetencje ustawodawcze w następujących dziedzinach:
1. sprawy zagraniczne oraz obrona włącznie z ochroną ludności cywilnej;
2. przynależność państwowa na szczeblu Federacji;
3. swoboda przemieszczania się, sprawy paszportowe, meldunkowe i dotyczące dowodów tożsamości, imigracja i emigracja oraz ekstradycja;
4. sprawy walutowe, pieniężne i monetarnych, miary i wagi oraz ustalanie czasu;
5. jedność obszaru celnego i handlowego, umowy handlowe i żeglugowe, swoboda obrotu towarowego oraz obrotu towarowego i płatniczego z zagranicą włącznie z ochroną celną i ochroną granic;
5a. ochrona niemieckich dóbr kultury przed wywozem za granicą;
6. komunikacja lotnicza;
6a. komunikacja kolejowa, pozostająca w całości lub większości własnością Federacji (Koleje Federacji), budowy, utrzymanie i eksploatacji torów kolejowych Federacji, jak również pobieranie opłat za korzystanie z tych torów;
7. poczta i telekomunikacja;
8. stosunki prawne osób będących w służbie Federacji i federalnych korporacji prawa publicznego;
9. prawna ochrona własności przemysłowej, prawo autorskie i wydawnicze;
9a. obrona przed zagrożeniami ze strony międzynarodowego terroryzmu przez Federalny Urząd Policji Kryminalnej w przypadkach, w których istnieje zagrożenie dla kilku krajów związkowych, a właściwość policji krajowej jest niejasna lub kiedy o przejęcie zwrócą się najwyższe organy krajowe;
10. współpraca Federacji i krajów związkowych:
a) w zakresie policji kryminalnej,
b) w zakresie ochrony wolnościowego, demokratycznego ustroju, istnienia i bezpieczeństwa Federacji lub jednego z krajów związkowych (ochrona konstytucyjna) oraz
c) w zakresie ochrony przed dążeniami na terytorium Federacji, które przez zastosowanie przemocy lub podejmowane w tym celu działania przygotowawcze zagrażają zagranicznym interesom Republiki Federalnej Niemiec,
a także w zakresie utworzenia Federalnego Urzędu Policji Kryminalnej i zwalczania przestępczości międzynarodowej;
11. statystyka dla celów federalnych;
12. przepisy dotyczące broni i materiałów wybuchowych;
13. zaopatrzenie ofiar wojny i członków rodzin poległych oraz opieka nad byłymi jeńcami wojennymi;
14. wytwarzanie i wykorzystanie energii jądrowej w celach pokojowych, budowa i eksploatacja obiektów służących tym celom, ochrona przed zagrożeniami związanymi z uwalnianiem się energii jądrowej lub promieniowaniem jonizującym oraz usuwanie materiałów radioaktywnych.
(2) Ustawy określone w ust.1 pkt 9a wymagają zgody Bundesratu.
(1) Ustawodawstwo konkurencyjne obejmuje następujące dziedziny:
l. prawo cywilne, prawo karne, ustrój sądów, postępowanie sądowe (z wyjątkiem prawa dotyczącego stosowania aresztu śledczego), adwokaturę, notariat i doradztwo prawne;
2. sprawy dotyczące akt stanu cywilnego;
3. prawo o stowarzyszeniach;
4. prawo pobytu i osiedlania się cudzoziemców;
4a. [uchylony]
5. [uchylony]
6. sprawy uchodźców i wypędzonych;
7. opiekę społeczną (z wyjątkiem prawa dotyczącego domów opieki);
8. [uchylony]
9. szkody wojenne i odszkodowania;
10. groby wojenne i groby innych ofiar wojny oraz rządów przemocy;
11. ustawodawstwo gospodarcze (górnictwo, przemysł, energetyka, rzemiosło, działalność gospodarcza, handel, banki i giełdy, ubezpieczenia prywatnoprawne) z wyjątkiem przepisów dotyczących godzin pracy sklepów, restauracji, kasyn, występów aktorskich, targów, wystaw i rynków;
11a. [uchylony]
12. prawo pracy wraz z przepisami o ustroju przedsiębiorstw, ochroną i pośrednictwem pracy oraz ubezpieczenia społeczne wraz z ubezpieczeniem na wypadek bezrobocia;
13. regulacje dotyczące dotacji na kształcenie oraz wspieranie badań naukowych;
14. prawo wywłaszczeniowe, o ile dotyczy ono zakresu art. 73 i 74;
