Rozdział II
ZGROMADZENIE KRAJOWE

(1) Najwyższym organem władzy państwowej i przedstawicielstwa ludu jest Zgromadzenie Krajowe.

(2) Zgromadzenie Krajowe, wykonując prawa wypływające ze zwierzchnictwa ludu, zapewnia konstytucyjny ustrój społeczny, określa organizację, kierunki i warunki rządzenia.

(3) W zakresie tych kompetencji Zgromadzenie Krajowe:

a) uchwala⁵⁾ Konstytucję Republiki Węgierskiej,

b ) uchwala⁶⁾ ustawy;

c) ustala plan społeczno-gospodarczy państwa;

d) ustala bilans gospodarki państwowej, przyjmuje budżet państwa i jego wykonanie;

e) decyduje o programie Rządu;

f) zawiera umowy międzynarodowe szczególnie ważne dla stosunków Republiki Węgierskiej z zagranicą;

g) decyduje w sprawie ogłoszenia stanu wojny i zawarcia pokoju;

h) w wypadku wojny lub bezpośredniej groźby zbrojnej agresji ze strony obcego mocarstwa (niebezpieczeństwa wojny) ogłasza stan wyjątkowy i powołuje Radę Obrony Narodowej;

i) w wypadku akcji zbrojnych zmierzających do obalenia ustroju konstytucyjnego lub zagarnięcia wyłącznej władzy, jak również w wypadku poważnych aktów przemocy dokonywanych przy użyciu broni lub przez grupy zbrojne, a w skali masowej zagrażających bezpieczeństwu życia i mienia obywateli oraz w wypadku klęski żywiołowej lub katastrofy przemysłowej (dalej zwanych zbiorczo: sytuacją krytyczną) ogłasza stan konieczności;

j) z wyjątkiem przypadków określonych w Konstytucji, decyduje o użyciu sił zbrojnych wewnątrz kraju lub poza jego granicami, o użyciu cudzoziemskich sił zbrojnych na terytorium węgierskim lub do działań kierowanych z kraju poza jego granice, o udziale sił zbrojnych w utrzymywaniu pokoju, w działalności humanitarnej na zagranicznym terenie objętym działaniami wojennymi, o stacjonowaniu tych sił za granicą, jak również o stacjonowaniu na terytorium Węgier cudzoziemskich sił zbrojnych⁷⁾;

k) wybiera Prezydenta Republiki, premiera, członków Trybunału Konstytucyjnego, rzeczników parlamentarnych⁸⁾, prezesa i wiceprezesów Państwowej Izby Obrachunkowej, Prezesa Sądu Najwyższego oraz Prokuratora Generalnego⁹⁾;

l) na wniosek Rządu - złożony po zasięgnięciu opinii Trybunału Konstytucyjnego - rozwiązuje lokalny organ przedstawicielski, którego działalność jest sprzeczna z Konstytucją; decyduje o terytorium, nazwie i siedzibie województw, o nadaniu miastu praw województwa oraz tworzeniu dzielnic stołecznych¹⁰⁾;

m) ogłasza powszechną amnestię.

(4) Do podjęcia decyzji, określonych w ust. (3) pkt g), h) oraz i), wymagane są głosy dwóch trzecich wszystkich deputowanych do Zgromadzenia Krajowego¹¹⁾.

(5) [Uchylony mocą ( 14 ust. (1) ustawy LIX z 1997 r.]

(6) Do podjęcia decyzji, określonych w ust. (3) pkt j), wymagane są głosy dwóch trzecich obecnych deputowanych do Zgromadzenia Krajowego¹²⁾.

§ 19/A

(1) Jeżeli Zgromadzenie Krajowe nie jest zdolne do podejmowania decyzji, wówczas do obwieszczenia stanu wojny, ogłoszenia stanu wyjątkowego i powołania Rady Obrony Narodowej oraz do ogłoszenia stanu konieczności uprawniony jest Prezydent Republiki.

