Rada Północnoatlantycka (NAC) (1)

Wstęp

     Rada Północnoatlantycka (NAC) jest najwyższym organem przedstawicielskim w Sojuszu. Składa się z przedstawicieli wszystkich krajów członkowskich, sprawuje władzę polityczną oraz podejmuje decyzje. Rada obraduje na różnych szczeblach, lecz mimo to jej władza i uprawnienia są zawsze jednakowe, a jej decyzje jednakowo ważne.

Historia

     Rada jest jedynym organem Sojuszu, który wywodzi swe uprawnienia bezpośrednio z Traktatu Waszyngtońskiego, z artykułu 9, który brzmi następująco:
     "Strony niniejszym ustanawiają Radę, w której każda z nich będzie reprezentowana, w celu rozpatrywania spraw dotyczących realizacji niniejszego Traktatu. Rada będzie zorganizowana w taki sposób, aby mogła zbierać się szybko w każdym czasie. Rada utworzy takie organy pomocnicze, jakie okażą się konieczne (...).
     Początkowo Rada spotykała się tylko na szczeblu ministrów spraw zagranicznych, a stałym organem stała się w roku 1952.
     Od tamtej pory utworzono szereg komitetów i grup planowania, w celu wspierania prac Rady lub przejęcia obowiązków w takich dziedzinach, jak planowanie obronne, planowanie nuklearne oraz sprawy wojskowe. Zadaniem Rady jest działanie na rzecz realizacji podstawowego celu Traktatu: pokoju międzynarodowego i bezpieczeństwa krajów członkowskich. Jedynym punktem odniesienia dla działań Rady jest sam Traktat Waszyngtoński.

Skład

     Sekretarz generalny NATO jest przewodniczącym Rady niezależnie od szczebla obrad. Władze wojskowe NATO reprezentowane są przez przewodniczącego Komitetu Wojskowego .
     Stała Sesja Rady składa się ze stałych przedstawicieli wszystkich krajów członkowskich w randze ambasadorów. Mają oni do dyspozycji swój własny personel wojskowy i polityczny zatrudniony przy NATO w Brukseli. Rada obraduje zwykle raz na tydzień, ale może zostać zwołana w trybie nadzwyczajnym, w zależności od potrzeby, o dowolnej porze dnia lub nocy. Może być zwołana na wniosek przewodniczącego lub jednego z członków z dwugodzinnym wyprzedzeniem. Obrady mogą być plenarne lub zamknięte, w zależności od charakteru omawianego tematu.
     Rada na szczeblu ministrów spraw zagranicznych obraduje dwa razy w roku: posiedzenie wiosenne na ogół odbywa się w stolicy jednego z krajów członkowskich, a spotkanie grudniowe odbywa się w Kwaterze Głównej NATO. Dodatkowe posiedzenia ministrów spraw zagranicznych odbywają się, gdy zajdzie taka konieczność.
     Sesja ministrów obrony odbywa się również dwa razy w roku w Kwaterze Głównej NATO i na ogół jeszcze na jesieni organizowane jest nieoficjalne posiedzenie w jednym z krajów członkowskich.
     Rada może także obradować z udziałem zarówno ministrów spraw zagranicznych, jak i ministrów obrony. Ostatnie takie posiedzenie odbyło się w grudniu 1995 roku w związku z rozpoczęciem misji NATO-wskich sił pokojowych w Bośni.
     Spotkania Rady na szczycie, z udziałem szefów państw i rządów, odbywają się wtedy, gdy zachodzi konieczność podjęcia ważnych decyzji. Przed spotkaniem szefów państw i rządów w Madrycie w lipcu 1997 roku, Rada Północnoatlantycka odbyła dwanaście spotkań na szczycie, ostatnio w listopadzie 1991 roku w Rzymie i w styczniu 1994 roku w Brukseli.
     Obok spotkań "szesnastki" (tzn. spotkań z udziałem przedstawicieli 16 krajów członkowskich NATO), Rada spotyka się z ambasadorami krajów partnerskich raz na dwa miesiące oraz odbywa konsultacje z poszczególnymi partnerami w formule "16+1". Również odbywa konsultacje z grupami krajów zaangażowanych w określone działania, np. z krajami nie-NATO-wskimi uczestniczącymi w operacjach pokojowych dowodzonych przez NATO.
     Wspólne spotkania Rady NATO oraz Rady UZE odbywają się co kwartał w ramach programu współpracy pomiędzy obiema organizacjami.
     Rada odbywa również doroczne spotkania ze Zgromadzeniem Północnoatlantyckim oraz Zgromadzeniem Unii Zachodnioeuropejskiej, w których uczestniczą wspólnie parlamentarzyści z krajów będących członkami tych organizacji.

Mechanizmy konsultacji

     Rada stanowi jedyne w swoim rodzaju forum poufnych i stałych konsultacji międzyrządowych. Wszystkie kraje członkowskie mają takie samo prawo wyrażania swoich poglądów podczas obrad Rady. Decyzje są wyrazem wspólnej woli rządów państw członkowskich i są podejmowane na zasadzie konsensusu i ogólnej zgody. Nie istnieje procedura głosowania lub podejmowania decyzji większością głosów. Każde państwo reprezentowane w Radzie zachowuje całkowitą suwerenność i odpowiedzialność za swoje decyzje.
     Stali przedstawiciele działają zgodnie z instrukcjami otrzymanymi ze swych stolic, informują i wyjaśniają poglądy oraz polityczne decyzje swoich rządów członkom Rady Północnoatlantyckiej. Następnie przedstawiają swoim władzom krajowym poglądy i stanowiska innych rządów, informują o rozwoju wydarzeń oraz szczegółach osiągania konsensusu w ważnych kwestiach. Osiągnięcie tak wysokiego stopnia konsultacji pomiędzy 16 krajami wyłącznie na drodze bilateralnej wymiany dyplomatycznej byłoby dość trudne. Obecność stałych delegacji krajów członkowskich w Kwaterze Głównej w Brukseli również stwarza możliwość ciągłych i regularnych nieformalnych konsultacji pomiędzy poszczególnymi państwami.