15. przekazywanie gruntów, ziemi, bogactw naturalnych i środków produkcji na własność społeczną lub inne formy gospodarki wspólnej;
16. zapobieganie nadużywaniu przewagi gospodarczej;
17. wspieranie produkcji rolnej i leśnej (z wyjątkiem przepisów dotyczących scalania gruntów), zapewnianie wyżywienia, import i eksport produktów rolnych i leśnych, rybołówstwo dalekomorskie i przybrzeżne oraz ochrona wybrzeża;
18. obrót gruntami budowlanymi w miastach, prawo gruntowe (z wyjątkiem prawa dotyczącego opłat za uzbrojenie terenu), przepisy dotyczące dodatków mieszkaniowych, spłaty długów mieszkaniowych, przyznawania premii na budownictwo mieszkaniowe, budownictwa mieszkaniowego dla pracowników górnictwa i osiedli górniczych;
19. zapobieganie groźnym dla ogółu i zakaźnym chorobom ludzi i zwierząt, dopuszczanie do zawodu lekarskiego i innych zawodów związanych z lecznictwem, jak również prawo dotyczące aptekarstwa, leków i produktów medycznych, środków leczniczych, odurzających i trucizn;
19a. ekonomiczne zabezpieczenie szpitali oraz regulację stawek za leczenie szpitalne;
20. przepisy dotyczące środków żywnościowych, łącznie z pozyskiwaniem zwierząt rzeźnych, przepisy dotyczące używek, Artykułów pierwszej potrzeby i pasz, jak również ochronę obrotu nasionami i sadzonkami dla gospodarki rolnej i leśnej, ochronę roślin przed chorobami i szkodnikami oraz ochronę zwierząt;
21. żeglugę dalekomorską i przybrzeżną oraz znaki morskie, żeglugę śródlądową, służbę meteorologiczną , szlaki morskie oraz śródlądowe drogi wodne przeznaczone do komunikacji publicznej;
22. ruch drogowy, przepisy dotyczące pojazdów mechanicznych, budowa i utrzymanie dróg dla ruchu dalekobieżnego oraz pobieranie i rozdzielanie opłat za korzystanie z dróg publicznych przez pojazdy mechaniczne;
23. koleje szynowe nie będące kolejami federalnymi, z wyjątkiem kolei górskich;
24. gospodarkę odpadami, utrzymanie czystości powietrza oraz walkę z hałasem (z wyjątkiem przepisów dotyczących ochrony przed hałasem wynikającym z głośnego zachowania);
25. odpowiedzialność państwa;
26. medyczne wspieranie poczęcia życia ludzkiego, badania i sztuczna zmiana informacji genetycznej oraz regulacje dotyczące transplantacji organów i tkanek, i komórek;
27. prawa i obowiązki wynikające ze statusu urzędników krajowych, gminnych i innych korporacji prawa publicznego oraz sędziów w krajach związkowych, z wyjątkiem regulacji dotyczących awansu zawodowego, uposażenia i zaopatrzenia;
28. łowiectwo;
29. ochronę przyrody i pielęgnację krajobrazu;
30. podział gruntów;
31. planowanie przestrzenne;
32. gospodarkę wodną;
33. zasady dopuszczania do nauki w szkołach wyższych i jej ukończenia;
(2) Ustawy, o których mowa w ust. 1 pkt 25 i 27, wymagają zgody Bundesratu.
(1) Projekty ustaw do Bundestagu wnoszą Rząd Federalny, deputowani do Bundestagu lub Bundesrat.
(2) Projekty Rządu Federalnego należy najpierw przedstawić Bundesratowi. Bundesrat jest uprawniony do zajęcia stanowiska w sprawie projektu w ciągu sześciu tygodni. Jeżeli z ważnych powodów, w szczególności ze względu na objętość projektu, Bundesrat zażąda przedłużenia tego terminu, wówczas termin ten wynosi dziewięć tygodni. Projekt, który przy przesłaniu do Bundesratu w drodze wyjątku określony został jako szczególnie pilny, może zostać skierowany przez Rząd Federalny po trzech tygodniach, a w przypadku zgłoszenia żądania zgodnie ze zdaniem 3, po sześciu tygodniach do Bundestagu, nawet jeżeli nie wpłynęło jeszcze stanowisko Bundesratu; stanowisko Bundesratu musi zostać niezwłocznie po nadejściu przekazane Bundestagowi. W przypadku projektów dotyczących zmiany niniejszej Ustawy Zasadniczej i przekazania praw suwerennych na podstawie art. 23 lub 24 termin na sporządzenie stanowiska wynosi dziewięć tygodni; zdanie 4 nie znajduje zastosowania.