(2) Zgromadzenie Krajowe nie jest zdolne do podejmowania decyzji, gdy nie obraduje, a jego zwołanie natrafia na przeszkody niemożliwe do usunięcia z powodu zbyt krótkiego czasu albo też z przyczyny wydarzeń wymagających wprowadzenia stanu wojny, stanu wyjątkowego lub stanu konieczności.

(3) Fakt istnienia przeszkód, jak również zasadność obwieszczenia stanu wojny lub ogłoszenia stanu wyjątkowego albo stanu konieczności stwierdzają wspólnie Przewodniczący Zgromadzenia Krajowego, Prezes Trybunału Konstytucyjnego oraz premier.

(4) Zgromadzenie Krajowe, na pierwszym posiedzeniu po ustaniu przeszkód, kontroluje zasadność ogłoszenia stanu wojny, stanu wyjątkowego lub stanu konieczności oraz rozstrzyga o zgodności z prawem przedsięwziętych środków. Do podjęcia takiego rozstrzygnięcia wymagane są głosy dwóch trzecich deputowanych do Zgromadzenia Krajowego.

§ 19/B

(1) W czasie stanu wyjątkowego Rada Obrony Narodowej decyduje¹³⁾:

a) o użyciu sił zbrojnych wewnątrz kraju lub poza jego granicami, o udziale sił zbrojnych w utrzymywaniu pokoju, w działalności humanitarnej na zagranicznym terenie objętym działaniami wojennymi oraz o stacjonowaniu tych sił za granicą,

b) o użyciu cudzoziemskich sił zbrojnych na terytorium węgierskim lub do działań kierowanych z kraju poza jego granice, jak również o stacjonowaniu tych sił na terytorium Węgier,

c) o wprowadzeniu środków nadzwyczajnych, określonych w odrębnej ustawie.

(2) Przewodniczącym Rady Obrony Narodowej jest Prezydent Republiki, członkami zaś: Przewodniczący Zgromadzenia Krajowego, przywódcy frakcji parlamentarnych partii reprezentowanych w Zgromadzeniu Krajowym, premier, ministrowie oraz - z głosem doradczym - Szef Sztabu Generalnego ¹⁴⁾.

(3) Rada Obrony Narodowej wykonuje:

a) uprawnienia przekazane jej przez Zgromadzenie Krajowe;

b) uprawnienia Prezydenta Republiki;

c) uprawnienia Rządu.

(4) Rada Obrony Narodowej może wydawać¹⁵⁾ dekrety¹⁶⁾, które mogą zawieszać stosowanie poszczególnych ustaw albo odbiegać od postanowień ustawowych, jak również przedsiębrać inne środki nadzwyczajne, nie może jednak ona zawiesić stosowania Konstytucji.

(5) Dekret Rady Obrony Narodowej traci moc z chwilą ustania stanu wyjątkowego, chyba że Zgromadzenie Krajowe przedłuży moc obowiązującą tego dekretu.

(6) Działalność Trybunału Konstytucyjnego w czasie stanu wyjątkowego nie może zostać ograniczona.

§ 19/C

(1) Jeśli w czasie ogłoszenia stanu konieczności Zgromadzenie Krajowe nie jest zdolne do podejmowania decyzji, Prezydent Republiki decyduje o użyciu sił zbrojnych zgodnie z § 40/B ust. (2)¹⁷⁾.

(2) W czasie stanu konieczności środki nadzwyczajne, ustalone odrębną ustawą, wprowadza w drodze dekretu Prezydent Republiki.

(3) O wprowadzonych środkach nadzwyczajnych Prezydent Republiki zawiadamia bezzwłocznie Przewodniczącego Zgromadzenia Krajowego. W czasie stanu konieczności Zgromadzenie Krajowe - a w razie przeszkody - Komisja Zgromadzenia Krajowego ds. Obrony - obraduje nieprzerwanie. Zgromadzenie Krajowe lub Komisja Zgromadzenia Krajowego ds. Obrony może zawiesić stosowanie środków nadzwyczajnych wprowadzonych przez Prezydenta Republiki.

