Sejm tworzą przedstawiciele Narodu --- 141 członków Sejmu wybranych na 4 lata w głosowaniu tajnym przeprowadzonym na podstawie powszechnego, równego i bezpośredniego prawa wyborczego.
Sejm uważa się za wybrany, jeżeli dokonano wyboru przynajmniej 3/5 członków Sejmu.
Tryb wyboru członków Sejmu określa ustawa.
Na członka Sejmu może być wybrany obywatel Republiki Litewskiej, którego nie wiąże przysięga lub zobowiązanie wobec innego państwa, oraz który w dniu wyborów ukończył 25 lat i stale mieszka w Litwie.
Na członka Sejmu nie może być wybrana osoba, która nie ukończyła odbywania kary orzeczonej przez sąd, lub osoba sądownie ubezwłasnowolniona.
Wybory zwyczajne do Sejmu odbywające się po wyborach przedterminowych są przeprowadzane w terminie wymienionym w zdaniu pierwszym niniejszego artykułu.
Wybory przedterminowe do Sejmu mogą być przeprowadzone na podstawie uchwały Sejmu, przyjętej większością co najmniej 3/5 głosów ogólnej liczby jego członków.
Prezydent Republiki może zarządzić wybory przedterminowe do Sejmu:
1)jeżeli Sejm w ciągu 30 dni od przedstawienia mu programu przez nowy Rząd nie podjął w tej sprawie uchwały, lub jeżeli w ciągu 60 dni od pierwszego przedstawienia przez Rząd programu, dwa razy z rzędu nie zaaprobował tego programu.
2)na wniosek Rządu, któremu Sejm wyraził wotum nieufności.
Prezydent Republiki nie może zarządzić wyborów przedterminowych do Sejmu, jeżeli do upływu kadencji Prezydenta Republiki pozostało mniej niż 6 miesięcy, a także jeżeli nie upłynęło 6 miesięcy od wyborów przedterminowych do Sejmu.
W uchwale Sejmu lub w zarządzeniu Prezydenta Republiki o wyborach przedterminowych określa się datę wyborów do nowego Sejmu. Nowe wybory do Sejmu muszą się odbyć nie później niż w ciągu 3 miesięcy od podjęcia decyzji o ich przedterminowym przeprowadzeniu.
Kadencja członków Sejmu jest liczona od dnia pierwszego posiedzenia nowo wybranego Sejmu. Z otwarciem tego posiedzenia wygasają pełnomocnictwa członków poprzedniego Sejmu.
Członek nowo wybranego Sejmu zyskuje prawa przedstawiciela Narodu po złożeniu w Sejmie przysięgi na wierność Republice Litewskiej.
Członek Sejmu, który nie złoży przysięgi,w sposób określony przez ustawę, lub złoży ją warunkowo, traci mandat członka Sejmu. Uchwałę w tej sprawie podejmuje Sejm.
Przy wykonywaniu swych obowiązków członkowie Sejmu kierują się Konstytucją Republiki Litewskiej, interesem państwa oraz własnym sumieniem i nie mogą być ograniczani żadnymi nakazami.
Obowiązki członka Sejmu, wyłączając pełnione w Sejmie, nie mogą być łączone z jakimikolwiek innymi stanowiskami w instytucjach i organizacjach państwowych, z prowadzeniem przedsiębiorstwa, z działalnością handlową oraz pracą w jakichkolwiek instytucjach lub zakładach prywatnych. W czasie kadencji Sejmu jego członkowie są zwolnieni z wypełniania obowiązku służby obrony kraju.
Członek Sejmu może być powołany jedynie na stanowisko Prezesa Rady Ministrów lub ministra.
Wydatki związane z pracą członka Sejmu oraz jego działalnością parlamentarną są opłacane z budżetu państwa. Członek Sejmu nie może otrzymywać żadnego innego wynagrodzenia z wyjątkiem wynagrodzenia za działalność twórczą.
Obowiązki członka Sejmu, jego prawa i gwarancje jego działalności określa ustawa.
Członek Sejmu ma prawo kierować zapytania do Prezesa Rady Ministrów, ministrów oraz kierowników instytucji państwowych, powoływanych lub wybieranych przez Sejm. Zobowiązuje to do udzielenia odpowiedzi ustnej lub pisemnej podczas sesji Sejmu i w trybie ustalonym przez Sejm.
Grupa licząca co najmniej 1/5 członków Sejmu może podczas sesji wystąpić z interpelacją do Prezesa Rady Ministrów lub ministra.