(3) Projekty Bundesratu przedkłada Bundestagowi Rząd Federalny w ciągu sześciu tygodni. Powinien on przy tym przedstawić swoją opinię. Jeżeli z ważnych powodów, w szczególności ze względu na objętość projektu, zażąda on przedłużenia tego terminu, wówczas termin ten wynosi dziewięć tygodni. Jeżeli Bundesrat w drodze wyjątku określi projekt jako szczególnie pilny, termin ten wynosi trzy tygodnie, a w przypadku zgłoszenia żądania, zgodnie ze zdaniem 3, sześć tygodni. W przypadku projektów dotyczących zmiany niniejszej Ustawy Zasadniczej i przekazania praw suwerennych, na podstawie art. 23 lub 24, termin ten wynosi dziewięć tygodni; zdanie 4 nie znajduje zastosowania. Bundestag powinien w odpowiednim terminie przedyskutować projekt i podjąć uchwałę.
(1) Ustawy federalne uchwalane są przez Bundestag. Po ich przyjęciu Przewodniczący Bundestagu przekazuje je niezwłocznie Bundesratowi.
(2) Bundesrat może w ciągu trzech tygodni od przekazania mu uchwalonej ustawy zażądać zwołania komisji, złożonej z członków Bundestagu i Bundesratu, w celu wspólnego przedyskutowania przedłożonej ustawy. Skład oraz tryb postępowania komisji ustala regulamin uchwalany przez Bundestag za zgodą Bundesratu. Delegowani do komisji członkowie Bundesratu nie są związani instrukcjami. Jeżeli do uchwalenia ustawy wymagana jest zgoda Bundesratu, wówczas zwołania komisji może zażądać także Bundestag i Rząd Federalny. Jeżeli komisja zaproponuje zmianę uchwalonej ustawy, wówczas Bundestag musi powziąć uchwałę na nowo.
(2a) Jeżeli uchwalenie ustawy wymaga zgody Bundesratu, Bundesrat, o ile nie zgłoszono żądania na podstawie ust. 2 zdanie 1 lub jeśli postępowanie mediacyjne zakończone zostało bez przedstawienia propozycji zmiany uchwalonej ustawy, musi w odpowiednim terminie powziąć uchwałę.
(3) Jeżeli uchwalenie ustawy nie wymaga zgody Bundesratu, Bundesrat może po zakończeniu postępowania przewidzianego w ust. 2 wnieść w ciągu dwóch tygodni sprzeciw wobec ustawy uchwalonej przez Bundestag. Bieg terminu wniesienia sprzeciwu zaczyna się w przypadku określonym w ust. 2 ostatnie zdanie z chwilą otrzymania podjętej ponownie przez Bundestag uchwały, we wszystkich innych przypadkach z chwilą wpłynięcia zawiadomienia od przewodniczącego przewidzianej w ust. 2 komisji, że postępowanie przed komisją zostało zakończone.
(4) Jeżeli sprzeciw został uchwalony większością głosów Bundesratu, Bundestag może go odrzucić uchwałą większości swoich członków. Jeżeli Bundesrat uchwali sprzeciw większością co najmniej dwóch trzecich głosów, wówczas odrzucenie go przez Bundestag wymaga większości dwóch trzecich, a co najmniej większości głosów członków Bundestagu.
Artykuł 78
Ustawa uchwalona przez Bundestag dochodzi do skutku, gdy Bundesrat wyrazi na nią zgodę, nie złoży wniosku na podstawie art. 77 ust. 2, nie wniesie sprzeciwu w terminie przewidzianym w art. 77 ust. 3 lub go wycofa, albo gdy sprzeciw zostanie przegłosowany przez Bundestag.
Artykuł 79
(1) Ustawa Zasadnicza może zostać zmieniona jedynie przez ustawę, która wyraźnie zmienia lub uzupełnia brzmienie Ustawy Zasadniczej. W przypadku umów międzynarodowych, których przedmiotem jest układ pokojowy, przygotowanie układu pokojowego lub likwidacja prawnego porządku okupacyjnego, lub które mają służyć obronie Republiki Federalnej, wystarczy dla wyjaśnienia, że postanowienia Ustawy Zasadniczej nie sprzeciwiają się zawarciu i wejściu w życie tych umów, uzupełnienie brzmienia Ustawy Zasadniczej, które ogranicza się do tego wyjaśnienia48 .
(2) Taka ustawa wymaga zgody dwóch trzecich członków Bundestagu oraz dwóch trzecich głosów Bundesratu.
(3) Zmiana niniejszej Ustawy Zasadniczej, która naruszałaby podział Federacji na kraje związkowe, zasadnicze współdziałanie krajów w ustawodawstwie lub zasady określone w art. 1 i 20 jest niedopuszczalna.
(1) Ustawa może upoważnić Rząd Federalny, ministra federalnego lub rządy krajów związkowych do wydawania rozporządzeń. Ustawa musi przy tym określać treść, cel i zakres udzielonych upoważnień. W rozporządzeniu powinna być podana jego podstawa prawna. Jeżeli ustawa przewiduje dalsze przeniesienie upoważnienia, do tego przeniesienia konieczne jest rozporządzenie.