(4) Środki nadzwyczajne, wprowadzone w drodze dekretu, pozostają w mocy przez trzydzieści dni, chyba że Zgromadzenie Krajowe - a w razie przeszkody - Komisja Zgromadzenia Krajowego ds. Obrony - przedłuży ich moc obowiązującą.

(5) W pozostałych kwestiach do stanu konieczności mają zastosowanie postanowienia dotyczące stanu wyjątkowego.

§ 19/D

Do przyjęcia ustawy określającej szczegółowe przepisy, które należy stosować w czasie stanu wyjątkowego i stanu konieczności, wymagane są głosy dwóch trzecich obecnych deputowanych do Zgromadzenia Krajowego.

§ 19/E¹⁸⁾

(1) W wypadku, jeżeli na terytorium Węgier wtargną niespodziewanie obce¹⁹⁾ oddziały zbrojne, wówczas w celu odparcia agresji oraz obrony terytorium kraju przez krajowe i sprzymierzone siły obrony przeciwlotniczej i pogotowia lotniczego, jak też w celu ochrony ładu konstytucyjnego, bezpieczeństwa życia i mienia obywateli, porządku publicznego i bezpieczeństwa publicznego Rząd obowiązany jest - na czas do decyzji o ogłoszeniu stanu konieczności lub stanu wyjątkowego - zarządzić środki natychmiastowe, zgodnie z zatwierdzonym przez Prezydenta Republiki planem obrony, przy użyciu sił współmiernych do agresji i do tego przygotowanych²⁰.

(2) O środkach przedsięwziętych na podstawie ust. (1) Rząd niezwłocznie zawiadamia Zgromadzenie Krajowe i Prezydenta Republiki w celu zastosowania dalszych środków.

(3) Do przyjęcia ustawy określającej upoważnienie Rządu do zarządzenia środków natychmiastowych wymagane są głosy dwóch trzecich obecnych deputowanych do Zgromadzenia Krajowego

§ 20

(1) Wybory powszechne deputowanych do Zgromadzenia Krajowego - z wyjątkiem wyborów zarządzonych z powodu rozwiązania lub rozwiązania się Zgromadzenia Krajowego - zarządza się w miesiącu kwietniu lub maju roku czwartego od wyboru poprzedniego Zgromadzenia Krajowego²¹⁾.

(2) Deputowani do Zgromadzenia Krajowego prowadzą swoją działalność w interesie ogółu.

(3) Deputowanemu do Zgromadzenia Krajowego przysługuje immunitet zgodnie z postanowieniami ustawy o statusie prawnym deputowanych do Zgromadzenia Krajowego²²⁾.

(4) Deputowanemu do Zgromadzenia Krajowego przysługuje wynagrodzenie zapewniające mu niezależność, jak również określone ulgi oraz zwrot kosztów na pokrycie wydatków. Do przyjęcia ustawy o wysokości wynagrodzenia i zwrocie kosztów oraz zakresie ulg wymagane są głosy dwóch trzecich obecnych deputowanych do Zgromadzenia Krajowego.

(5) Deputowanym nie może być Prezydent Republiki, członek Trybunału Konstytucyjnego, Parlamentarny Rzecznik Praw Obywatelskich, prezes, wiceprezes i rachmistrz Państwowej Izby Obrachunkowej, sędzia, prokurator, pracownik administracji państwowej, z wyjątkiem członka Rządu i politycznego sekretarza stanu, jak również zawodowy członek sił zbrojnych, policji i organów porządkowych. Ustawa może określić także inne przypadki niepołączalności.