Proces konsultacji

     Konsultacje stanowią żywą tkankę Sojuszu. Koncepcja Strategiczna Sojuszu określa NATO jako "główne forum konsultacji pomiędzy sojusznikami, a także forum uzgadniania działań wynikających z ich zobowiązań w dziedzinie bezpieczeństwa i obrony w ramach Traktatu Waszyngtońskiego".
     Wytyczne na temat konsultacji zawarte w raporcie tzw. Komitetu Trzech, przyjęte przez Radę w 1956 roku, nadal pozostają aktualne. W skrócie sprowadzają się one do następujących zasad:
     — członkowie powinni powiadamiać Radę o wszelkich wydarzeniach, które są istotne dla Sojuszu;
     — każdy członek powinien mieć prawo podnieść w Radzie dowolną kwestię istotną z punktu widzenia NATO;
     — żaden członek nie powinien bez uprzedniej konsultacji podejmować decyzji lub wypowiadać się w sprawie będącej przedmiotem troski któregokolwiek ze swych sojuszników;
     — członkowie powinni uwzględniać poglądy i interesy swych sojuszników, opracowując swą narodową politykę, oraz
     — członkowie powinni, kształtując swą narodową politykę, przestrzegać konsensusu osiągniętego w Sojuszu, a jeśli nie mogą go przestrzegać, to powinni wyjaśnić dlaczego.
     Przekładanie tych wytycznych na praktyczne działanie zostało ujęte przez byłego stałego przedstawiciela Wielkiej Brytanii w Radzie Północnoatlantyckiej w postaci pięciu kategorii lub poziomów konsultacji:
     — wymiana poglądów lub informacji, w określonych wypadkach wsparta analizą;
     — powiadamianie o działaniach lub decyzjach, które zostały lub mają być podjęte;
     — uprzedzanie z góry o działaniach lub decyzjach w celu uzyskania opinii Sojuszu i/lub poparcia dla tych działań lub decyzji;
     — dyskusja w celu osiągnięcia konsensusu na temat polityki, która ma być przyjęta, lub działań, które mają być podjęte równolegle przez wszystkich zainteresowanych sojuszników;
     — konsultacji celem osiągnięcia w Sojuszu porozumienia na temat zbiorowych decyzji lub działań.

Jak pracuje Rada?

     Regularne posiedzenia Stałej Sesji Rady rozpoczynają się od oświadczeń na tematy polityczne. W ramach tego punktu stali przedstawiciele mogą podnosić i omawiać bieżące kwestie będące przedmiotem zainteresowania Sojuszu. W związku ze współpracą NATO z innymi międzynarodowymi organizacjami, w tym punkcie przedstawiane są również cykliczne raporty z działalności Unii Zachodnioeuropejskiej, Unii Europejskiej i Rady Bezpieczeństwa Narodów Zjednoczonych.
     Gdy zachodzi taka potrzeba, stali przedstawiciele odbywają prywatne, zamknięte spotkania, tak aby prowadzone rozmowy miały charakter zupełnie nieoficjalny, a jednocześnie poufny. Raz na tydzień ambasadorowie spotykają się również na tzw. prywatnym lunchu, przy okazji którego następuje swobodna wymiana opinii na bieżące tematy lub przygotowywany jest grunt dla pełniejszej dyskusji podczas oficjalnych posiedzeń Rady.
     Sprawy, które trafiają do Rady celem ich omówienia i podjęcia odpowiednich decyzji, dotyczą wszystkich aspektów działalności Sojuszu. Dyskusja często opiera się na raportach i zaleceniach przygotowanych przez podległe komitety. W przypadku specjalistycznej tematyki, takiej jak kontrola zbrojeń, Rada może być wspierana przez ekspertów z poszczególnych krajów. Często na posiedzenia Rady zapraszani są wyżsi rangą przedstawiciele innych organizacji, takich jak NZ i OBWE, w celu przedstawienia Radzie informacji na określone tematy i wzięcia udziału w dyskusji.
     Przewodniczącemu Rady pomagają wyżsi rangą przedstawiciele państw członkowskich skupieni w Sekretariacie Międzynarodowym i w Międzynarodowym Sztabie Wojskowym. Programem pracy kieruje sekretarz Rady (Executive Secretary), który pełni też funkcję szefa działu sekretarzy komitetów obsługujących główne organy podlegające Radzie.
     Podczas spotkań ministerialnych Rady na szczeblu ministrów spraw zagranicznych obrady na ogół rozpoczynają się od uroczystego ich otwarcia pod przewodnictwem przewodniczącego Rady. Jest to roczna, honorowa funkcja — pełnią ją ministrowie spraw zagranicznych poszczególnych państw członkowskich zgodnie z porządkiem alfabetycznym języka angielskiego.
     Dziekan Stałej Sesji Rady, którym jest zawsze ambasador o najdłuższym stażu w NATO, pełni funkcje ceremonialne podczas wizyt szefów państw i rządów. Jest też wpływową osobistością w nieformalnych kontaktach pomiędzy delegacjami poszczególnych państw.

Wykaz skrótów Powrót do początku