Sejm, po rozważeniu odpowiedzi na interpelację, udzielonej przez Prezesa Rady Ministrów lub ministra, może uznać ją za niezadowalającą i większością połowy głosów ogólnej liczby członków Sejmu wyrazić Prezesowi Rady Ministrów lub ministrowi wotum nieufności.
Tryb głosowania określa ustawa.
Członek Sejmu jest nietykalny.
Członek Sejmu nie może być bez zgody Sejmu pociągnięty do odpowiedzialności karnej, aresztowany ani w żaden inny sposób nie może zostać ograniczona jego wolność.
Członek Sejmu nie może być prześladowany z powodu stanowiska zajętego w czasie głosowania bądź za wygłoszone w Sejmie przemówienie. Może być jednak pociągnięty do odpowiedzialności na ogólnie przyjętych zasadach za obrazę innej osoby lub za zniesławienie.
Wygaśnięcie mandatu członka Sejmu następuje wskutek:
1)upływu jego kadencji lub z chwilą zebrania się na pierwszym posiedzeniu Sejmu wybranego w wyborach przedterminowych;
2)śmierci;
3)zrzeczenia się mandatu;
4)ubezwłasnowolnienia przez sąd;
5)pozbawienia mandatu przez Sejm w procedurze impeachmentu 4;
6)stwierdzenia nieważności wyborów bądź poważnego naruszenia ustawy wyborczej;
7)podjęcia zatrudnienia lub niezrezygnowania z pracy niepołączalnej z obowiązkami członka Sejmu;
8)utraty obywatelstwa Republiki Litewskiej.
Sejm zbiera się w ciągu roku na dwie sesje zwyczajne --- wiosenną i jesienną. Sesja wiosenna rozpoczyna się 10 marca i kończy 30 czerwca. Sesja jesienna rozpoczyna się 10 września i kończy 23 grudnia. Sejm może postanowić o przedłużeniu sesji.
Sesje nadzwyczajne zwołuje Przewodniczący Sejmu na wniosek przynajmniej 1/3 ogólnej liczby członków Sejmu, a w przewidzianych w Konstytucji przypadkach --- Prezydent Republiki.
Prezydent Republiki zwołuje nowo wybrany Sejm na pierwsze posiedzenie, które musi się odbyć nie później niż w ciągu 15 dni po wyborach. Jeżeli Prezydent Republiki nie zwoła Sejmu na posiedzenie, członkowie Sejmu zbierają się następnego dnia po upływie 15-niowego terminu.
Obradom Sejmu przewodniczy Przewodniczący Sejmu lub jego zastępca.
Pierwsze po wyborach posiedzenie Sejmu otwiera najstarszy wiekiem członek Sejmu.
Sejm:
1)rozpatruje i przyjmuje poprawki do Konstytucji;
2)uchwala ustawy;
3)podejmuje uchwały w sprawie referendum;
4)zarządza wybory Prezydenta Republiki;
5)tworzy przewidziane w ustawie instytucje państwowe oraz powołuje i zwalnia ich kierowników;
6)aprobuje lub odrzuca przedstawioną przez Prezydenta Republiki kandydaturę na Prezesa Rady Ministrów;
7)rozpatruje przedstawiony przez Prezesa Rady Ministrów program Rządu i postanawia o jego przyjęciu;
8)na wniosek Rządu tworzy i likwiduje ministerstwa Republiki Litewskiej;
9)sprawuje kontrolę nad Rządem, może wyrazić Prezesowi Rady Ministrów lub ministrowi wotum nieufności;
10)mianuje sędziów Sądu Konstytucyjnego, sędziów Sądu Najwyższego i przewodniczących tych sądów;
11)mianuje i zwalnia Kontrolera Państwowego oraz prezesa Zarządu Banku Litwy;
12)zarządza wybory do rad samorządowych;
13)powołuje Główną Komisję Wyborczą i dokonuje zmian w jej składzie;
14)uchwala budżet państwa oraz sprawuje kontrolę nad jego wykonaniem;
15)ustanawia podatki państwowe i inne obowiązkowe opłaty;
16)ratyfikuje i wypowiada umowy międzynarodowe Republiki Litewskiej, rozpatruje inne problemy polityki zagranicznej;
17)ustala podział administracyjny Republiki;
18)ustanawia nagrody państwowe Republiki Litewskiej;
19)wydaje akty amnestii;
20)wprowadza zarządzanie bezpośrednie 5 , stan wojenny i wyjątkowy, ogłasza mobilizację i podejmuje decyzję o użyciu sił zbrojnych.
Inicjatywa ustawodawcza przysługuje członkom Sejmu, Prezydentowi Republiki i Rządowi.
