STANISŁAW HERAKLIUSZ LUBOMIRSKI, herbu Szreniawa (ok. 1642-1702)
Marszałek sejmów:
- Na sejmie elekcyjnym w Warszawie (2.V-19.VI.1669) zastępował chorego marszałka izby poselskiej Feliksa Kazimierza Potockiego
- zwyczajnego w Warszawie (9.IX-31.X.1670)
Podstoli koronny od 1669, marszałek nadworny koronny od 1673, marszałek wielki koronny od 1676 (po Janie Sobieskim)
Syn Jerzego Sebastiana Lubomirskiego,
żonaty z Zofią Opalińską - córką Łukasza, marszałka nadwornego koronnego - zwaną przez współczesnych "najuczeńszą Polką".
Ojciec Teodora Lubomirskiego. Gruntownie i wszechstronnie wykształcony.
Walczył ze Szwedami i Węgrami (m.in. wraz z ojcem uczestniczył w oblężeniu Torunia w 1658).
W rokoszu ojca w 1664 nie brał udziału, starając sie pośredniczyć w rokowaniach między buntownikiem i dworem królewskim.
Na sądzie sejmowym w 1664 wystąpił z publiczną obroną ojca, a po jego śmierci starał się o unieważnienie przez sejm wyroku infamii (co osiągnął dopiero na sejmie elekcyjnym w 1669).
Był stronnikiem polityki królowej Ludwiki Marii i gorącym orędownikiem elekcji vivente rege. Sprawował liczne misje polityczne do Francji, Włoch i Hiszpanii.
Stanowczo sprzeciwiał się abdykacji króla Jana Kazimierza.
Od 1667 wielokrotny poseł na sejmy. Jego autorytetowi i doświadczeniu zawdzięczano doprowadzenie do końca obrad sejmu w 1670, któremu przewodniczył (poprzednie dwa zostały zerwane).
Na sejmie tym stawał w obronie króla Michała Korybuta Wiśniowieckiego przeciw stronnictwu "malkontentów". Podczas bezkrólewia 1673-74 opowiedział się po stronie swojego przyjaciela, Jana Sobieskiego.
Był człowiekiem mądrym i uczciwym, wolnym od pychy ojca i dziada. W czynach i wypowiedziach publicznych kierował się interesem państwa polskiego.
Wszechstronnie utalentowany, sławę międzynarodową zyskał jako autor licznych dzieł literackich i naukowych (pisywał wiersze, poematy, sztuki teatralne, dialogi i traktaty filozoficzne, historyczne i religijne) oraz przekładów.
W 1699 opublikował De vanitate consiliorum (wyd. pol. Próżność y prawda rady, 1705), przejmujący dialog polityczny, w którym przeprowadził analizę rozkładu życia politycznego Rzeczypospolitej u zarania rządów Augusta II Sasa.
Fundator i dobroczyńca szkół, kolegium pijarskiego w Podoleńcu i wielu kościołów. Na jego polecenie Tylman z Gameren przebudował zamek książąt mazowieckich w Ujazdowie oraz wystawił kościół i klasztor Benedyktynów w Czerniakowie pod Warszawą.
Portret Stanisława Herakliusza Lubomirskiego
- Malował Adam Manyoki
- olej, płótno, 79 x 69 cm
- Muzeum Narodowe w Warszawie, nr inw. 129120 MNW.