(6) Do przyjęcia ustawy o statusie prawnym deputowanych do Zgromadzenia Krajowego wymagane są głosy dwóch trzecich obecnych deputowanych do Zgromadzenia Krajowego.

§ 20/A

(1) Mandat deputowanego do Zgromadzenia Krajowego wygasa wskutek:

a) zakończenia działalności Zgromadzenia Krajowego;

b) śmierci deputowanego;

c) orzeczenia o niepołączalności funkcji;

d) zrzeczenia się;

e) utraty prawa wyborczego.

(2) Zgromadzenie Krajowe w drodze uchwały przyjętej głosami dwóch trzecich obecnych deputowanych orzeka w przedmiocie niepołączalności²³⁾.

(3) Deputowany może zrzec się mandatu w drodze złożenia oświadczenia Zgromadzeniu Krajowemu. Dla ważności zrzeczenia nie jest wymagane potwierdzenie jego przyjęcia przez Zgromadzenie Krajowe.

§ 21

(1) Zgromadzenie Krajowe wybiera z grona swoich członków przewodniczącego, wiceprzewodniczących i sekretarzy.

(2) Zgromadzenie Krajowe powołuje spośród swoich członków komisje stałe, może także wyłonić komisję do zbadania każdej sprawy.

(3) Obowiązkiem każdego jest udostępnienie komisjom Zgromadzenia wymaganych przez nie danych oraz składanie przed nimi wyjaśnień.

§ 22

(1) Zgromadzenie Krajowe odbywa w ciągu roku dwie sesje zwyczajne: co roku od pierwszego lutego do piętnastego czerwca oraz od pierwszego września do piętnastego grudnia.

(2) Konstytuujące posiedzenie Zgromadzenia Krajowego zwołuje Prezydent Republiki - w terminie przypadającym w okresie jednego miesiąca od wyborów; w innych przypadkach zwoływanie sesji Zgromadzenia Krajowego oraz - w ich ramach - poszczególnych posiedzeń należy do Przewodniczącego Zgromadzenia Krajowego.

(3) Na pisemny wniosek Prezydenta Republiki, Rządu lub jednej piątej deputowanych należy zwołać Zgromadzenie Krajowe na sesję nadzwyczajną lub na posiedzenie nadzwyczajne. We wniosku należy podać powód zwołania oraz proponowaną datę i porządek dzienny.

(4) Prezydent Republiki - jeden raz podczas danej sesji - może odroczyć posiedzenie Zgromadzenia Krajowego najwyżej o trzydzieści dni.

(5) Podczas okresu odroczenia Przewodniczący Zgromadzenia Krajowego, na pisemny wniosek jednej piątej deputowanych, obowiązany jest zwołać Zgromadzenie Krajowe w terminie nie przekraczającym ośmiu dni od otrzymania wniosku.

§ 23

Posiedzenia Zgromadzenia Krajowego są jawne. Zgromadzenie Krajowe - na wniosek Prezydenta Republiki, Rządu lub każdego z deputowanych - może postanowić głosami dwóch trzecich deputowanych o odbyciu posiedzenia zamkniętego.

§ 24

(1) Zgromadzenie Krajowe jest zdolne do podejmowania uchwał, jeśli jest obecnych więcej niż połowa deputowanych.

(2) Uchwały Zgromadzenia Krajowego zapadają większością głosów więcej niż połowy obecnych deputowanych.

(3) Do zmiany Konstytucji oraz podjęcia rozstrzygnięć określonych w Konstytucji wymagane są głosy dwóch trzecich deputowanych do Zgromadzenia Krajowego.

(4) Zgromadzenie Krajowe ustala zasady swej działalności i porządek prac w formie regulaminu parlamentarnego²⁴⁾, przyjętego głosami dwóch trzecich obecnych deputowanych do Zgromadzenia Krajowego.

(5) Do przyjęcia uchwały Zgromadzenia Krajowego w sprawie szczegółowych przepisów dotyczących przygotowania nowej konstytucji wymagane są głosy czterech piątych deputowanych do Zgromadzenia Krajowego²⁵⁾.