(2) Zgody Bundesratu wymagają, z zastrzeżeniem innych regulacji w formie ustawy federalnej, rozporządzenia Rządu Federalnego lub ministra federalnego dotyczące zasad korzystania i opłat za korzystanie z instytucji poczty i telekomunikacji, zasad korzystania i pobierania opłat za korzystanie z urządzeń kolei federalnych, budowy i eksploatacji kolei, jak również rozporządzenia wydane na podstawie ustaw federalnych, które wymagają zgody Bundesratu, lub które wykonywane są przez kraje związkowe na zlecenie Federacji albo we własnym zakresie.
(3) Bundesrat może przedkładać Rządowi Federalnemu projekty rozporządzeń wymagające jego zgody.
(4) O ile w drodze ustawy federalnej lub na podstawie ustawy federalnej rządy krajów związkowych upoważnione są do wydawania rozporządzeń, to kraje związkowe upoważnione są także do regulacji ustawowych.
(1) Jeżeli w niniejszej Ustawie Zasadniczej lub w ustawie federalnej dotyczącej obrony, włącznie z ochroną ludności cywilnej, postanowiono, że przepisy prawne mogą być stosowane wyłącznie zgodnie z postanowieniami tego Artykułu, wówczas ich stosowanie poza przypadkiem obrony jest dopuszczalne tylko wtedy, jeżeli Bundestag stwierdzi zaistnienie stanu napięcia lub gdy na takie zastosowanie wyrazi specjalną zgodę. Stwierdzenie stanu napięcia lub wyrażenie specjalnej zgody wymagają w przypadku art. 12a ust. 5 zdanie 1 i ust. 6 zdanie 2 większości dwóch trzecich oddanych głosów.
(2) Środki przedsięwzięte na podstawie przepisów prawnych, o których mowa w ust.1, należy uchylić na żądanie Bundestagu.
(3) Odmiennie niż w ust. 1, dopuszczalne jest stosowanie tych przepisów prawnych także na podstawie i według postanowień uchwały podjętej przez organ międzynarodowy w ramach układu sojuszniczego za zgodą Rządu Federalnego. Środki przedsięwzięte zgodnie z tym ustępem należy uchylić, jeżeli zażąda tego Bundestag większością głosów swoich członków.
Artykuł 81
(1) Jeżeli w przypadku przewidzianym w art. 68 Bundestag nie zostanie rozwiązany, Prezydent Federalny może, na wniosek Rządu Federalnego za zgodą Bundesratu, ogłosić stan wyższej konieczności ustawodawczej dla projektu ustawy odrzuconego przez Bundestag, mimo że Rząd Federalny określił dany projekt jako pilny. To samo dotyczy projektu ustawy, który został odrzucony, mimo że Kanclerz Federalny połączył z nim wniosek przewidziany w art. 68.
(2) Jeżeli Bundestag po ogłoszeniu stanu wyższej konieczności ustawodawczej ponownie odrzuci projekt ustawy albo przyjmie projekt w brzmieniu, który dla Rządu Federalnego jest nie do przyjęcia, ustawę uważa się za uchwaloną, o ile uzyska on zgodę Bundesratu. To samo dotyczy przypadku, w którym projekt w ciągu czterech tygodni po jego ponownym wniesieniu nie zostanie uchwalony przez Bundestag.
(3) W okresie kadencji Kanclerza Federalnego każdy inny projekt ustawy odrzucony przez Bundestag może na podstawie ust. 1 i 2 zostać uchwalony w ciągu sześciu miesięcy od pierwszego ogłoszenia stanu wyższej konieczności ustawodawczej. Po upływie tego terminu ponowne ogłoszenie stanu wyższej konieczności ustawodawczej w czasie kadencji tego samego Kanclerza Federalnego jest niedopuszczalne.
(4) Ustawa Zasadnicza nie może zostać na mocy ustawy, która została uchwalona zgodnie z ust. 2 ani zmieniona, ani nie może utracić całkowicie lub częściowo mocy obowiązującej lub zastosowania.
Artykuł 82
(1) Ustawy, które doszły do skutku zgodnie z przepisami niniejszej Ustawy Zasadniczej, po podpisaniu zostają sporządzone przez Prezydenta Federalnego i ogłoszone w Bundesgesetzblatt. Rozporządzenia są sporządzane przez organ, który je wydaje i z zastrzeżeniem odmiennych przepisów ustawowych ogłaszane w Bundesgesetzblatt.
(2) Każda ustawa i każde rozporządzenie powinny określać datę wejścia w życie. W przypadku braku takiego określenia wchodzą one w życie po upływie czternastu dni od dnia wydania Bundesgesetzblatt.