Inicjatywa ustawodawcza przysługuje także obywatelom Republiki Litewskiej. 50 000 obywateli mających prawa wyborcze może wnieść do Sejmu projekt ustawy, a Sejm jest zobowiązany do jego rozpatrzenia.
Sejm uchwala ustawy w trybie określonym przez ustawę.
Ustawy uważa się za uchwalone, jeżeli głosowała za nimi większość członków Sejmu uczestniczących w posiedzeniu.
Ustawy konstytucyjne Republiki Litewskiej uważa się za uchwalone, jeżeli głosowała za nimi więcej niż połowa ogólnej liczby członków Sejmu, a zmiany do nich wprowadza się większością głosów przynajmniej 3/5 ogólnej liczby członków Sejmu. Spis ustaw konstytucyjnych ustala Sejm większością 3/5 głosów członków Sejmu.
Postanowienia ustaw Republiki Litewskiej mogą być uchwalane także w drodze referendum.
Ustawy uchwalone przez Sejm wchodzą w życie po ich podpisaniu i urzędowym opublikowaniu przez Prezydenta Republiki, o ile w samej ustawie nie został określony późniejszy dzień wejścia w życie.
Inne akty uchwalone przez Sejm oraz regulamin Sejmu podpisuje Przewodniczący Sejmu. Akty te wchodzą w życie następnego dnia po ich opublikowaniu, o ile nie określają innego trybu wejścia w życie.
Ustawę uchwaloną przez Sejm Prezydent Republiki w ciągu 10 dni od jej otrzymania podpisuje i zarządza jej urzędową publikację, lub wraz z umotywowanym wnioskiem zwraca Sejmowi do ponownego rozpatrzenia.
Jeżeli w przewidzianym terminie Prezydent Republiki nie zwróci lub nie podpisze ustawy uchwalonej przez Sejm, ustawa ta zaczyna obowiązywać po jej podpisaniu i urzędowym opublikowaniu przez Przewodniczącego Sejmu.
Ustawę lub inny akt przyjęty w referendum Prezydent Republiki jest obowiązany podpisać i opublikować w ciągu 5 dni.
Jeżeli w przewidzianym terminie Prezydent Republiki nie podpisze i nie opublikuje takiej ustawy, wchodzi ona w życie po jej podpisaniu i urzędowym opublikowaniu przez Przewodniczącego Sejmu.
Sejm może ponownie rozpatrzyć i uchwalić ustawę zwróconą przez Prezydenta Republiki.
Ponownie rozpatrywaną przez Sejm ustawę uważa się za uchwaloną, jeżeli zostały przyjęte poprawki lub uzupełnienia proponowane przez Prezydenta Republiki, albo jeżeli głosowało za nią więcej niż 1/2, a w wypadku ustawy konstytucyjnej nie mniej niż 3/5 ogólnej liczby członków Sejmu.
Prezydent Republiki jest obowiązany do podpisania takiej ustawy nie później niż w ciągu 3 dni i jej niezwłocznego urzędowego opublikowania.
Skargi obywateli na nadużycie władzy oraz przejawy biurokratyzmu urzędników państwowych i samorządowych (z wyjątkiem sędziów) badają kontrolerzy Sejmu 6 . Mają oni prawo przedstawiać sądowi wnioski o zwolnienie winnych z zajmowanych stanowisk.
Uprawnienia kontrolerów Sejmu określa ustawa.
W razie potrzeby Sejm tworzy inne instytucje kontroli. Ich system i uprawnienia określa ustawa.
W przypadku poważnego naruszenia Konstytucji, złamania przysięgi lub popełnienia przestępstwa przez Prezydenta Republiki, Przewodniczącego i sędziów Sądu Konstytucyjnego, Przewodniczacego i sedziów Sądu Najwyższego, Przewodniczącego i sędziów Sądu Apelacyjnego, a także przez członków Sejmu, Sejm może większością głosów 3/5 ogólnej liczby swych członków pozbawić ich pełnionej funkcji lub mandatu członka Sejmu. Rozstrzygnięcie to jest podejmowane w procedurze impeachmentu określonej w regulaminie Sejmu.
Osoby urzędowe mianowane lub wybrane przez Sejm, z wyjątkiem wymienionych w art. 74 Konstytucji, zostają pozbawione pełnionej funkcji, jeżeli Sejm większością głosów ogólnej liczby swych członków wyrazi im wotum nieufności.
Strukturę Sejmu i porządek jego prac określa regulamin Sejmu. Regulamin Sejmu ma moc ustawy.
Rozdział następny