§ 25

(1) Inicjatywa ustawodawcza przysługuje Prezydentowi Republiki, Rządowi, wszystkim komisjom Zgromadzenia Krajowego oraz każdemu deputowanemu do Zgromadzenia Krajowego.

(2) Prawo uchwalania ustaw należy do Zgromadzenia Krajowego.

(3) Ustawę uchwaloną przez Zgromadzenie Krajowe podpisuje Przewodniczący Zgromadzenia Krajowego, który przesyła ją następnie Prezydentowi Republiki.

§ 26

(1) Prezydent Republiki zapewnia ogłoszenie ustawy w ciągu piętnastu dni od jej otrzymania, zaś w przypadkach pilnych - na wniosek Przewodniczącego Zgromadzenia Krajowego - w ciągu pięciu dni. Podpisuje on ustawę skierowaną do ogłoszenia. Ustawę należy ogłosić w dzienniku urzędowym.

(2) Jeśli Prezydent Republiki nie zgadza się z ustawą lub z którymś z jej postanowień, wówczas przed upływem terminu podpisania przewidzianego w ust. (1), może ustawę wraz ze swoimi uwagami zwrócić Zgromadzeniu Krajowemu w celu rozpatrzenia.

(3) Zgromadzenie Krajowe na nowo przeprowadza debatę nad ustawą i ponownie decyduje o jej przyjęciu. Przewodniczący Zgromadzenia Krajowego przesyła następnie ustawę Prezydentowi Republiki, który jest obowiązany ogłosić ją w ciągu pięciu dni.

(4) Jeżeli Prezydent Republiki uważa któreś z postanowień ustawy za sprzeczne z Konstytucją, wówczas w terminie określonym w ust. (1) przesyła ją Trybunałowi Konstytucyjnemu do zajęcia stanowiska.

(5) Jeśli Trybunał Konstytucyjny - w postępowaniu szczególnym - stwierdzi sprzeczność z Konstytucją, Prezydent Republiki zwraca ustawę Zgromadzeniu Krajowemu; w przeciwnym razie, obowiązany jest on ustawę podpisać i ogłosić w ciągu pięciu dni.

(6) Ustawę poddaną pod referendum Prezydent Republiki podpisuje tylko wtedy, gdy referendum ją zatwierdzi²⁶⁾.

§ 27

Członkowie Zgromadzenia Krajowego mogą kierować pytania do parlamentarnego rzecznika praw obywatelskich oraz parlamentarnego rzecznika praw mniejszości narodowych i etnicznych, do Prezesa Państwowej Izby Obrachunkowej i Prezesa Węgierskiego Banku Narodowego, zaś interpelacje i zapytania - do Rządu, do każdego członka Rządu oraz do Prokuratora Generalnego, we wszystkich sprawach objętych zakresem ich zadań.

§ 28

(1) Kadencja Zgromadzenia Krajowego rozpoczyna się od posiedzenia konstytuującego.

(2) Zgromadzenie Krajowe może się rozwiązać również przed upływem kadencji.

(3) Prezydent Republiki może, zarządzając jednocześnie wybory, rozwiązać Zgromadzenie Krajowe, jeżeli:

a) Zgromadzenie Krajowe - podczas tej samej kadencji - w ciągu dwunastu miesięcy co najmniej w czterech wypadkach uchwali wotum nieufności wobec Rządu, albo

b) w wypadku ustania pełnomocnictw Rządu nie dokona ono wyboru na premiera osoby proponowanej przez Prezydenta Republiki w ciągu czterdziestu dni, licząc od przedstawienia pierwszego wniosku osobowego.

(4) [Uchylony ustawą XL z 1990 r.]

(5) Przed rozwiązaniem Zgromadzenia Krajowego Prezydent Republiki obowiązany jest zasięgnąć opinii premiera, Przewodniczącego Zgromadzenia Krajowego oraz przywódców frakcji parlamentarnych partii reprezentowanych w Zgromadzeniu Krajowym.

(6) W ciągu trzech miesięcy od upływu kadencji Zgromadzenia Krajowego, jego rozwiązania się lub rozwiązania należy dokonać wyboru nowego Zgromadzenia Krajowego²⁷⁾.

(7) Działalność Zgromadzenia Krajowego trwa do posiedzenia konstytuującego nowego Zgromadzenia Krajowego²⁸⁾.

§ 28/A

(1) W czasie stanu wyjątkowego lub stanu konieczności Zgromadzenie Krajowe nie może się rozwiązać ani zostać rozwiązane.

(2) Jeśli kadencja Zgromadzenia Krajowego upływa w czasie trwania stanu wyjątkowego lub stanu konieczności, ulega ona przedłużeniu do czasu zakończenia stanu wyjątkowego lub stanu konieczności.

(3) W czasie stanu wojny, stanu groźby wojny lub stanu konieczności Prezydent Republiki może ponownie zwołać Zgromadzenie Krajowe, które rozwiązało się lub zostało rozwiązane. O przedłużeniu swojej kadencji postanawia samo Zgromadzenie Krajowe.

§ 28/B²⁹⁾

(1) Przedmiotem referendum ogólnokrajowego i inicjatywy ludowej może być sprawa objęta zakresem kompetencji Zgromadzenia Krajowego.

(2) Do przyjęcia ustawy o referendum ogólnokrajowym i inicjatywie ludowej wymagane są głosy dwóch trzecich obecnych deputowanych do Zgromadzenia Krajowego.

§ 28/C³⁰⁾

(1) Celem przeprowadzenia referendum ogólnokrajowego może być podjęcie decyzji lub wydanie opinii; zarządzenie referendum następuje obligatoryjnie lub fakultatywnie.

(2) Referendum ogólnokrajowe musi zostać zarządzone, jeśli z inicjatywą wystąpi co najmniej 200 000 wyborców.

(3) Jeśli zarządzenie referendum ogólnokrajowego jest obligatoryjne, wówczas decyzja podjęta w wyniku skutecznego referendum jest dla Zgromadzenia Krajowego wiążąca.

(4) Zgromadzenie Krajowe może zarządzić referendum ogólnokrajowe, jeśli z inicjatywą wystąpi Prezydent Republiki, Rząd, jedna trzecia deputowanych do Zgromadzenia Krajowego lub 100 000 wyborców.

(5) Nie można przeprowadzić referendum ogólnokrajowego w przedmiocie:

a) budżetu, wykonania budżetu, rodzajów podatków centralnych i opłat skarbowych, ceł, jak również treści ustaw dotyczących centralnych uwarunkowań podatków lokalnych,

b) powinności wynikających z obowiązujących umów międzynarodowych lub treści ustaw określających te powinności,

c) postanowień Konstytucji dotyczących referendum i inicjatywy ludowej,

d) spraw personalnych objętych zakresem kompetencji Zgromadzenia Krajowego oraz spraw dotyczących restrukturyzacji (reorganizacji, likwidacji),

e) rozwiązania Zgromadzenia Krajowego,

f) programu Rządu,

g) proklamowania stanu wojny, ogłoszenia stanu wyjątkowego i stanu konieczności,

h) użycia sił zbrojnych poza granicą lub wewnątrz kraju,

i) rozwiązania organu przedstawicielskiego samorządu lokalnego,

j) ogłoszenia amnestii powszechnej.

(6) Referendum ogólnokrajowe uznaje się za skuteczne, jeśli na postawione pytania identycznej odpowiedzi udzieli więcej niż połowa ważnie głosujących wyborców, ale co najmniej ponad jedna czwarta wszystkich wyborców³¹⁾.